محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1826568273
کامران کرمی چشم انداز جانشینی در عربستان سعودی
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: کامران کرمی
چشم انداز جانشینی در عربستان سعودی
جانشینی تصمیم ویژه ای است که نیازمند کمی تأخیر است. بر طبق قانون، هر پادشاه جدید سعودی برای تأیید موقعیت خود، به بیعت دیگر شاهزادگان متکی است. علما نیز باید پادشاه جدید را امام (رهبر سیاسی) معرفی نمایند.
بخش اول: ساختار و مکانیسم های تاثیرگذار بر سیستم جانشینی مقدمه در این بخش و بخش دوم از مقاله وضعیت و چشم انداز پیش روی سیستم جانشینی در عربستان سعودی، به موضوعاتی چون ساختار قدرت در عربستان سعودی، مکانیسم های انتخاب پادشاه و ولیعهد، بخت های اصلی رسیدن به قدرت، جناح بندی ها و رقابت های درون خاندانی و سناریوهای پیش روی سیستم جانشینی در عربستان سعودی خواهیم پرداخت. نگارنده در این مقاله با تحلیل و ارزیابی از ساختارها و مکانیسم های اثرگذار بر تعیین ولیعهد و پادشاه، معتقد است که به دلیل سیستم افقی انتقال قدرت (در مقابل سیستم عمودی انتقال قدرت در حکومت های پادشاهی) به برادران پادشاه، عملا جانشینی در عربستان وارد چرخه ای از رقابت های شاهزادگان شده است که هر کدام خود را محق در رسیدن به ولیعهدی و پادشاهی می دانند. این وضعیت باعث شده تا سیستم جانشینی در پادشاهی عربستان، بالقوه پتانسیل بحران را در خود داشته باشد. اما در درون این وضعیت مستعد بحران، مکانیسم هایی وجود دارد که توانسته است سیستم پادشاهی عربستان را در برابر تغییرات شتابان و مرگ پادشاه و ولیعهد مصون نگه دارد. پادشاهی مطلقه سعودی در واقع با سناریوهای محتملی از تغییر و بحران مواجه خواهد شد، که شناخت و تحلیل زوایای آن می تواند ضمن شناسایی نیروها و ساختارهای سیاسی داخلی عربستان، به شناخت ما از آینده این پادشاهی و روی کار آمدن نخبگان جدید در محیط پیرامونی مان کمک نماید. اما آنچه که در این تحقیق در خور تحلیل است، چشم انداز جانشینی در این کشور است که به خصوص در سالیان اخیر و با کهولت سن و بیماری اکثر فرزندان عبدالعزیز، توجهات و گمانه زنی های سیاسی را در پی داشته است. پرسش اصلی که در این نوشتار مطرح می گردد این است که با توجه به سیستم پیرسالاری در عربستان سعودی، نظام جانشینی در این کشور به چه سمتی هدایت خواهد شد و شاهد چه تغییراتی در نظام انتخاب پادشاه و ولیعهد خواهیم بود؟ استدلال نگارنده این است که از آنجا که پادشاه و اکثر برادران پادشاه دچار بیماری و کهولت سن می باشند و تا یک دهه آینده قریب به اتفاق آنان در خواهند گذشت، لاجرم، سنت انتقال قدرت به شاهزادگان نسل دوم یا نوادگان عبدالعزیز خواهد رسید. در واقع این انتقال قدرت به نسل جدید منجر به تغییرات محتمل در منشور عبدالعزیز و مکانیسم های انتخاب پادشاه و ولیعهد خواهد شد. بر مبنای سناریوی تغییر، در یک دهه آینده نسل دوم شاهزادگان سعودی که اینک بسیاری از پست های امارتی و وزارتی را در اختیار دارند، به قدرت خواهند رسید؛ که این تغییر ضمن دگرگون ساختن مکانیسم های انتخاب پادشاه و ولیعهد، به روی کار آمدن نخبگانی تحصیلکرده غرب با گرایشات رفورمیستی می انجامد. این موضوع باعث تغییر در رویه های سیاست گذاری در محیط داخلی و منطقه ای عربستان خواهد شد؛ و در صورت تحقق بسترهای لازم و تغییرات تدریجی و نه شتابان، منجر به تغییر