واضح آرشیو وب فارسی:الف: برنده اصلی تحولات عراق
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۲۸ خرداد ۱۳۹۳ ساعت ۱۱:۱۳
این روزها تقریبا خبر اصلی بیشتر رسانهها به عراق، داعش و عملیات نظامی علیه شبه نظامیان تندرو اختصاص یافته اما آنچه در این بین کمرنگ مانده، تحرکات سیاسی – نظامی کردها در مناطق مورد مناقشه با دولت مرکزی بغداد است و آنها عملا توانستهاند مناطقی را که در هفت سال گذشته از دسترسشان خارج بود در مدت کوتاهی با عملیات نظامی به اقلیم کردستان ملحق کنند.به گزارش ایسنا، با نگاهی به تحرکات اخیر در مناطق شمالی، غربی و شرقی عراق میبینیم که کردها برنده اصلی درگیری در چهار استان دیالی، نینوا، صلاحالدین و کرکوک هستند. دولت مالکی حتی تا ساعات پایانی حمله داعش برای تصرف موصل، دومین شهر بزرگ عراق، راضی به دخالت کردها در درگیریهای شمال عراق نبود. در مقابل کردها نیز که "از گذشته خود به خوبی درس گرفته بودند" از این فرصت استفاده کردند و مناطق مورد مناقشه را به کنترل درآورند.در خوشبینانهترین حالات و اگر نگویم کردها به پیشروی داعش کمک کردند دست کم به نظر میرسد از این پیشروی خوشحال شدهاند و آن را فرصتی مغتنم یافتهاند تا مطالبات چند ساله خود را به آسانی محقق کنند. پیشمرگهای کرد در ابتدا بدون اینکه به ارتش بهت زده و شوکه شده عراق در مقابل شبه نظامیان داعش و گروههای مسلح محلی کمکی کنند به نظامیان عراق سخاوتمندانه کمک کردند تا جان خود را بردارند و فرار کنند و چیزی نگذشت که فرودگاه اربیل طی چند ساعت به ترمینالی امن جهت بازگرداندن فرماندهان ارشد و نظامیان عراقی گریخته از نبرد با داعش، به بغداد تبدیل شد. (سخنان جبار یاور، دبیرکل وزارت نیروهای پیشمرگ با مدا پرس؛ ۱۰ ژوئن ۲۰۱۴)چند نکته در این بین بسیار حائز اهمیت است که نباید نسبت به آن غافل شویم:اول: کردها عملا کنترل نظامی و سیاسی مناطق مورد مناقشه را که باید براساس اصل ۱۴۰ قانون اساسی عراق سرنوشتش مشخص شود، به دست گرفتهاند و اکنون نیز در حال ساخت سنگرها و استحکامات نظامی در این مناطق هستند که گویای تصمیم کردها برای نگه داشتن نیروهای نظامی خود برای مدت طولانی در این مناطق است. اظهارات مقامات کرد از جمله سخنگوی نیروهای پیشمرگ مبنی بر اینکه از مناطق تحت کنترل خود عقب نخواهند کشید، نیز به خوبی موید این مساله است.کردها هماکنون شهرها و مناطق زیادی را در چهاراستان نینوا، صلاحالدین، دیالی و واسط و تمام استان نفت خیر کرکوک، که در بسیاری از موارد ساکنان این شهرها جمعیتی مختلط داشته و ترکیبی از قومیتهای کرد، عرب، ترکمان و آشوری در آنجا زندگی میکنند، به کنترل خود درآوردهاند؛ شهرهایی ماند شیخان، حمدانیة، مخمور، کرکوک، طوزخرماتو، کفری، بلدروز، بدره، خانقین و جلولا که از مرزهای ترکیه در شمال تا مرزهای ایران گسترده شده، از این دست مناطق هستند.کردها با این اقدام در واقع آنچه را که سالها قصد داشتند با مذاکرات سیاسی به دست آورند یک شبه و با فرصتی که ناامنیهای شمال عراق برای آنها فراهم کرد از طریق نظامی محقق کردهاند و به نظر نمیرسد این بار "اشتباه تاریخی" خود را در زمان حمله آمریکا به عراق تکرار کنند.