واضح آرشیو وب فارسی:فارس: توسط مرکز پژوهشهای مجلس بررسی شد
سیر تطور طرح سوال در مجلس شورای ملی و مجلس شورای اسلامی
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در چارچوب نظارت پارلمان بر قوه مجریه، سیر تطور طرح سوال را در مجالس ایران از گذشته تا حال مورد مطالعه و بررسی قرار داد.
به گزارش خبرگزاری فارس به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات سیاسی این مرکز با بیان این مطلب که ارزیابی عملکرد ادوار مختلف مجلس شورای ملی و مجلس شورای اسلامی در خصوص طرح سوال، میانگین تعداد کل سوالات تقدیمی و تعداد کل سوالات مطرح شده باید مورد توجه قرار گیرد، اعلام کرد: احتمال دارد تعداد کل سوالات تقدیمی در یک مجلس بیشتر باشد، اما تعداد سوالاتی که در یک دوره مجلس مطرح شده است، نسبت به سایر مجالس کمتر باشد. در عصر نخست مشروطه، چهارمین دوره مجلس شورای ملی با ریاست «موتمن الملک» بیشترین طرح سوال را دارد، عصر دوم مشروطه نیز که با سلطنت رضاخان (1304) شروع شد و تا سقوط وی (1320) ادامه داشت، هفت دوره قانونگذاری یعنی دورههای ششم تا سیزدهم مجلس شورای ملی را در بر میگیرد. در این دوران عمر مجالس ظاهرا با آرامش سپری شد، اما حفظ صوری مجلس به از بین رفتن جایگاه واقعی آن ختم شد. در این دوران افرادی چون تدین یا دادگر که از حامیان رضاخان بودند، مجالس فرمایشی را شکل دادند که سوال در آن معنایی نداشت و در واقع شخص شاه موقعیت پارلمان در مقابل قوای دیگر را به تحلیل برد. در ادامه مجلس شورای ملی از دوره سیزدهم و به ویژه چهاردهم با یک فراز در بازیابی نقش خود مواجه شد و در دورههای دوازدهم و سیزدهم پس از اشغال نظامی ایران و خروج رضاخان، هنوز تحت تأثیر همان ساختار پهلوی اول باقی بود و وجود رئیس مجلس محافظه کاری چون اسفندیار نیز در این میان بیتأثیر نبود. هر چند تعداد سوال نسبت به دورههای پیشین افزایش یافت، اما به کارگیری این ابزار به معنای واقعی نظارت پارلمانی نبود. در دورههای چهاردهم تا هجدهم مجلس، جوانی محمدرضا پهلوی و بیثباتی نظام بینالملل سبب شد که از فشارهای علنی شاه بر مجلس کاسته شود، اما نمایندگان و روسای مجلس در وضعیتی نبودند که به استمرار حکومت مجلس کمک کنند. در دوره نوزدهم مجلس شورای ملی، سوال با ریاست حکمت افزایش یافت، اما به تدریج با محکم شدن پایههای حکومت پهلوی، باز هم مجلس تحتالشعاع فرامین «شاه» قرار گرفت، به ویژه از دوره بیستم تا بیست و سوم که پارلمان تحت ریاست «ریاضی» از شخصیتهای مطیع شاه بود. همچنین در بین دوره اول تا نهم مجلس شورای اسلامی، دوره نهم از لحاظ تعداد سوالات تقدیمی (1079 سوال) و هم از لحاظ طرح سوال (764 سوال) مقام اول را دارد. به عبارتی در اجلاسیه اول مجلس نهم (هفتم خرداد ماه سال 1391 تا هشتم خرداد ماه سال 1392)، حدود 72 درصد سوالات تقدیمی مورد رسیدگی قرار گرفته است. افزایش چشمگیر تعداد سوالات تقدیمی به مجلس در اجلاسیه اول دوره نهم جای سوال دارد. با اینکه در مجلس ششم اکثریت مجلس در اختیار طیف اصلاحطلب بود و انتظار میرفت که مفهوم مسئولیت هیئت دولت در قبال قوه مقننه در ابعاد وسیعتر از آنچه وجود دارد، اتفاق بیافتد، اما تعداد کل سوالات تقدیم شده در این دوره حتی از مجلس هفتم، که مجلسی آرام و به دور از روابط مبهم و تنشزا بین قوای مجریه و مقننه بود، کمتر است، به طوری که گزارش معاونت نظارت مجلس از عملکرد نظارتی مجلس در سه ماه اول اجلاسیه دوم (که مصادف با سه ماه پایانی دولت دهم بود) نشان داد که میزان سوالات تقدیمی رو به افول نهاده و در این سه ماه تعداد کل سوالات تقدیمی بیش از 50 عدد نبوده است. مرکز پژوهشها در پایان مهمترین نتایج حاصل از مطالعه تطبیقی طرح سوال پس از شکلگیری پارلمان در ایران را بدین شرح اعلام کرد: تأثیرگذاری بنیادین نوع نظام سیاسی بر عملکرد نظارتی قوه مقننه (برای مثال دور دوره سلطنت قاجار و پهلوی به دلیل تبعیت محض قانونگذاران از فرامین شاه، استفاده از ابزار نظارتی طرح سوال در قیاس با ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی پایین بوده است). افزایش تدریجی حساسیت نمایندگان برای کارآمدسازی طرح سوال (با تجربه بیشتر قانونگذاران، نقشآفرینی بیشتر نهادهای مردمسالار در معادلات سیاسی داخلی و خارجی و تعهد بیشتر نمایندگان برای ایفای وظایف نمایندگی، جایگاه طرح سوال در پارلمان جمهوری اسلامی ایران رو به افزایش است، به همین دلیل به نظر میرسد قانونگذاران در ادوار آینده مجلس شورای اسلامی؛ ارتقای کارآیی و اثربخشی نظارت پارلمانی را در اولویت قرار دهند). پررنگ شدن نقش هیئت رئیسه در نظام مند کردن و کارآمدسازی ظرفیت های نظارتی مجلس شورای اسلامی. رصد ادوار اول تا نهم مجلس نشان میدهد بین وجود هیئت رئیسه منسجم و میزان بهرهگیری از ظرفیتهای نظارتی، رابطه مستقیمی وجود دارد. ارتباط مستقیم میزان سایش سیاسی بین قوای مقننه و مجریه با تعداد سوالات تقدیمی نمایندگان. ارتباط مستقیم کارآمدسازی طرح سوال با ارتقای عملکرد قوه مجریه. تأثیرگذاری قرار گرفتن کشور در شرایط خاص مانند شرایط جنگی یا بحرانهای اقتصادی بر رفتار نظارتی قانونگذاران. مواجهه کشور با بحرانهای مختلف به صورت مستقیم بر وزن، شیب، جنس و تعداد سوالات مطروحه از وزرا تأثیرگذار بوده است. برای مثال در دومین دوره مجلس شورای اسلامی، هیچ کدام از وزرا استیضاح نشدند که یکی از دلایل آن میتواند همراهی مجلس با دولت برای مدیریت بهتر شرایط جنگی باشد. انتهای پیام/
92/11/14 - 10:05
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 141]