واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: تركمنچاي نماد بياعتمادي ايران به بيگانگان
«تركمنچاي» براي ذهن ايراني تبديل به مفهومي منفي شده است كه انتظار نميرود به راحتي از يادها برود. ضربه رواني اين «قرارداد» چنان بوده است كه در فرهنگ سياسي ايران، بياعتمادي نسبت به بيگانه را نهادينه كرده است. اگر چه اين بياعتمادي قبل از تركمنچاي به خصوص پس از حمله مغول در اين سرزمين وجود داشت اما تركمنچاي ضربه نهايي را زد. با اين وجود، قرارداد تركمنچاي اگر چه به معناي ضعف و شكست تاريخي است اما در متن خود نشانههايي از قدرت را نيز به همراه دارد! يادمان نرود ايران در شكست از روسيه مجبور به امضاي اين قرارداد شد. يعني سلسله قاجار در ابتدا كه تأسيس شد، اين پتانسيل را در خود ديد كه با قدرتي همچون روسيه تزاري وارد جنگ شود. آغا محمدخان قاجار از همان ابتدا تا مرزهاي اصلي روسيه لشكركشي كرد و ادعاي حاكميت بر گرجستان را بار ديگر مطرح كرد. اتفاقاً همين موضوع، پطر كبير را واداشت تا در مرزهاي جنوبي مراقبتر و فكورانهتر عمل كند. در چنين شرايطي اروپا به خصوص دو قدرت انگليس و فرانسه در حال تنازع بقا در حوزههاي مختلف جغرافيايي جهان بودند كه مثلث بين روسيه، انگليس و فرانسه و جابهجايي منافع در ميان آنها در دورههاي مختلف به نفع ايران نبود. به خصوص اين سلسله پس از اين قدرت نمايي اوليه در دوره آغا محمدخان قاجار كه بعد از سقوط صفويه تا اين سطح نمود عيني نداشت، نتوانست قدرت خود را حفظ و «تغييرات» را در حوزه فكري و بينالمللي درك كند يا دستكم براي آشنا شدن نسبت به آن بكوشد. در اين دوره و دورههاي پس از آن، ايران در مواجهه با تغييرات در عرصه بينالمللي تنها با چشم «حيرت» به دنيا نگريست. «تركمنچاي» اين سؤال را ايجاد كرد كه دليل اصلي شكست ما از روسيه تزاري كه در تغييرات بينالمللي نسبت به ديگر كشورها در درجه دوم قرار داشت، چيست و به گفته عباس ميرزا «چرا ما به چنين تغييراتي دست پيدا نميكنيم؟» مجموع اين مباحث در ذهن ايراني حك شد تا اينكه انقلاب مشروطه در ايران رقم خورد. در طول اين 70-80 سال، اتفاقات ناگوار ديگري براي ايران رخ داد كه حيرت پادشاهان در سفر به اروپا، واگذاري امتيازات پي در پي به «ديگران»، گامهاي نظري و عملي قدرتهايي چون انگليس براي وابستگي ايران از جمله آنها بود. تا اينكه مشكلات پيچيده اقتصادي كه بخش قابل توجهي از آن به خاطر نفوذهاي «بيگانگان» بود، ايران را نيز به سمت تغييرات سوق داد. در حالي كه آن بياعتمادي حاصل از ضربه تركمنچاي را به همراه داشت. متأسفانه بخش قابل توجهي از جنبشي كه به سمت تغيير گام برداشت براي پيروزي بايد به همانهايي چشم ميداشت كه نسبت به آن بياعتماد بود !
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: 25 اسفند 1392 - 15:36
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 91]