سیستم سیاسی عربستان سعودی از پادشاهی مطلقه به پادشاهی مشروطه خواهد شد. تصمیمات مهم در عربستان به تنهایی توسط پادشاه اتخاذ می گردد؛ ولی معمولاً تنها زمانی که وی احساس کند به اجماع لازم رسیده است. ریشه های این فرایند تصمیم گیری، به شیوه سنتی اتخاذ تصمیمات – نوعی بروکراسی که در آن شیخ حاکم با بزرگترهای قبیله مشورت می کند- در قبایل بیابان نشین عربستان باز می گردد. برای رسیدن به اهداف مقاله تلاش می شود تا ابتدا ساختار سیاسی قدرت و حکومت در عربستان مورد بحث قرار گیرد و مکانیسم های انتخاب پادشاه و ولیعهد بر مبنای آن توضیح داده شود. سپس در قسمت دوم مقاله به وضعیت کنونی نخبگان سعودی از حیث فرزندان و نوادگان عبدالعزیز می پردازیم و در پایان سناریوهای پیش روی سیستم جانشینی در این کشور مورد تحلیل قرار خواهد گرفت. 1- ساختار قدرت و حکومت در عربستان سعودی نظام سیاسی عربستان سعودی در میان سیستم های سیاسی جهان، نمونه ای منحصر به فرد به شمار می رود. در واقع عربستان تنها پادشاهی در جهان می باشد که در آن قدرت نه به فرزندان پادشاه، بلکه به برادران پادشاه انتقال پیدا می کند. سنت انتقال قدرت به برادران پادشاه پس از مرگ ملک عبدالعزیز، بنیانگذار دولت سوم سعودی، اجرایی گردید و تا به امروز بر مبنای این منشور عمل می گردد. نظام سیاسی عربستان سعودی اگرچه در طبقه بندی جزو نظام های پادشاهی مطلقه یا نظام های سیاسی محافظه کار (بر اساس طبقه بندی ژان بلاندل) و یا سنتی غیر مساوات طلب جای می گیرد (1)، اما چنانچه با استانداردهای رایج در علوم سیاسی در خصوص «مونارشی» و «سلطنت مطلقه» رژیم عربستان را مورد تحلیل قرار دهیم، در خواهیم یافت که آنچه در عربستان سعودی واقعیت دارد، با این استانداردها مطابقت نمی نماید. هر چند در این کشور قانون اساسی به معنای مدرن امروزی وجود ندارد، اما در واقع محدودیت های بسیاری بر قدرت پادشاه اعمال می شود. از جمله این محدودیت ها، اینکه، سنت های سیاسی و حکومتی در عربستان به جای خودرأیی، مبتنی بر اجماع، و به جای ایدئولوژی گرایی صرف، مبتنی بر عمل گرایی بهره مند از ایدئولوژی است (2). پادشاه، رئیس حکومت، نخست وزیر و رئیس قوه مجریه بوده و مرجع تمامی قوای سه گانه محسوب می شود و تمامی عزل و نصب ها با دستور او صورت می گیرد. شاهزادگان سعودی هم که اغلب تحصیل کرده غرب می باشند، ائتلاف هایی عمده با تکنوکرات ها، بازرگانان برجسته و سایر گروههای قدرتمند تشکیل داده اند. از این رو به نظر می رسد حکومت در عربستان سعودی نوعی نظام سلطنتی مبتنی بر اجماع و وفاق عام میان خاندان حاکم، نهاد مذهب و بسیاری دیگر از اشخاص، خاندان ها و گروههای مختلف است و نه حکومتی مطلقه بر مبنای اراده صرف فرد حاکم (3). 1-1- مکانیسم های انتخاب پادشاه و ولیعهد هر چند عربستان سعودی از شیوه های مرسوم و رایج در انتخاب مقامات سیاسی بهره مند نیست؛ اما در درون این ساختار، شیوه های خاصی برای انتخاب پادشاه و ولیعهد وجود دارد. منشور عبدالعزیز و شورای بیعت، مهمترین و اصلی ترین نهادهای انتخاب پادشاه و ولیعهد سعودی می باشند که در آن اجماع، بیعت، سن و سلسله مراتب، نقشی تعیین کننده ایفا می کند که در ادامه به این دو مکانیسم خواهیم پرداخت. 