تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834137381
نقش ايرانيان درجنبش علمي مسلمانان
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
نقش ايرانيان درجنبش علمي مسلمانان نويسنده:كريم شاكر منبع:روزنامه قدس تمدن اسلامي به درجه اي از عظمت و در مرتبه اي از كمال و پهناوري است كه آگاهي از همه ابواب و احاطه بر همه جهات آن، به واقع دشوار است. مهمترين عنصر از عناصر اين تمدن، علوم شرعي، عقلي و ادبي آن است كه به زبانهاي عربي و فارسي تأليف و تدوين شده و احاطه بر همه آن و اطلاع از تمامي كتب و علماي هر فن در اين جا ميسر نيست. بنابراين، در مقاله پيش رو، جنبش علمي مسلمانان و نهضت ترجمه در قرون سوم و چهارم هجري قمري مورد بحث و بررسي قرار گرفته است. با توجه به اينكه اين دو قرن دوره طلايي علمي مسلمانان به ويژه ايرانيان شمرده مي شود، دامنه بحث چنان گسترده است كه مي توان در خصوص آن كتابهايي تأليف كرد. اما قصد ما در اين مقاله، پرداختن به بخشي از فعاليت و جنبش علمي مسلمانان است كه ايرانيان نقش اساسي در آن دارند. نگارنده در اين مقاله، تنها به ذكر مقدمات و بحث در تاريخ حكمت در تمدن اسلامي و شرح مختصري از احوال دانشمندان و فرزانگان ايراني و اسلامي در قرن سوم و چهارم خواهد پرداخت. علوم عقلي در تمدن اسلامي كه در اين مقاله مورد بحث و مطالعه ماست، از آميزش اطلاعات و آثار علمي چند قوم و اختلاط تمدنهاي يوناني و ايراني و هندي و عربي پديد آمد و در اين امر بيش از همه، ايرانيان شركت داشتند و به همت آنان است كه بنياد علوم درخشان اسلامي نهاده شد. پيش از آنكه دين اسلام از آسياي مركزي تا جبال پيرنه را تحت تسلط خود درآورد، در اين قسمت از جهان متمدن آن روزگار، چهار حوزه عمده شهرت داشت كه نخست مركز علمي اسكندريه و دوم مراكز علمي شام و شمال بين النهرين و متصرفات غربي ساسانيان و سوم دارالعلم جندي شاپور و ساير مراكز تعليم در ايران و چهارم هندوستان بود. آن گونه كه از تاريخ برمي آيد، تشكيل دهندگان حكومت اسلامي اطلاعات كمي از علوم و فنون رايج در ميان ساير ملتها داشتند. به طوري كه در تمام عربستان در پايان حيات حضرت رسول جز ده تن خواندن و نوشتن مي دانستند. با توجه به اين موضوع، اطلاعات عرب پيش از عهد اسلامي و آغاز اسلام در علوم بسيار ابتدايي و از مقوله اطلاعاتي بود كه سينه به سينه و دهان به دهان نقل مي شد. پس از رواج اسلام در عربستان، قبايل پراكنده عرب متحد شدند چون حكومتي كه ميان آنان پديد آمد و وسيله اتحاد و قدرت و سيادت آنان شد، مبتني بر قرآن بود، طبعاً اين كتاب مقدس مرجع تمام اعمال و نيات آنان قرار مي گرفت. در دو قرن نخستين اسلام، بنا به عللي پيشرفت چنداني در علوم و فنون نشد، اما از قرن سوم با تشكيل دولت عباسي و نفوذ عنصر ايراني در دستگاه خلافت، اندك اندك توجه به علوم آغاز شد. ابن خلدون مي گويد: از امور غريب يكي اين است كه حاملان علم در اسلام اغلب از عجم بودند. بويژه ايرانيان بانيان اصلي و واقعي بوده و در عين حال عده زيادي از آنان مباشرت عمل ترجمه و نقل و تدوين علوم را مستقيماً بر عهده داشته اند و در حقيقت ايرانيانند كه علوم اسلامي را پديد آورده و در همه علوم اعم از علوم لساني، ديني، ادبي و عقلي پيشوا و مؤسس و بنيانگذار بوده اند. علل اصلي تأثير ايرانيان را در نقل و تدوين و نشر علوم در تمدن اسلامي مي توان در موارد ذيل خلاصه كرد: الف) راه يابي ايرانيان در دستگاه حكومت و به دست گرفتن قدرت دولتي. ب) چون ايرانيان اهل بحث و نظر بوده، و در دوره ساساني چنانكه سراغ داريم بر اثر رواج اديان و مذاهب مختلف و ايجاد بحثهاي ديني آشنا به تحقيق در مسائل ديني شده بودند، در اسلام نيز به سرعت مباحثات شديد را آغاز كردند و در كشمكشهاي مذهبي وارد شدند، مانند قدريه و مجبره و خوارج مشرق و غالب شعب شيعه و نزديك به تمام معتزله. اين مبارزات