واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: تضمينهاي مؤثر و قابل راستيآزمايي غرب در قبال ايران كدامند؟
از زماني كه توافق ميان ايران و غرب بر سر برنامه هستهاي صلحآميز مطرح شده است، به ويژه پس از تكامل تصميمات مرتبط با توافق نهايي، اين غربيها بودهاند كه از ايران براي صلحآميز «بودن» و صلحآميز «ماندن» برنامه هستهاي كشور، تضمين خواستهاند، البته به تدريج در اين فرايند تضمينخواهي، غرب ناگزير به منصرف شدن از گزينههاي «برچيدن اساس دانش و فناوري هستهاي در ايران» و اكتفا به «محدودسازي» آن شد. در اين ميان، طيفي از سناريوها از خنثي كردن اثربخشي برنامه هستهاي ايران گرفته تا تبديل آن به دستاوردهايي غيرصنعتي، نمايشي يا آزمايشگاهي نيز مطرح گرديد. اما بازهم به نظر ميرسد محدوديت «قطعكننده» قدرت رشد و توسعه دانش هستهاي در ايران نيز با موانع جدي اقبال ايران روبهرو بوده است.
سياستهاي بيبديل و تعديلناپذير در زمينه تحقيق و توسعه از يك سو تا حفظ دستاوردهاي دانشمندان شهيد هستهاي، تزلزل در پيشبرد اين سناريوها را در بر داشته است. نهايتاً آنچه اين روزها در وين 6 روي ميز مذاكره است، «تثبيت وضعيت كنوني فعاليتهاي غنيسازي» يا «حفظ امكانات توسعه آنها در مقاطع زماني معين» است. در نهايت، اگر غرب گزينه تقليل وضعيت موجود (امريكا و فرانسه) را با افزايش وضعيت موجود (ايران) تهاتر نمايد، آنچه بر جاي ميماند همان تثبيت وضعيت موجود غنيسازي (و تحقيق و توسعه) ايران است كه قبلاً نيز در قالب توافق اوليه ژنو مورد توافق جمعي طرفهاي مذاكره قرار گرفته بود.
به گفته رئيس سازمان انرژي اتمي، نياز واقعي ايران فقط براي تأمين سوخت بوشهر، رآكتور تهران و اراك، حدود 190هزار سو (190 هزار سانتريفيوژ نسل اول يا بيش از 7هزار سانتريفيوژ پيشرفته با توان 24 سو) است. تضمين صلحآميز بودن فعاليتهاي هستهاي ايران به ويژه در امور به اصطلاح حساسي نظير غنيسازي اورانيوم و توليد پلوتونيوم، معيارهاي علمي و غيرسياسي دارد كه ظرف شش ماه اخير هم مورد اتفاق نظر و عمل طرفين بوده است؛ اينكه راستيآزمايي مجموعه اين فعاليتها، توسط آژانس بينالمللي انرژي اتمي در پرتو مقررات پادمان 214 و همچنين تدابير داوطلبانهاي مشابه با پروتكل الحاقي و گاه فراتر از آن به اجرا درآيد و هرگونه ابهام در زمينه فعاليتهاي اظهارنشده نيز در قالب تدابير دوجانبه ايران- آژانس بررسي و حل و فصل گردد. از اين رو، معياري فراتر از آنچه گفته شد، در حقوق و رويه بينالمللي هستهاي وجود ندارد و نهادي فراتر از آژانس با اختياراتي فراتر از پادمان جامع و پروتكل الحاقي وجود ندارد كه به جامعه بينالمللي و افكار عمومي جهان تضمين معتبري دائر بر صلحآميز بودن كامل و عدمانحراف بدهد.
اما غربيها به نام «تضمين مؤثر و قابل راستيآزمايي»، به دنبال تقليل شديد ظرفيت غنيسازي ايران هستند. اكنون بايد پرسيد كه ايران هر آنچه در رويه آژانس و در توافق اوليه ژنو نيز براي تضمين صرفاً صلحآميز بودن برنامه هستهاي خود مقرر بوده انجام داده و در اين رابطه، تأييديه قطعي آژانس را نيز اخذ نموده است و اما غرب چه تضمين مؤثر و قابل راستيآزمايي به ايران ميدهد كه پس از اثبات صلحآميز بودن و صلحآميز ماندن برنامه هستهاي در دورنماي زماني توافق نهايي و جامع، مسير تهديد و تحريم را از سرنخواهد گرفت و حقوق ايران را محترم خواهد شمرد؟
نخستين معيار قابل توجه در اين زمينه، راستيآزمايي بينالمللي پايبندي اعضاي 1+5 به تعهدات توافق نهايي احتمالي وين است. اگر آژانس مرجع راستيآزمايي تعهدات ايران است، مرجعي مؤثر نيز بايد براي نظارت بر عملكرد اعضاي 1+5 به ويژه امريكا و سه دولت اروپايي در پايبندي به تعهدات توافق مذكور پيشبيني شود.
كميسيون مشترك توافق ژنو، هرچند در تئوري مرجعي مناسب به نظر ميآمد، اما عملاً كاركردي در اين زمينه نداشت. معيار مناسب ديگر در اين زمينه، تضمين حذف ايران از ليست سياه گروههاي كنترل صادرات اقلام هستهاي است. به ويژه، اعضاي گروه 1+5 به عنوان راهبران گروه عرضهكنندگان اقلام هستهاي (ان. اس. جي) بايد در توافق نهايي به ايران تضمين دهند كه تصميمات گروه مذكور دائر بر منع صادرات اقلام هستهاي يا دوگانه به منظور استفاده از برنامه هستهاي صلحآميز ايران را لغو خواهند كرد.
ديگر معيار مهمي كه تضمين مؤثر غرب به ايران در قبال تعهدات توافق وين خواهد بود، تعهد به عدمتكرار رويه غيرقانوني گذشته در خصوص امنيتي كردن برنامه هستهاي صلحآميز ايران در آژانس و شوراي امنيت است. از اين رو، منصرف شدن از اتهامزني به ماهيت برنامه هستهاي ايران، توقف جاسوسي هستهاي و خودداري از تهديد دانشمندان هستهاي ايران، حداقل مولفههاي تضمين حقوق ايران در اجراي توافق نهايي و احراز ماهيت صلحآميز آن است؛ مؤلفههايي بايسته و اطمينان آور براي پايدارسازي توافق نهايي كه درجشان در توافق نهايي و در بخش تعهدات و الزامات گروه 1+5 ضروري به نظر ميرسد.
نویسنده : دكتر نادر ساعد
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۱۸ تير ۱۳۹۳ - ۲۲:۲۷
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 34]