1-1-1- منشور عبدالعزیز حکومت در عربستان سعودی وراثتی است. به موجب سنت، حق ویژه مربوط به پسر ارشد ملک عبدالعزیز از خاندان ابن سعود است و در حقیقت فقط فرزندان عبدالعزیز ابن سعود می توانند به سلطنت برسند. عبدالعزیز صراحت نمود تا زمانی که پسرانش زنده هستند، سلطنت به نوادگان نخواهد رسید و از آن تاریخ تاکنون، نحوه انتقال قدرت بر اساس منشور ملک عبدالعزیز صورت گرفته است. عبدالعزیز در سال 1953 درگذشت و فرزند ارشد وی (سعود) به سلطنت رسید و برادرش فیصل ولیعهد گردید. بعد از یک دوره رقابت در نوامبر 1964، ملک سعود توسط شورای سلطنتی خلع و فیصل پادشاه گردید. در سال 1975 ملک فیصل توسط برادرزاده اش به قتل رسید و برادرش خالد به جانشینی وی انتخاب و فهد به عنوان ولیعهد تعیین گردید. با مرگ خالد در سال 1982، فهد پادشاه و عبدالله ولیعهد گردید (4). در سال 2005، فهد درگذشت و دیگر برادران با ملک عبدالله به عنوان پادشاه جدید بیعت نمودند. در دوره پادشاهی ملک عبدالله تاکنون سلطان، نایف و سلمان به عنوان ولیعهد انتخاب گردیده اند و در صورت مرگ ملک عبدالله، امیر سلمان (ولیعهد، وزیر دفاع و معاون اول نخست وزیر) به عنوان ششمین پادشاه عربستان سعودی تعیین خواهد شد؛ و برادرانی چون احمد، عبدالرحمن و مقرِن از بیشترین شانس برای ولیعهدی برخوردار خواهند بود. شورای بیعت گرچه مکانیزمی برای انتصاب ولیعهد و پادشاه در صورت عدم شایستگی بود، اما بطور غیررسمی تلاشی از سوی ملک عبدالله برای مقابله با سدیری های مدعی تصاحب تاج و تخت (هفت سدیری: فهد، سلطان، عبدالرحمن، نایف، سلمان، ترکی و احمد) برشمرده شد. 2-1-1- شورای بیعت ملک عبدالله در اکتبر سال 2006 با تعدیل ماده پنجم نظامنامه حکومتی، شورای بیعت را تأسیس، و خالد بن عبدالعزیز التویجری را به عنوان دبیر کل این شورا منصوب نمود. اساسنامه شورای بیعت شامل 25 ماده است که طبق آن چگونگی کار شورا و نحوه برگزیدن ولیعهد و شکل گیری شورای موقت حاکمیت، در زمانی که پادشاه یا ولیعهد در اثر بیماری نتواند به کار خود ادامه دهند یا وفات نمایند، را مشخص نموده است (5). همچنین ملک عبدالله در فرمانی در نوامبر 2007، 35 امیر از فرزندان و نوادگان عبد العزیز (به جای پدران فوت نموده) را منصوب نمود. در رأس این شورا برادر ناتنی اش، امیر مشعل بن عبدالعزیز، قرار دارد (6). تأسیس این شورا واکنش های متفاوتی را در پی داشت. عده ای آن را گامی در راستای اصلاحات در عربستان دانسته و عده ای دیگر این اقدام را تدبیری برای تحکیم پایه های حکومت، از طریق مسدود کردن زمینه های منازعه بر سر حکومت، بین فرزندان و نوادگان عبدالعزیز در آینده دانستند. چرا که در نظامنامه حکومتی، سازوکار انتخاب حاکم از بین فرزندان ملک عبدالعزیز مشخص نشده بود (7). تشکیل چنین شورایی عملاً نقش شورای خاندان حاکم را کم رنگ نموده است؛ چرا که در مقام مقایسه باید گفت که اعضای شورای بیعت از تبار ملک عبدالعزیز بوده، در حالی که شورای خاندان حاکم متشکل از نمایندگانی از خاندان آل سعود و شاخه های آن می باشد (8). در مجموع باید گفت که شورای بیعت گرچه مکانیزمی برای انتصاب ولیعهد و پادشاه در صورت عدم شایستگی بود، اما بطور غیررسمی تلاشی از سوی ملک عبدالله برای مقابله با سدیری های مدعی تصاحب تاج و تخت (هفت سدیری: فهد، سلطان، عبدالرحمن، نایف، سلمان، ترکی و احمد) برشمرده شد. در صورتی که یکی از اعضا به دلیل کهولت سن یا بیماری نتواند در هیئت حضور پیدا کند، یکی از فرزندان وی جانشین آن فرد می‌شود. علاوه بر اینکه یک نفر از فرزندان پادشاه و یک نفر از فرزندان ولیعهد نیز به اعضای فوق افزوده می‌شوند. در گذشته ولیعهد براساس معیار سن انتخاب می‌شد، اما هم اکنون یکی از مهمترین شاخصه‌های ولیعهد، توانایی رسیدگی به کارهای اداری و سیاسی مملکت و آگاهی از اوضاع داخلی و خارجی است (9). 