محبوبترینها
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1840622710
از تار موسيقي تا پود معرفت
واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: از تار موسيقي تا پود معرفت
در نيمه ماه مبارك رمضان سال 1328ﻫـ . ق در اصفهان، يكي از نمادهاي علم و تقوا و فرزانگي، رخ در نقاب خاك كشيد و با ساكنان حرم ستر و عفاف ملكوت همنوا گشت. بااين همه، صفاتي كه برشمرديم، تمامي واقعيت‌هاي زندگي حجت‌الحق، حضرت علامه جهانگيرخان قشقايي نيست. آن بزرگ بيش و پيش از هر فضيلت يا خصلتي، زندگي پرماجرايي داشت كه در نوشتار پيش روي تلاش كرده‌ايم با تكيه بر منابع دست اول، شمايي از آن را به تصوير كشيم. اميد آنكه مقبول افتد. حكيم و عارف بزرگوار و فيلسوف نامي، آيت‌الله جهانگيرخان قشقايي از ايل قشقايي، طايفه دره‌شوري، تيره جانبازلو و از ساكنين وردشت سميرم بود. وي در سال 1243ﻫـ . ق چشم به جهان گشود. پدر جهانگيرخان كه مردي با كمال، تحصيلكرده و بزرگ‌منش بود، (1) حقيقتاً نام با مسمايي براي اين طفل انتخاب كرد، زيرا روزي نام اين طفل و آوازه علمي و خصوصيات منحصر به فردش «جهانگير» شد. شاعر ما چه نيك گفته است: «چو لطف خدا با جهانگير شد/ جهانگير نامش جهانگير شد.» (2) آغاز به دانش اندوزي درسن 40 سالگي «مادرش از خوانين منطقه سميرم اصفهان و ساكنين شهرستان دهاقان بود و از اين‌رو گاه اهل اصفهان، وي را دهاقاني مي‌خوانند. مرحوم قشقايي بعد از آنكه قدم به عرصه وجود نهاد، به تبعيت از مادر از كوچ كردن با ايل ممنوع شد و به مكتب رفت و تحصيل كرد، قدري كه از عمرش گذشت به كوچ با طايفه روي آورد. اگر چه گاهي با طايفه همراهي مي‌كرد، ليكن شوق تحصيل داشت و دست برنمي‌داشت. پدرش نيز از كارش انكاري نداشت، بلكه معلم از برايش به همراه برمي‌داشت، چون استعداد، قابليت و حسن فطرت داشت، بعد از آنكه مدتي از عمرش گذشت، به‌كلي طبعش مايل به تحصيل شد و چون تحصيل با حركت و همراهي ايل منافي بود، از آنها جدا شد و يكباره در اصفهان توقف كرد و مشغول تحصيل شد و به‌واسطه استعداد ذاتي و شوق جبلّي در كمال اصرار و اهتمام تحصيل كرد.» (3) تمامي مورخين سن حكيم قشقايي را در هنگام آمدن به سلك اهل علم 40 سال و بعضاً قريب 40 سال مي‌دانند. «هماي فرزانگي» برشانه جهانگيرخان در كتاب شعوبيه استاد قدسي، به نقل از استاد جلال‌الدين همايي، ماجراي آشنايي حكيم قشقايي با مرحوم هماي شيرازي در بدو ورودش به اصفهان را چنين مي‌نگارد، خلاصه آن چنين است: «در برخوردي كه بين هماي شيرازي و حكيم قشقايي پيش مي‌آيد، حكيم قشقايي از مرحوم هما نشاني تارساز را جويا مي‌شود. مرحوم هما ضمن راهنمايي وي به تارسازي در اثناي سؤال و جواب متوجه مي‌شود حكيم قشقايي آيتي از هوش، درايت و ذكاوت است. به وي مي‌گويد: با اين استعداد حيف است ضايع شوي، ميل داري درس بخواني؟ جهانگير پاسخ مي‌دهد: از خدا مي‌خواهم. بدين ترتيب حكيم قشقايي به پايمردي هما راهي مدرسه طلاب مي‌شود و در سلك طالبان علم جاي مي‌گيرد.» (4) در مقدمه همايي‌نامه نيز از استاد همايي آمده است: «رابطه طرب با جهانگيرخان منتهي به زمان پدرش هما مي‌شد و به سابقه معرفتي كه شرحش مفصل است.»(5) كه اينجا استاد همايي فقط اشاره‌اي به سابقه معرفت اين دو بزرگوار با هم كرده و هيچ اشاره‌اي به تفصيل آن نكرده است. روايتي ديگر از بر افروختن شعله دانايي حكيم قشقايي در يكي از تابستان‌ها كه ايل قشقايي به ييلاق سميرم آمده بود، براي فروش فرآورده‌هاي دامي و خريد نيازمندي‌ها يا براي تكميل فن سه‌تارزني به اصفهان رفت يا در اين سفر سه‌تارش خراب بود كه براي تعمير به اصفهان مي‌برد. به دنبال اين سفر سرنوشت ديگري برايش رقم مي‌خورد. تفصيل اين سفر را ذيلاً نقل مي‌كنيم. ميرزا عبرت مي‌گويد: «در ايام جواني به موسيقي شائق بود، چندي مشق تار كرد و از براي تكميل آن به اصفهان آمد و از مدرسه صدر او را خوش آمد و همه روزه صبح و عصر به آنجا مي‌رفت. چنان كه از وي حكايت كنند در هنگام رفتن به مدرسه در دكان جنب مدرسه درويشي وي را خواند و از وطن مألوف و حرفه و نسب او جويا شد. جهانگيرخان شرح حال خود را با درويش در ميان گذاشت و گفت: چون گفتارم به پايان رسيد، درويش در من خيره نگريست و گفت: گرفتم در اين فن فارابي وقت شدي، مطربي بيش نخواهي بود. گفتم: نيكو گفتي و مرا از خواب غفلت بيدار كردي، هان بگو چه بايد كرد كه خير دنيا و آخرت در آن باشد. گفت: چنين مي‌آيد كه تو را فضا و هواي اين مدرسه پسند افتاده است، در همين جا حجره‌اي بگير و به تحصيل مشغول باش. گويند جهانگيرخان مي‌گفت: من بدين مقام از همت نفس آن درويش و يمن راهنمايي او رسيدم.» (6) مهدي بامداد مي‌نويسد:«مي‌گويند در يكي از تابستان‌ها كه ايل قشقايي به ييلاق سميرم آمده بود، جهانگيرخان نيز مانند ساير افراد ايل كه براي خريد و فروش و رفع حوائج شخصي خود به اصفهان مي‌آمدند به اصفهان آمد و در ضمن تارش هم خراب شده بود و مي‌خواست آن را تعمير كند. از شخصي سراغ تارساز را گرفت و او يحيي ارمني تارساز معروف مقيم جلفا را به او نشان داد و ضمناً به وي گفت: «برو پي كار بهتري و علم بياموز كه از تار زدن خيلي بهتر است.» گفته آن شخص به جهانگيرخان بسيار اثر كرد و در مدرسه صدر حجره‌اي براي خود گرفت و با عشق و علاقه مفرطي پي تحصيل رفت و رتبه‌اش به جايي رسيد كه يكي از بزرگان حكما، فقها و مدرسين اصفهان شد.» (7) فطري بودن، عامل گرايش به معرفت علت اصلي گرايش حكيم قشقايي به عالم معني، همان پاكي فطرت اوست. درست است كه وي بعد از راهنمايي شخص ناصح، به سلك اهل علم و معرفت درآمد، ولي اگر نبود صفاي باطن و فطرت پاك آن حكيم الهي، اينچنين تحولي در زندگي‌اش غيرقابل تصور بود. اساسا اگر چنين بود كه هر كس با امر به معروف، طريق معروف و راه حق را پيش گيرد، همين دنيا بهشت برين و از منكر تهي مي‌شد! چه بسا سياه‌دلاني كه نه‌تنها امر به معروف بر دل‌هاي تار