واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا:
بازگشت زندگی به دریاچه سوخته -محمدرضا عزیزی هامون حافظه از دست رفته خود را انگار باز می یابد؛ ریشه های زخم خورده و سوخته نیزارها روییدن را از یاد نبرده اند و کوه خواجه، پس از 14 سال انتظار، همنشین و همدم دیرینه خود را دارد پیدا می کند.
آب؛ این معجزه حیات در این بهارانه ترسال سیستان، دیرآمده ترین دارویی است که لبان عطشناک هامون محتضر را خیس کرده است. در این روزها برای مردم سیستان، بازگشت دوباره پلیکان ها و مرغان دریایی، لانه سازی پرندگان در میان نیزارها، شناور شدن دوباره قایق های صیادان، حصیر و سبد بافی زنان روستایی، چرای گاوهای سیستان در میان نیزارها؛ قابل باور ترین رؤیایی است که انتظارش را می کشند. رؤیایی که در این 14 سال زیر تلماسه ها و خاکستر سوزان خشکسالی دفن شده بود. قایق های صیادان زندانی ماسه ها شده بودند، بیش از 10 هزار صیاد و حصیرباف با شغل خود وداع کردند، پیوند معیشت
400 هزار سیستانی با هامون قطع شد، دامداری در مراتع اطراف هامون به شغلی متروک تبدیل شد و آهنگ تلخ مهاجرت با تند ترین ریتم خود نواختن آغاز کرد. زندگی های سوخته، حاصل سال های خشکسالی بود. سرنوشت هامون و زندگی آدم ها و طبیعت اطراف آن ده ها سال است که به دیپلماسی و کیفیت روابط ایران و افغانستان گره خورده است.
با جدا شدن افغانستان از خاک ایران در سال 1857 میلادی طبق معاهده پاریس مسأله حقابه رودخانه هیرمند به یکی از مسائل مهم سیاسی، اجتماعی و زیست محیطی دو کشور تبدیل شد. پس از شکست مذاکرات متعدد میان سران حکومتی ایران و افغانستان در سال های 1309 و 1327، با مداخله سه کشور امریکا، کانادا و شیلی، قراردادی در سال 1351 میان سران حکومتی دو کشور در کابل منعقد و مقرر شد در هر ثانیه 26 مترمکعب آب (معادل 850 میلیون مترمکعب در سال) سهم سیستان و دریاچه هامون باشد.
در اواخر دهه 1370، قدرت گرفتن طالبان در افغانستان با کاهش بارش و خشکسالی در سیستان همراه شد و میزان ورودی آب هیرمند به هامون به تدریج کم شد. ساخت سد کجکی روی هیرمند و احداث ده ها آب بند در مسیر های انتهایی ورودی به هامون به وسیله کشاورزان افغانی، روند خشک شدن دریاچه هامون را سرعت داد و از طرفی کانال های دیپلماتیک برای پیگیری موضوع حقابه بسته تر از گذشته شد.
اما «دیپلماسی آب» در ماه های اخیر به یکی از محورهای تعاملی دولت روحانی با کشور های همسایه تبدیل شده است و همین موضوع در سفر رئیس جمهوری به افغانستان نیز در دستور مذاکرات بود. روحانی چندی پیش در جمع مردم زابل با اشاره به مذاکراتش با رئیس جمهوری افغانستان گفت: در این مذاکره بحث اصلی من مسأله آب رودخانه هیرمند و دریاچه هامون بود و رئیس جمهوری افغانستان قول داد که قرارداد بین ایران و افغانستان در خصوص استفاده از آب هیرمند و حقابه مردم درباره هامون را طبق مقررات بین المللی، مراعات کند. روحانی همچنین از سفر هیأتی از افغانستان به تهران برای مذاکره درباره اجرای دقیق قرارداد مربوط به هامون، هیرمند و هریرود در آینده نزدیک خبر داد. او وعده داد که دولت در سطح ملی و استانی حق مردم این استان را درباره حقابه پیگیری کند تا بزودی آب متعلق به این سرزمین در این دشت ساری و جاری شود.
نشانه های تحقق این وعده روحانی خیلی زود پدیدار شد و هفته گذشته نخستین تصاویر از رویش دوباره نیزارها و شنا و شادی مردم سیستان در تالاب هامون روی صفحه اول رسانه ها و سایت ها نشست. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در پیامی، جان گرفتن دوباره هامون را حاصل بارش های خوب در منطقه و اقدام های جدی در دولت تدبیر و امید برای برداشتن موانع ورود آب و باز شدن آبراهه ها و تلاش هایی در سطوح محلی، استانی، ملی، دوجانبه و بین المللی عنوان کرد.
اکنون مردم سیستان با چشمانی پر از بیم و امید به آینده نظر دوخته اند. هامون این روزها رفته رفته دارد جان می گیرد و غبار کهنه خشکسالی را با خنکای آب از تن می شوید اما این دلهره هم هست که ممکن است همسایه در آینده وفادار به عهد و آیین نماند و با کوچکترین نقصان و کم بارشی، راه آب بر هامون ببندد. دولت وعده داده است که همه تلاش خود را برای رسیدن به توافق و راهکار پایدار و مستمر به کار می گیرد. دور از انتظار نیست که با احیای کامل هامون های صابوری، هیرمند و پوزک، هامون بزرگ بار دیگر بر تارک سیستان بنشیند. هامونی که با تارو پود تاریخ، فرهنگ، اقتصاد و زندگی اجتماعی مردم این منطقه تنیده شده است. در مستندات تاریخی، تیمورلنگ از هامون چنین یاد می کند: امیر سیستان مرا سوار بر کشتی کرد و روی دریاچه هامون گردش داد و به من گفت که در دوره
رستم وسعت این دریا بیش از این بود که می بینی. مؤلف حدودالعالم می نویسد: دریای زره به سیستان است که گرد آن 30 فرسنگ است، اندر پهنای او هشت فرسنگ وگاه آب این دریا چندان بود که از رودی خیزد که از کرمان بگذرد وبه دریای اعظم ریزد.
رؤیای سبز هامون اکنون در حال تعبیر شدن است.
* یادداشت روزنامه ایران
انتهای پیام /*
: ارتباط با سردبير
[email protected]
18/02/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 38]