2-1- شرایط احراز پادشاهی فرآیندی که طی آن تصمیمات دولتی در عربستان سعودی اتخاذ می گردد، علی رغم تحلیل های ارائه شده از سوی دیپلمات ها، روسای شرکت های نفتی، مدیران شرکت های تجاری و غیره، همچنان مبهم است. آگاه ترین تحلیل گران معتقدند که تعداد هویت شاهزاده ها و اعضای غیر سلطنتی حاضر در این فرایند، بسته به مسائل مختلف، گوناگون است. تصمیمات مهم به تنهایی توسط پادشاه اتخاذ می گردد؛ ولی معمولاً تنها زمانی که وی احساس کند به اجماع لازم رسیده است. ریشه های این فرایند تصمیم گیری، به شیوه سنتی اتخاذ تصمیمات – نوعی بروکراسی که در آن شیخ حاکم با بزرگترهای قبیله مشورت می کند- در قبایل بیابان نشین عربستان باز می گردد. این فرآیند هر چند حالتی برابر ندارد، ولی به طور کلی وفاداری و رضایت دیگران را به جای مخالفت و شورش آنها به دست می آورد (10). به هر حال جانشینی تصمیم ویژه ای است که تصمیم در مورد آن نیازمند کمی تأخیر است. بر طبق قانون، هر پادشاه جدید سعودی برای تأیید موقعیت خود، به بیعت دیگر شاهزادگان متکی است. علما نیز باید پادشاه جدید را امام (رهبر سیاسی) معرفی نمایند. تأیید رهبران مذهبی کشور، نه تنها تأیید جانشینی بر اساس اصول مذهبی است، بلکه همچنین یادآور روابط تاریخی میان خاندان آل سعود و شیوه وهابی اسلامی در این پادشاهی می باشد. بنابراین انتخاب پادشاه به معنای حفظ خاندان سلطنتی است؛ هر چند اشخاص درگیر و اندازه نسبی رأی آنها متفاوت باشد. بنابراین مهمترین عوامل تعیین کننده در احراز شرایط پادشاهی در عربستان عبارتند از: 1-2-1- سن: هر چند که آل سعود بیش از هر ویژگی به سن اهمیت می دهند و ترتیب تولد همچنان ویژگی برتر محسوب می شود، اما در دو دهه اخیر عملاً این ویژگی نقض گردیده است. به طور مثال با وجود برادران بزرگتری چون سعد، ناصر و محمد، ملک فهد، عبدالله را به عنوان ولیعهد برگزید. پادشاه، رئیس حکومت، نخست وزیر و رئیس قوه مجریه بوده و مرجع تمامی قوای سه گانه محسوب می شود و تمامی عزل و نصب ها با دستور او صورت می گیرد. شاهزادگان سعودی هم که اغلب تحصیل کرده غرب می باشند، ائتلاف هایی عمده با تکنوکرات ها، بازرگانان برجسته و سایر گروههای قدرتمند تشکیل داده اند. همچنین در سال گذشته نیز ملک عبدالله با وجود برادران بزرگتری چون مشعل، بندر و عبدالرحمن، نایف را به ولیعهدی و پس از مرگ نایف، سلمان را انتخاب نمود؛ که این مسئله موجب دلخوری عبدالرحمن شد. اما استدلال فهد و عبدالله در انتخاب های خود، احتمالاً در نظر گرفتن گزینه هایی چون تجربه و داشتن مادرانی سعودی بوده است. 2-2-1- داشتن مادران سعودی: این موضوع اشاره به این واقعیت است که بسیاری از همسران عبدالعزیز غیر عرب بوده اند، و همانگونه که خودش صراحت نموده است، پادشاه نباید فرزند یک خارجی باشد. بنابراین با مستثنی کردن فرزندان ابن سعود از همسران خارجی وی، شمار پسران اصلح برای پادشاهی به طور اساسی کاهش می یابد. برای نمونه بندر، مقرن، مشعل، متعب، طلال و نواف دارای مادرانی مراکشی، یمنی و ارمنی می باشند (11). اما این شرط هم تا حدودی در انتخاب های آینده تحت شعاع قرار خواهد گرفت. برای نمونه