مذهبي يكي از مهمترين علل توجه مسلمانان به علوم شد. ج) ايرانيان پيش از اسلام با علوم مختلف از قبيل فلسفه و رياضيات و طب آشنايي داشتند و پس از شروع نهضت نقل و ترجمه در عهد اسلامي، قسمت بزرگي از آنها را خواه آنها كه اصلاً از يوناني و هندي به پهلوي نقل شده بود و خواه آنها كه مستقيماً ايرانيان به پهلوي و سرياني نوشته بودند، به زبان عربي نقل كردند و از اين طريق سهم بزرگي در علوم اسلامي به دست آوردند و اين غير از تأثيري است كه در ادبيات و ساير شؤون تمدن داشته اند. از ميان خلفاي عباسي، نخستين كسي كه به علوم توجه كرد، ابوجعفر منصوربن محمد است كه به طب و نجوم اقبال بسيار داشت. علت توجه وي به پزشكان آن بود كه او در آغاز بناي بغداد گرفتار بيماري معده شده بود و اطبايي كه در خدمت او بودند، از علاجش عاجز ماندند. توجه منصور به علم نجوم نيز بسيار بود. غير از خلفاي عباسي كه حاميان علوم و مشوقان ناقلان و مترجمان بوده اند، رجال و خاندانهاي ديگري كه اغلب ايراني بوده اند، مترجمان را به ترجمه و نقل علوم ترغيب مي كرده، مبالغ كثير در اين راه صرف مي نموده اند و از آن جمله اند. آل برمك كه توجهي بسيار به علوم داشتند. از اين خاندان يحيي بن خالد، وزير هارون و پسرانش فضل و جعفر و برادر يحيي محمدبن خالد به پرورش علم وعلما و تشويق شعرا و ادبا مشهور بوده اند. از دانشمنداني كه در خدمت اين خاندان بسيار مورد توجه و علاقه بودند، آل بختيشوع اند، ترجمه كتب در تمدن اسلامي در آغاز امر مقصود بر كتب طب و نجوم بود و اندكي بعد بخصوص بر اثر نفوذ معتزله و حاجت اين فرقه در مقالات خود به اثبات و استدلال توجه به فلسفه و نقل كتب منطق و فلسفه آغاز شد و با سرعتي عجيب از اواسط قرن دوم تا اواخر قرن چهارم بسياري از كتب طب و تشريح و داروشناسي و فلسفه و نجوم و طبيعيات و كيميا و رياضيات و نظاير آنها مستقيماً به عربي و يا نخست به سرياني و سپس به عربي ترجمه شد. تقدم در ترجمه همه اين كتب با دو قوم ايراني و سرياني است و از بقيه اقوام اگر اقدامي در اين باب شده باشد، چندان نيست كه به شمار آيد و با زحمات اين دو قوم سنجيده شود. آزادانديشي و احترام به عقايد و اديان متنوع در اين عصر باعث شد كه گروهي بزرگ از دانشمندان و مترجمان ايراني و سرياني به دربار خلفا روي آورده و به كار ترجمه و تدوين كتب پردازند.علوم اسلامي بخصوص در بغداد و كشورهاي شرقي تا پايان قرن چهارم و چند سالي از اوايل قرن پنجم در مدارج ترقي سير مي كرد. از اين مدت قرن دوم و سوم را بايد بيشتر عهد نقل و تدوين و تكوين علوم عقلي و قرن چهارم و اوايل قرن پنجم را عهد استحصال ميهن از زحمات دو قرن پيش و قرن طلايي علوم در تمدن اسلامي دانست، مهمترين عامل در سرعت انتشار و كثرت ترجمه و تدوين كتب علمي را در اين مدت تشويق گروهي از خلفاي عباسي و وزرا و امراي كشورهاي مختلف اسلامي بايد دانست و رفتار نيكي كه با اربابان علم و دانش داشته اند كه در كتب گذشتگان مانند تاريخ بيهقي موجود است. حضور دانشمندان ايراني در عرصه ترجمهموج ديگري از دانشمنداني كه پس از به روي كار آمدن عباسيان به بغداد آمدند و در پايه ريزي سنت علمي نقش عمده اي ايفا كردند، ايرانياني بودند كه از سرزمين خراسان آمده بودند. برمكيان از نسل برمكان رؤساي صومعه بودايي نوبهار بودند كه بعدها از دين بودا به آيين زرتشت و سپس به دين اسلام گرويدند. اينان به علوم، خاصه علوم يوناني علاقه داشتند و هم آنان بودند كه در عهد هارون الرشيد در ايجاد نهضت ترجمه از آثار يوناني به عربي و نيز در تشويق تفكران ايراني و «ايراني كردن» دستگاه خلافت نقش عمده اي ايفا نمودند. جعفر برمكي يكي از اعضاي خاندان برمك در پايه ريزي نهضت ترجمه در زمان هارون الرشيد بسيار مؤثر بود. با همياري او آثاري در رياضي، نجوم و بعدها نوشته هايي در طب به عربي ترجمه شد. در ترجمه آثار رياضي و نجومي دانشمندان