واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
زنگ خطر برای اوریکسها به صدا درآمد آهو، جِبیر، قوچ و میش از اعضای آشنای خانواده گاوسانان در ایران هستند. خانواده گاوسانان (Bovidae) بزرگترین خانواده از راسته زوجسمان (Artiodactyla) است. دست و پای زوجسمان هر یک دو انگشت مساوی دارد که انتهای آن به صورت سم درآمده در حالی که در فردسمان (Perissodactyla) وزن بدن حیوان روی یک یا سه انگشت قرار دارد.
یکی دیگر از اعضای خانواده گاوسانان، اوریکس ها منتسب به تیزشاخ ها هستند که در ایران یافت نمی شوند. این جنس بخصوص از چهار گونه آنتلوپ تشکیل شده است. از آنتلوپ ها گاهی با نام بزگوزن ها یا شاخ درازان نیز یاد می شود که در آفریقا و اوراسیا (اروپا و آسیا) پراکنش داشته و دارند. از بین این چهار گونه آنتلوپ، سه مورد بومی مناطق خشک آفریقا و تنها یک گونه بومی شبه جزیره عربستان است. اوریکس عربی (Oryx / leucoryx) بدون اغراق یکی از زیباترین اعضای این خانواده است. متاسفانه این گونه منحصر به فرد در حال حاضر در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی در رده آسیب پذیر قرار دارد. مطالعات نشان می دهد این گونه روزگاری در صحراهای خاورمیانه پراکنش قابل توجهی داشته، اما از دهه 1970 میلادی (1349 تا 1359 هجری شمسی) شکار آن به مرزی رسید که در نهایت شرایط بحرانی امروز را رقم زد. اوریکس های عربی که اکنون در حیات وحش زیست می کنند، به واقع حاصل زادآوری گله هایی هستند که سال ها در باغ وحش ها نگهداری و بار دیگر رهسپار طبیعت ناشناخته، اما بومی خود شده اند. سازگاری بی نظیر با طبیعت اوریکس عربی گاوسانی است که معمولا به زندگی در گله های کوچک عادت دارد. تعداد اعضای گله، اغلب کمتر از ده راس است. پوشش گیاهی عاملی است که بشدت روی جمعیت آنها تاثیر دارد، اما مقاومت آنها در برابر کم آبی مثال زدنی است. اوریکس های عربی اغلب در ساعات اولیه روز غذا می خورند، پس از آن استراحت می کنند و پیش از فرا رسیدن ساعات گرم و سوزان عصر، بار دیگر غذا می خورند. این حیوانات خوش آب و رنگ عادت دارند در خلال فصول مختلف از یک مکان به مکان دیگر مهاجرت کنند تا بتوانند غذای کافی برای ذخیره بدنی خود تامین کنند. ظاهرا اوریکس های عربی می توانند از فواصل دور، بارش باران را حدس زده و به مکانی با رویش های علفی تازه کوچ کنند. زیستگاه های صخره ای، کوه های پر فراز و نشیب و دشت های سنگی و ماسه ای اغلب مطلوب آنهاست. این حیوانات سال ها از طریق تروفه شکار شده اند. شکار تروفه (Trophy Hunting) ظاهرا برای شکارچی نوعی افتخار محسوب می شود. برخی از شکارچیان مدعی هستند تنها حیوانات پیر و از کار افتاده منظور این نوع از شکار است، اما از آنجا که بقای بیشتر گونه های جانوری امروز تنها به دلیل همین نوع استدلال ها زیر سوال رفته، دیگر نمی توان با قطعیت از واژه افتخار یا پیروزی آن هم در یک جدال نابرابر صحبت کرد. سوالی که امروز بیشتر محققان مطرح می کنند، این است که آیا حذف هر حیوان از جمله اوریکس عربی آن هم با این جمعیت های شکننده و آسیب پذیر به صلاح است؟ چه تضمینی وجود دارد دقیقا همان یک حیوان واجد ژن های غالب و نجات دهنده دیگر همنوعان خود نباشد؟ حفاظت از یک گونه منقرض شده تعقیب و گریز و شکار مداوم اوریکس های عربی سرانجام باعث شد جمعیت این گونه منحصربه فرد در خاورمیانه از جمله سوریه و مصر بشدت کاهش پیدا کند. در دهه 1950 (1329 تا 1339) شکار با شتر جای خود را به تعقیب و گریز با ماشین های چهارچرخ و مدرن با سوخت کافی و تفنگ های اتوماتیک داد. آخرین اوریکس عربی در دهه 70 میلادی در طبیعت شکار شد. اما چرا داستان زندگی اوریکس های عربی هنوز ادامه دارد؟ خوشبختانه برخی کشورهای عربی پیش از انقراض این گونه در حیات وحش تلاش هایی برای زادآوری آنها در اسارت آغاز کردند.
