واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
شرطهای ساوجی برای سلطنت ناصرالدینشاه سیاست مدن: این اثر به وسیله حاج میرزا موسی ساوجی نوشته شده است. این نویسنده در سال 1268 و ظاهرا در همان آغاز صدارت میرزا آقاخان نوری، مدتی پس از نوشتن رساله «دستورالاطباء فی علاج وبا» رساله «سیاست مدن» را نگاشت و آن را از طریق ساوجی مقرب الحضره، میرزااسدالله خان برای ناصرالدین شاه فرستاد. این نوشته با رویکردی اندرزگرایانه تحریر شده و غالب مباحث آن بر بنیاد میراث اندرزنامهنویسان سلف استوار شده است. 1
ضرورت تاسیس و استقرار حکومت در قالب مباحثی چون ضرورت «انتظام نظام مدینه» یا «انتظام احوال رعایا و بنی آدم»، نخستین بحث محوری ساوجی در سیاست مدن است. او در مقدمه رساله خویش و قبل از طرح مباحث اصلی، با عنوان یک باور مبنایی تاکید دارد که خداوند بر اساس حکمت و رحمت شامله خود نظام عالم و انتظام امور مردم را متکی به خلافت عظمی و سلطنت کبری و پادشاهی صوری و معنوی یا ریاست دینی و دنیوی قرار داده است. به هر حال ساوجی با تمهید چنین مقدماتی بر آن است تا نتیجه بگیرد سلطنت ناصرالدین شاه نیز که می تواند مشروط بر آن سلطنتی عادله و مقید بر ترویج دین و اجرای شریعت حضرت سیدالمرسلین و امر به معروف و نهی از منکر باشد، به سلطنتی مشروع و ریاستی کامله و مدینه او نیز به مدینه ای فاضله متحول شود.2 ساوجی در بیان دولت عادل مراجعه به تاریخ می کوشد نمونه آن را در دولت شهریاران پیش از اسلام به دست دهد. وی همواره تاکید دارد که فرمانروایان به داد و دادپروری گرایند تا هم خود رستگار شوند و هم به دیگران رستگاری بخشند.3 انکار اندیشه ضرورت اطاعت بی قیدوشرط سلاطین به ساوجی این امکان را می دهد تا به سوی اندیشه سلطنت مبتنی بر میثاق میان مردم و سلطان روی آورد. به گمان او حداقل میثاق میان مردم و پادشاه، توجه حاکمیت به عدالت است. عدل در اندیشه ساوجی به معنای زیر است: «بازداشتن خود از ستم به مردمان و دفع ظلم دیگران به قدر امکان از ایشان و نگاه داشتن هر کسی را به حق خود.»4 1ـ زرگری نژاد، غلامحسین.رسایل سیاسی عصر قاجار،ج1، تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران 1379ص17،ص11. 2ـ همان،صص10،11. 3ـ فریدون آدمیت و هما ناطق، افکار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار، انتشارات آگاه، تهران ۱۳۵۶،. صص17،18. 4ـ زرگری نژاد، رسایل سیاسی عصر قاجار، ج1، ص 12.
دوشنبه 21 بهمن 1392 3:20
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 94]