آنان اثر ندارد، بلكه بر جانشان سنگيني مي‌كند، اما مرحوم قشقايي بلافاصله بعد از نصيحت آن شخص راهنما مي‌گويد: «نيكو گفتي و مرا از خواب غفلت بيدار كردي. اكنون بگو چه بايد بكنم كه خير دنيا و آخرت در آن باشد.» شمايل و شيوه زندگاني حكيم قشقايي از زماني كه وارد حوزه علميه شد تا وقتي كه دار فاني را وداع گفت، با آنكه در مراتب سرآمد همه شد، ولي از لباس ايلي خود بيرون نرفت و مانند ديگر افراد ايل همچنان كلاه و زلف داشت. (8) شايد علت اينكه حكيم قشقايي تغيير لباس نداد، به خاطر اتصال و تأسي به استادش آقا محمدرضا قمشه‌اي بود. همان طور كه بعضي از شاگردان حكيم قشقايي مثل آيت‌الله حاج‌آقا رحيم ارباب و شيخ غلامحسين رباني چادگاني نيز به همين رويه در لباس اوليه خود باقي ماندند. «حكيم قشقايي در موقع نماز كلاه خود را از سر برمي‌داشت و با شال كمر عمامه‌اي درست مي‌كرد و بر سر مي‌نهاد، زيرا گذاشتن عمامه در نماز مستحب است و به همان حالت امامت اعاظم، اهل علم و غيره را مي‌كرد.» (9) «حاج شيخ باقر قزويني از پدر خويش كه از شاگردان آن بزرگوار بود، نقل مي‌كند كه وي گفته است حكيم قشقايي موي بلندي داشت و به حنا خضاب مي‌فرمود.» (10) در حجره‌اي فاني در معبود! مرحوم قشقايي تا آخر عمر در گوشه حجره مجرد زيست و چنان به رابطه خويش با خدايش مشغول شد كه غرق در عشق به معبود و از خود بي‌خود و فاني در او شد. وي مشمول گفته امام صادق(ع) شد كه فرمود: «إِذَا أَرَادَ اللهُ بِعَبْدٍ خَيْراً فَقَّهَهُ فِي الدِّينِ.» (11) وقتي خداوند خير بنده‌اي را خواست، او را فقيه در دين مي‌كند. بله، خداوند خير جهانگير را مي‌خواست و او را فقيه در دينش كرد. اگر زندگاني خوشگذرانان عالم را با يك لحظه زندگاني كساني مانند عارف به خدا و عبد صالح الهي جهانگيرخان كه نعمت علم را به كمالات دنيوي و عنوان‌هاي توخالي ترجيح داد مقايسه كنيم، آن يك لحظه زندگاني اين بزرگمرد هزاران بار با ارزش‌تر است. «از نظر معاش از مال اوليه خودش بر وجه اتم بي‌مماطله به او مي‌رسيد.» (12) زندگي از محلِ «مال الاجاره!» در كتاب سيماي فرزانگان در باب «تقوا در مصرف اموال عمومي» آمده است: «عالمان راستين و متعهد در امر بيت‌المال دقت فراواني مي‌كردند. چنان كه چند نمونه خواهد آمد. بسياري از آنان از سهم امام و شهريه استفاده نمي‌كردند مانند حكيم نامدار مرحوم قشقايي كه از مال‌الاجاره زميني كه داشت روزگار مي‌گذراند.» (13) «مال‌الاجاره‌اش سالي 40 تومان بود»، (14) «از دهاقان مرحوم ميرزا حسين خان و امير قلي خان سالانه 40 الي 50 تومان از مال‌الاجاره‌اش براي وي مي‌فرستاد و 15 الي 20 تومان از سهميه آغداش براي او فرستاده مي‌شد.» (15) خاموشي دريا وفات آن حكيم گرانمايه در نيمه ماه مبارك رمضان سال 1328ﻫـ . ق در اصفهان اتفاق افتاد و بالاخره آن وجود مقدس پس از 85 سال عمر پربركت و 45 سال تحصيل، تدريس، مجاهده با نفس و سير الي الله، دعوت حق را لبيك گفت و طائر روح پاكش به سوي جنان پر كشيد. آقا محمدجعفر دهاقاني دراين‌باره مي‌گويد: «خان كه فوت شد، اول خواستند در تكيه مادرشاهزاده دفن كنند، ولي دور بود. رفتيم اجازه گرفتيم، در تكيه ترك دفن كردند. بيماري ايشان در كبد بود. ميرزا مسيح خان دكترش بود. وقتي بيماري خان شديد شد، دنبال دكتر ميرزا مسيح خان رفتم. پرسيد: چه نسبتي داريد؟ جواب دادم: خادمش هستم. دكتر گفت: من نمي‌آيم، خان آدم كوچكي نيست. براي عيادت مي‌آيم. آمدم جريان را براي خان گفتم. خان فهميد و گفت: برو بگو براي عيادتم بيايد. آنگاه دكتر به خدمتش آمد. خان تبسم كرد و به او گفت هر چه تو مي‌داني، من هم مي‌دانم. من خوب‌شدني نيستم. ميرزا مسيح خان رفت دكتر شافتر را آورد. دكتر شافتر نسخه نوشت و دواها را از مريضخانه انگليسي‌ها تهيه كرديم، ولي خان آنها را نخورد. سه چهار ساعت از شب گذشته بود كه خان گفت رختخواب را رو به قبله كنيد، سپس يك ليوان آب خوردن خواست. پس از نوشيدن آن به ذكر حق مشغول و چند لحظه بعد هم خلاص شد. تمام علما در همان شب حاضر شدند. جماعت انبوهي آمده بودند. صبح فردا تشييع جنازه انجام شد. آقانجفي ـ آيت‌الله العظمي آقا شيخ محمدتقي نجفي ـ بر او نماز خواند.» (16) بنا بر وصيت خودش امور كفن و دفن خود را به آخوند كاشي واگذار كرده بود، او نيز به وصيت وي عمل كرد و پيكر مباركش را در تخت پولاد اصفهان تكيه آقا سيد‌محمد ترك به خاك سپردند، (17) در حالي كه همه چشم‌ها در ماتمش اشك مي‌ريخت، همه زبان‌ها در ماتمش به اين بيت مترنم بود: «از شمار دو چشم يك تن كم/ وز شمار خرد هزاران بيش»(18) ميرزا حسن خان انصاري كه خود از شاگردان مرحوم قشقايي است ماده تاريخ وفات حكيم قشقايي را چنين گفته است: «جهانگير نزد خداي جهان شد.» (19) مهجور دهاقاني كه يكي ديگر از شاگردان حكيم قشقايي است تاريخ فوتش را چنين گفته است: «روي جهان گرفت ندانم چرا كلف بينم لواي غم شده بر پا ز هر طرف از فارس تا صفاهان زين ماتم بزرگ پيوسته كشته لشكر اندوه صف به صف تا كي به پرده گويي‌اي دل عزاي كيست هان صبر پرده در شده و گويم به صد اسف آن مه كه بُد چو نام جهانگير حكمتش زد بر رواق شرع حكم شُرْفِهِ شرف جويا شدم ز فوت فقيه بزرگ دين كان درّ پاك را چه زمان خاك شد صدف مهجور خواست سال وفاتش ز پير خرد گفتا شد آفتاب جهانگير منكسف»(20) مهجور در اين ماده تاريخ مرحوم قشقايي را به آفتاب و فوتش را به كسوف آفتاب تشبيه كرده است. آقاي دكتر محمدباقر كتابي در اين باب مي‌گويد: آقاي حاج‌آقا رحيم ارباب فوت مرحوم جهانگيرخان را در پشت يكي از كتاب‌هاي خود به اين نحو مرقوم فرموده‌اند كه كمال بزرگي و بزرگواري خان از اين جمله مرحوم ارباب فهميده مي‌شود: «و قد توفي مولي السعيد، المجيد، العالم، الجليل و الفاضل، الكامل، النبيل، النحرير، الآقا جهانگيرخان لثلاث عشر ليل، خلت من شهر رمضان من سنه 1328 و هو في آدابه و مكارم اخلاقه فوق ان اصف رضي الله