مسئولان اقلیم کردستان از جمله مسعود بارزانی، رئیس اقلیم بارها گفتهاند که در زمان حمله آمریکا به عراق توان نظامی و امکانات لازم برای تصرف کرکوک و دیگر مناطق مورد مناقشه را داشتند و این یک "اشتباه تاریخی" بود که حل این مسئله را به قانون اساسی و اصل ۱۴۰ این قانون واگذار کردند.دوم: مسئله دومی که مطرح است روابط میان کردستان عراق و ترکیه است که به نظر میرسد بعد از تحولات اخیر به ویژه پس از ربوده شدن اتباع ترکیه در موصل وارد مرحله جدیدی شده است. پس از سرازیر شدن آوارگان عراقی به استان اربیل رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه تاکید کرد که از طریق اقلیم کردستان و با هماهنگی اربیل به این آوارگان کمکرسانی خواهد کرد، در همین حال رایزنیهای سیاسی و امنیتی میان اربیل و آنکارا در پی حوادث اخیر به شدت افزایش یافته و کردها خواهان این شدهاند که ترکیه از ورود احتمالی اعضای داعش از مرزهای جنوبی خود به اقلیم کردستان جلوگیری کند چرا که با اعزام نیروهای "پیشمرگ" و "آسایش" (نیروهای امنیتی اقلیم کردستان) به مناطق مورد مناقشه عملا توان امنیتی نیروهای کرد در داخل اقلیم و مرزهای این منطقه با ترکیه به شدت کاهش یافته است و کردها نیازمند کمکهای موثر آنکارا هستند. ناگفته نماند که انتشار اخباری مبنی بر اعزام برخی یگانهای ویژه پیشمرگهای کرد به موصل و استان نینوا از جمله یگانهای مبارزه با تروریسم و یگان "شهیدان زنده" پیشمرگ یقینا بیارتباط با ربوده شدن دیپلماتهای ترکیه در موصل نیست. به ویژه آنکه مسئولان اربیل بارها تاکید کردهاند که به مناطق عربنشین تحت کنترل داعش نیرویی اعزام نخواهند کرد.مسئله دیگری که در این بین قابل طرح است اغماض و چشمپوشی ترکیه از لشکرکشی کردها به کرکوک است؛ مسئلهای که همواره خط قرمز آنکارا در رابطه با بحران کردها محسوب میشد و این نشان از نوعی هماهنگی پشت پرده و اطمینان متقابل میان اربیل و آنکاراست که نمیتوان نقش نفت کرکوک را در آن نادیده گرفت. با وجود ناآرامیهای شمال عراق وزیر انرژی ترکیه اعلام کرد که سومین محموله نفتی اقلیم کردستان که یک میلیون بشکه است بیست و دوم ماه جاری میلادی از بندر جیحان ترکیه حرکت خواهد کرد. این محمولهها بدون اجازه دولت مرکزی عراق از طریق خط لوله به ترکیه ارسال میشود و به همین خاطر بغداد از ترکیه به مراجع بینالمللی شکایت کرده است. ناگفته نماند بازار نوظهور اقلیم کردستان برای ترکیه به هیچ وجه قابل چشم پوشی نیست به ویژه آنکه میبینیم صادرات ترکیه به اقلیم کردستان به میزان قابل توجهی در سال گذشته افزایش یافته و از مرز ۱۲ میلیارد دلار در سال گذشت. درواقع اکنون اربیل شریک اقتصادی اول ترکیه محسوب میشود نه دولت مرکزی بغداد.کنترل شبه نظامیان افراطی بر شهر تلعفر در شمال عراق نیز که بزرگترین شهر ترکمان نشین عراق محسوب میشود، انگیزه دیگری برای هماهنگیهای امنیتی میان اقلیم کردستان و ترکیه است. مسئولان آنکارا که خود را حامی ترکمانهای عراق میدانند و هنوزهم گاه و بیگاه ادعای بازگرداندن موصل به ترکیه از جانب آنها به گوش میرسد، ناگزیرند تا برای حمایت ترکمانها روی کمک اربیل حساب کنند.