واضح آرشیو وب فارسی:سیری در ایران: بناي مشهور به مسجد جامع نو در پشت گنبد خانه و ايوان مجموعه قرار دارد. راه دسترسي به فضاهاي معماري آن از صحن كوچك سراچه است و در جلو بنا صحن وسيعي است كه در حال حاضر آجر فرش است در طرفين ورودي مسجد جامع قاب هاي آجري زيبائي ايجاد شده و به جز همين قابهاي تزئيني در نماي بيروني آن عناصر تزئيني ديگري ديده نمي شود . پوشش ايوان ورودي نيز آراسته به رسمي بندي است. فضاي داخلي مقصوره مشتمل بر شاه نشين هايي است كه در بخش فوقاني آن ابتدا پوشش قوسي شكل و سپس گنبد مقصوره ساخته شده است . علاوه بر رسمي بندي زيبائي كه پوشش مياني بنا را مزين نموده ، در پوشش سقف شاه نشين ها نيز همان نوع آراستگي تكرار شده است . در بخش فوقاتي هر شاه نشين نورگيري تعبيه شده و بخشي از نور فضاي داخلي مقصوره نيز از همين مكام تامين مي شود . وجودمقصوره با شكل چليپا در ميان بنا و شبستان هاي ستوندار طرفين، تعادل معماري منظري را براي مسجد جامع نو به وجود آورده است . رواق شرقي با مسجد عتيق پيوند خورده و به همين دليل الزاماَ بخشي از آن تخريب شده است . مقارن با آن بناهاي مغولي واقع در ضلع شمالي احتمالاَ برچيده شده و دري كه جايگزين محراب گنبد خانه بوده ورودي به مسجد جامع نو را فراهم ساخته است. ديوارهاي تكيه صحن ، طاق رواق ها و شبستان هاي طرفين گنبد مقصوره و تزئينات زير گنبد نسبتاَ جديد هستند . تنها بخش اصلي مسجد به نظر مي رسد گنبد مقصوره باشد . در قسمتي از فضاي داخلي تويزه هاي بزرگي كه در گوشه ها يكديگر را قطع مي كنند به صورت فرو رفتگي ايجاد گرديده و در ديوار غربي اين بخش از معماري مسجد جامع نو محراب كوچكي وجوددارد كه احتمال دارد زماني تزئيناتي نيز داشته است.
گنبد بنا بر روي چهار قوس بزرگ متقاطع قرار دارد و اين قوسها از نظر ساختار خود بر فراز بلندي طاقنما هاي واقع در اضلاع اتاق جاي گرفته اند . استخوان بندي گنبد و ساختار آن از بيرون به طوركامل نمايان است . بين چهار قوس بزرگ چهار ربع گنبد ساخته شده كه با قوسهاي كوچكتر كه از رأس چهار قوس بزرگ برخاسته اند بر گنبد تكيه دارند . وضعيت گنبد واقعي به صورت كم خيز است . همه اين ساختار معماري تنها در قشر گچي كه از طاق آويزان است ظاهر مي شود . هم چنين جلو آمدگي مركب سلسله قوس طاق كوكبي گنبد را از قوسهاي بزرگ جدا مي كند . يك چهارم از گنبدهاي واقع در زوايا با نيم گنبد بسته مي شود و داراي تركيبي از منشورهاي گچي است. علاوه بر آنها طاقنماهاي جانبي به گونه اي است كه از بيرون نمايان مي باشند اما در داخل به كمك طاق هاي كوكبي شكل مركب سراسري از جنس گچ ، پنهان شده اند . گلويي پيش آمده محراب را يك سلسله قوس تشكيل مي دهد كه هيچ نشانه اي از كاشي معرق و يا تزئينات الحاقي ،در آن مشاهده نمي شود . وضعيت شبستان هاي مسجد جامع به صورت جنوب شرقي – شمال غربي است كه در دو سوي وقصوره چليپايي شكل يا گنبد خانه ساخته شده است.
اين شبستان ها به صورت فضاهايي ستون دار بوده و پوشش سقف آن نيز به شيوه ( چهار ترك ) است كه در بين چهار ستون شكل گرفته است . ستون ها هشت وجهي است و ادامه ترك هاي پوشش شبستان بر روي آنها قرار گرفته و تا بخش تحتاني ادامه مي يابد.
هيأت ستون هاي آجري شبستان نشان مي دهد بايد داراي استحكام و مقاومت زيادي باشند .گوشه تويزه ها نيز با آجر پوشيده شده است . فضاي شبستان فاقد هر گونه عناصر تزئيني است و تنها يك بناي ساده آجري مستحكم است.
بررسي هائي كه از سوي دفتر فني خراسان بر روي اين بنا صورت گرفت نشان داد ،در گذشته در دو سوي شرقي و غربي مسجد جامع نو شبستان هايي با دو دهانه پوشش وجود داشته كه اين دو قسمت حدود هفتاد سال پيش توسط شخصي به نام ( شيخ محمد امين خان ) از اولاد شيخ احمد برچيده شده است. در گزارش آمده است درخاكبرداري هايي كه اخيراَ انجام شده پي هاي شبستان برچيده شده مسجد نو در سمت شرق اين مكان ظاهر شدند و وجود شبستان در اين قسمت به اثبات رسيد . اخيراَ به همت كارشناسان فني قسمت هاي برچيده شده كه كاربري رواق را در اضلاع غربي و شرقي صحن داشته است در حال بازسازي است تا طرح و نقشه قبلي آن كامل گردد . در واقع اين بنا الحاق با شكوهي به مجموعه است.
به استناد متون تاريخي و شواهد موجود بناي ( مسجد جامع نو) به اهتمام ( جلال الدين فيروزه شاه ) در عهد زمامداري ميرزا شاهرخ بن امير تيمورگوركان در سال 846 ه ق ساخته شده است . بر روي كاشي خشتي فيروزه اي رنگ به ابعاد 25 در 25 سانتي متر كه در زير قوس ايوان شرقي مسجد جامع در پشت ديوار غربي گنبد خانه نصب شده كتيبه اي به قلم زيباي ثلث به رنگ سفيد بر زمينه فيروزه اي ، اين عبارت ديده مي شود . ( عمل العبد الضعيف حاجي زينبن محمود الجامع الشيرازي سنه 846)
درباره ابنيه خيريه اي كه جلال الدين فيروزه شاه در تمام زندگاني از خود جاي گذاشت در متون تاريخي آمده است:( امير فيروز شاه ارغون شاه به غايت حميده حضال و پسنديده افعال بود و از اوايل جواني تا اواخر اوقات زندگاني اخلاص ملازمت خاقان سغيد ( ميرزا شاهرخ ) مي نمود و بي شائبه و بي تكلف سرانجام مهمات سادات و علماء و مشايخ و فقرا و رعايا و مساكني واجب و لازم مي شناخت و در درون وب يرون دار السلطنه هرات و ساير ممالك و ولايات بقاع خيز از مدارس و مساجد و خوانق و اربطه و حياض بنياد نهاده به اتمام رسانيد.)
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سیری در ایران]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 50]