عنه.» (21)يعني همانا وفات يافت سرور، سعادتمند، بزرگوار، دانشمند، با عزت شكوه، صاحب فضل، كامل [در جهات علمي اخلاقي]، دانا و هوشيار، حاذق و ماهر آقاي جهانگيرخان شب سيزده ماه رمضان سال 1328. معلم حبيب‌آبادي ماده تاريخ وفات مرحوم قشقايي را چنين گفته است: «به مه صوم شب سيزدهم حج ثراه.» (22) تمامي ارث حكيم! در خصوص آنچه مرحوم قشقايي بعد از فوتش در دنيا به‌جا مي‌گذارد در مجله جاويدان خرد چنين آمده است: «پس از فوت خان كتاب‌هايش به آقا ميرزا دهكردي رسيد، چون خود خان تا پايان عمر زن اختيار نكرد و فرزندي نداشت. روي اين اصل كتابخانه‌اش به آقا ميرزا ابوالقاسم دهكردي كه در همان مدرسه صدر صاحب حوزه بود، رسيد.» پي‌نوشت‌ها: (1) نشريه انجمن فلسفه (جاويدان خرد)، سال اول، شماره 2، ص 56 (از اين به بعد با عنوان جاويدان خرد ذكر خواهد شد). (2) از اشعار برادر محترم احمد گرسيوز (3) سيد‌احمد ديوان‌بيگي‌شيرازي: حديثه الشعرا، با تصحيح عبدالحسين نوائي، ج 1، چاپ اول، 1366ش، ص 388 (4) عموم كتبي كه شرح حال حكيم قشقايي را ذكر كرده‌اند، اين مطلب را آورده‌اند. (5) زندگاني آيت‌الله چهارسوقي، ص 58؛ تاريخ اصفهان و ري، ص 315 (6) تاريخ حكما، عرفا و متأخرين صدرالمتألهين، ص 85 (7) محمد ري‌شهري، ميزان‌الحكمه، نشر مكتب‌الاعلام‌الاسلامي، چاپ اول، 1367ش، ج 3، ص 208 (8) حديقه الشعرا، ج 1، ص 388، «مماطله: كاري را به تأخير انداختن، كنايه از اينكه بدون درنگ و تأخير مال‌الاجاره‌اش را برايش مي‌فرستادند.» (9) رضا مختاري: سيماي فرزانگان، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، 1366ش، ج 3، بخش 15، ص 420 (10) منوچهر صدوقي‌سها: تاريخ حكما و عرفا متأخرين صدرالمتألهين، انجمن حكمت و فلسفه، تهران، 1359ش، ص 85 (از اين به بعد: تاريخ حكما و...) (11) به نقل از سلطان محمدخان جهانگيري (12) استاد همايي: شعوبيه، به اهتمام منوچهر قدسي، بزرگمهر اصفهان، ص 113 (13) زير نظر مهدي محقق: همايي‌نامه، (مجموعه مقالات تقديم به استاد همائي)، ص 5 (14) تاريخ حكما و... ص 84 (15) مهدي بامداد: شرح حال رجال ايران قرن 12، 13 و 14، چاپ گلشن، ج 1، ص 284 (16) جاويدان خرد، سال اول، شماره دوم، پاييز 1354، ص 60 (17) شرح رجال ايران، ج 1، ص 284 (18) فارسي سال سوم راهنمايي، از كتب درسي مدارس، ص 114 (19) جابري انصاري: نوشدارو، تهذيب‌الاخلاق، قطع سنگي، 1330، ص 204 (209 مهجور (معروف به وصال دهاقاني): ديوان صبح وصال، چاپخانه اسلام، ص 42 (21) مصاحبه با آقاي دكتر كتابي، برنامه احوال زنده‌دلان، (راديو اصفهان 11/10/1369) (22) جاويدان خرد، سال 1، شماره 2، ص 64.
نویسنده : علي احمدي فراهاني
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۲۹ تير ۱۳۹۳ - ۱۶:۱۹
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[مشاهده در: www.javanonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 30]
-
گوناگون
پربازدیدترینها