سوم: سومین مسئلهای که نشان از برد کردها در تحولات اخیر دارد، روابط میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق است. کردها در ابتدای بحران به بهانه اینکه شخص نوری مالکی باید از آنها تقاضا کند تا نیرو به موصل اعزام کنند عملا ارتش عراق را تنها گذاشتند و پس از آن نیز فراکسیون پارلمانی کردها به همراه برخی دیگر از گروههای سیاسی با عدم حضور در نشست پارلمان مانع از تشکیل جلسه پارلمان و اعلام حالت فوقالعاده در کشور شدند و با این کار عملا دست مالکی را در تعامل آزاد با بحران بستند. کردها اکنون با تصرف نظامی مناطق مورد مناقشه عملا دولت مرکزی عراق را در حالت ضعف قرار دادهاند و در هرگونه مذاکرات سیاسی آتی دست بالا را خواهند داشت و حتی اگر از الحاق کرکوک به مناطق تحت کنترل خود دست بردارند دست کم از آن به عنوان یک برگ برنده در مسئله صادرات غیر قانونی نفت توسط اقلیم به ترکیه استفاده خواهند کرد.اربیل همچنین رسما اعلام کرده که از تشکیل یک منطقه خودمختار دیگر همانند اقلیم کردستان در مناطق عرب نشین غرب و شمال عراق حمایت میکند و لازمه آن را در وهله اول تشکیل یک نیروی نظامی متحد از عربهای سنی اعلام کرده است (مصاحبه نیچروان بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان با بیبیسی ۱۶ ژوئن ۲۰۱۴) که این امر میتواند بیش از پیش دولت مالکی را در موضع ضعف قرار دهد و راه را برای کردها جهت استقلال کامل از عراق هموار کند.چهارم: اربیل در جنگ با نیروهای داعش و دیگر شبهنظامیان محلی مخالف دولت، هدف دیگری را نیز دنبال میکند که میتوان آن را در چشم انداز بلند مدت سیاستهای اربیل جستجو کرد و آن تاثیر بیشتر بر تحولات داخلی در مناطق کردنشین شرق و شمال شرق سوریه است. نیروهای کرد به تازگی گذرگاه مرزی ربیعه در مرز عراق و سوریه را که در طرف سوری در دست مخالفان دولت دمشق است به تصرف درآوردهاند. هرچه کنترل نیروهای اقلیم به مرزهای مشترک عراق با مناطق کردنشین به ویژه گذرگاههای رسمی بیشتر باشد یقینا تاثیر سیاسی و اقتصادی اربیل بر محافل داخلی کردهای سوریه نیز بیشتر خواهد بود. چنانکه پیشتر نقش این گذرگاهها بر امنیت و اقتصاد مناطق کردنشین در سوریه به ویژه گذرگاه پیشکاپور در استان دهوک را شاهد بودهایم.***اقدامات اخیر اقلیم کردستان برای اربیل بیهزینه نخواهد بود چرا که در درجه اول با اعزام نیروهای پیشمرگ و آسایش به مناطق مورد مناقشه برنامههای امنیتی در داخل اقلیم کردستان دچار ضعف شده که میتواند باعث آسیب پذیری کردها شود. نزدیک شدن مرزهای کردها به مناطق تحت کنترل داعش - که بارها ثابت کردهاند به هیچ وجه با ساختار سیاسی شبیه دولت اقلیم کردستان موافق نیستند - در آینده دردسرهای بسیاری برای کردها به ارمغان میآورد. کردها در نگاه داشتن مناطق تصرف کرده نیز در آینده و پس از اینکه تنشها فروکش کند با مشکلات زیادی روبهرو خواهند شد اما حتی اگر تمام این مناطق به اقلیم کردستان الحاق نشود به نظر میرسد که آنها دست کم برخی مناطق در نزدیکی مرزهای ایران و اطراف کرکوک را که مقادیر قابل توجهی ذخایر نفتی دارند، پس نخواهند داد و بر سر دیگر مناطق نیز میتوانند با دولت مرکزی به مذاکره بنشینند تا با استفاده از این اهرم مطالبات نقدی خود از بغداد را وصول کنند و به صدور نفت کردستان به ترکیه نیز وجهه قانونی ببخشند.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: الف]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 43]