سال 1962 (1341) همکاری های بین المللی این امکان را فراهم کرد که تعداد معدودی از اعضای این گونه نادر به فونیکس آریزونا یعنی جایی که شرایط اقلیمی با زیستگاه اولیه تفاوت چندانی ندارد، منتقل شوند. هدف این جابه جایی نیز زمینه سازی برای بازگرداندن این گونه به حیات وحش بود. پروژه انتقال اوریکس های عربی در واقع نخستین پروژه موفق بین المللی برای حفاظت از یک گونه منقرض شده در طبیعت بود. سال 1982 (1361) تعدادی از این حیوانات نادر به عمان، سال 1983 (1362) تعدادی به اردن و سال 1990 (1369) نیز تعدادی به عربستان منتقل شد. در حال حاضر این سه کشور پذیرای بیشتر از 500 اوریکس عربی در حیات وحش هستند. با این که پروژه حفاظت از اوریکس عربی تاکنون موفقیت های در خور توجهی داشته، اما دانشمندان این گونه را هنوز بسیار آسیب پذیر می دانند. دلایل آسیب پذیری یکی از تهدیدات مهم جمعیت اوریکس های عربی، مشکلات ژنتیکی حاصل زادآوری های معدود بین گروهی است. یکی دیگر از خطراتی که این گونه را تهدید می کند، چرای بی رویه دام های اهلی است. اوریکس ها در حال حاضر یک گونه حفاظت شده هستند و به عنوان یک سمبل فرهنگی در کشورهایی که جمعیت های آنها احیا شده، شناخته می شوند. متخصصان هشدار می دهند جمعیت های کنونی بشدت نسبت به بیماری ها و بلایای طبیعی آسیب پذیر و شکننده هستند. اوریکس عربی تا سال 2008 (1387) به عنوان یک گونه در معرض خطر انقراض شناخته می شد، اما پس از ارزیابی های متعدد توسط متخصصان اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی موسوم به IUCN سرانجام به رده آسیب پذیر فهرست سرخ جهانی منتقل شد. بزرگ ترین جمعیت اوریکس های عربی در عربستان سعودی، سال های 1998 تا 2008 (1387 ـ 1377) و به واسطه خشکسالی دستخوش کاهش قابل ملاحظه جمعیت شد. پایداری جمعیت دلیلی بود که براساس آن، شرایط حفاظتی این گونه تغییر نکرد. مونا الداهری، مسئول بخش حفاظت و آموزش باغ وحش العین ابوظبی در بیست و دوم ژوئن (سی و یکم خرداد 93) اعلام کرد این باغ وحش درصدد است به منظور حفاظت هر چه بیشتر از این گونه طرح های مدیریتی تازه ای را در دستورکار خود قرار دهد. باغ وحش العین از سال 2007 (1386) در پروژه معرفی مجدد این گونه به طبیعت فعالیت داشته است. دست اندرکاران باور دارند همکاری هایی از این نوع می تواند نه تنها دامنه فعالیت های آموزشی، بلکه حتی ضریب موفقیت پروژه های حفاظت از گونه های در معرض خطر را افزایش دهد. (ضمیمه سیب) فرناز حیدری منابع: IUCN و Encyclopedia of Endangered Animals
جمعه 13 تیر 1393 7:34 بازدید:3
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 62]