باید گفت که ملک عبدالله، مقرن را به عنوان معاون دوم نخست وزیر انتخاب نمود. پستی که بعد از ولیعهد، مهمترین سمت سیاسی در عربستان بوده و از اصلی ترین بخت های انتخاب به عنوان ولیعهد محسوب می شود. 3-2-1- تجربه و فراست: بسیاری از پسران ابن سعود دارای تجربه حکومتی بوده اند، ولی صلاحیت آنها متفاوت است. آن هایی که دارای پست های رسمی فعلی باشند، کم هستند. برای مثال متعب، عبدالرحمن، احمد، سلمان و مقرن از افرادی هستند که در میان برادران دارای تجربه های حکومتی می باشند. از سوی دیگر بسیاری از سعودی ها خواهان پادشاهی محتاط و ثابت قدم می باشند، و فراست غالباً بیش از آنکه در واقعیت وجود داشته باشد، در روابط عمومی پادشاهان نمود داشته است. (12). 4-2-1- مقبولیت و محبوبیت: از آنجایی که اجماع نظر در کانون تصمیم گیری سعودی قرار دارد، توانایی حصول به آن بسیار مهم می باشد. بنابراین شخصی که نامزد پست ولیعهدی یا پادشاهی می گردد، می بایستی ضمن داشتن مقبولیت میان شاهزادگان، از محبوبیت میان شاهزادگان و مردمان عادی نیز برخوردار باشد. 5-2-1- ثبات فکری: در هر خاندان بزرگی، اعضای خاصی فاقد ثبات فکری هستند و آل سعود نیز از این امر مستثنی نیست. برای نمونه، محمد جدا از تندمزاجی، به مشروب خواری نیز شهره بود و سعود نیز برای چندین سال دچار تزلزل شخصیت بود(13). در واقع این شرط نقش مهمی در محبوبیت و مقبولیت شاهزادگان ایفا می کند؛ به خصوص در شرایط جدید جهانی و هدایت پادشاه در تطبیق سیستم سیاسی با عوامل متغییر، این نقش در احراز پادشاهی تعیین کننده می باشد. منابع: 1- بلاندل، ژان (1378)، حکومت مقایسه ای، ترجمه علی مرشدی زاد، تهران: نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی. 2- اضواء، علی (1995)، منجزات التنمیه فی المملکه العربیه السعودیه : دار الافق للنشر و التوزیع. 3- نادری، عباس (1388)، بررسی جامعه شناختی نظام سیاسی عربستان سعودی، فصلنامه سیاست خارجی، سال 23، شماره 3. 4- نجف زراعت پیشه (1384)، برآورد استراتژیک عربستان سعودی (سرزمینی – سیاسی)، تهران: موسسه ابرار معاصر، صص 113-112. 5- جریده الریاض، العدد 13998 السبت 29 رمضان 1427 ه. 21 اکتبر 2006 م. 6- http//:www.wadi9.com/vb9/showthread.php?t=38777 7- http//:www.alarabiya.net/views/2007/10/18/40479.html 8- http//:www.rasid.com/artc.php?id=13228 9- Simon Henderson, “Saudi Family Council Suggests Transition Is Imminent,” Policy Watch #469 (Washington, DC: Washington Institute for Near East Policy, June 9,2000). 10- پس از ملک عبدالله: جانشینی در عربستان سعودی، بولتن ویژه، موسسه ابرار معاصر تهران، آبان 1388، صص 34-33. 11- Alexander Bligh, From Prince to King: Royal Succession in the House of Saud in the Twentieth Century (New York: New York University Press, 1984). 12- Updated from Nawaf E. Obaid, The Oil Kingdom at 100: Petroleum Policymaking in Saudi Arabia, Policy Paper #55 (Washington, DC: Washington Institute for Near East Policy, 2000). 16- پس از ملک عبدالله، پیشین، صص 42-41. کامران کرمی کارشناس مسائل خلیج فارس ادامه دارد.........
لینک را کپی کنید http//:www.rasid.com/artc.php?id=13228
92/12/05 - 07:00
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 41]
-
گوناگون
پربازدیدترینها