مروي همشهري جعفربرمكي نقش مؤثري داشتند. در بنيانگذاري نهضت فرهنگي در جهان اسلام دانشمندان ايراني نقش به سزايي داشتند. مانند: خاندان نوبختي و خاندان ابن بختيشوع. از ايرانيان متقدم ديگري كه در ذكر نامشان در اين رابطه شايسته است ابوالحق ابراهيم خزاري، پسرش محمد، يعقوب بن طارق، ابن مقفع، سيبويه، ابوعبيده و جابربن حيان را بايد نام برد. جهش علمي در عهد مامونجو فرهنگي سده سوم هجري در بغداد و ديگر كشورهاي اسلامي آكنده از خردگرايي و علم طلبي بود. در چنين فضايي بود كه نهضت معتزليان با پشتيباني مأمون خليفه سياست باز عباسي رشد نمود.رصدهايي كه به امر وي در رصدخانه بغداد انجام گرفت، ترجمه ها و گردآوري كتابهاي علمي كه وي آن را تشويق مي كرد، اقداماتي چون بسيج گروهي از دانشمندان در امر اندازه گيري محيط زمين و سرانجام ترتيب مجالس بحث علمي در حوزه حكمراني اش و شركت خود مأمون در آنها اين گرايش را به اثبات مي رساند. اسلام، مرزهاي جغرافيايي را از بين برد، فرهنگهاي متنوع را در زير يك پوشش گرفت و اشاعه زباني مشترك، يعني زبان عربي را در ميان ملتهاي گوناگون سبب شد. ترجمه هايي كه در سده دوم و سوم هجري از آثار پيشينيان اعم از ايراني، هندي و يوناني به عربي انجام گرفتند، همچون جريانهاي زاينده اي بودند كه به درون اين پهنه سرازير شدند. تعداد دانشمنداني كه در اين عصر در زمينه هاي مختلف حكمت كار مي كردند، آنچنان زياد است كه انسان را به شگفتي وا مي دارد و اين پرسش را برايش پيش مي آورد كه اين همه فرد متفكر كجا بودند و چگونه، در اعصار پيشين سربرنيفراشتند. چنانكه اشاره شد، دانشمنداني كه در سده سوم و چهارم هجري در رشته هاي مختلف علوم عقلي فعاليت داشتند فراوان بودند. پديده جالب در اين جا نيز آن است كه بيشتر اين متفكران يا ايراني بودند و يا به گونه اي با فرهنگ و تمدن ايران پيوند داشتند. سده چهارم هجري نيز ادامه فروزندگي حكمت در عالم اسلام را به خود ديد. در اين عصر نيز به نامهاي متعددي از انديشمندان كه اغلب ايراني بودند بر مي خوريم. گروه اخوان الصفا كه در بصره برآمدند در اين سده دانشنامه اي را تنظيم كردند كه در اشاعه تعقل در جهان اسلام نقش بسزايي يافت. حكمت در جهان اسلام در سده پنجم هجري (سده يازدهم ميلادي) به اوج شكوفايي خود رسيد، اوجي كه هر فرهنگ بالنده اي بدان مي رسد و در عين عظمت به آغاز افول نيز اشارتمند است. بزرگاني چون: فردوسي، بيروني، ابن سينا، كرجي، عمرخيام، غزالي، ناصر خسرو كه در اين عصر مي زيستند و جالب آنجاست كه همگي آنها نيز ايراني بودند. در كنار اين فضلا دانشمنداني گرانقدر چون ابن هيثم نيز يافت مي شدند. علوم رايج در ميان ايرانيانبا توجه به طبقه بنديهاي گوناگون از علوم بشري از زبان دانشمندان ايراني و غير ايراني اكنون برآنيم كه به آن رشته از علوم بپردازيم كه ميان ايرانيان در قرون سوم و چهارم رايج بوده و گامهاي بلندي در جهت رشد و ترقي و تعالي آن علوم برداشته اند، قرنها سرمشق و مرجع ديگر ملل عالم بوده اند. كه در اينجا به برخي از آن اشاره مي شود: ستاره شناسي و نجومدر خصوص نجوم درميان ايرانيان بايد به دورترين زمانهاي ممكن برگشت و موضوع را در دل عقايد ديني و مذهبي و فرهنگهاي موجود آن روزگاران مانند متيراييزم، زروانسيم، آئين مغان و غيره جستجو كرد. اما ستاره شناسي در دوران اسلامي راه درازي پيمود و فراز و نشيبهايي پشت سر نهاد. ابراهيم فزاري، ستاره شناس ايراني (در گذشته در777 ميلادي) نخستين كسي است در جهان اسلامي كه اقدام به ساختن اسطرلاب كرده و اين كار را انجام داده است. اسطرلابي كه افزاري ساخت گونه اي از سكستان (sextant) يا شستي امروزي بوده و اسبابي بوده كه از قطعه اي با قوس 60 درجه تشكيل مي شده و براي تعيين ارتفاع ستارگان به كار مي رفته است. در سده سوم هجري كه مقارن فرمانروايي مأمون در بغداد بود، دانشهاي عقلي و به ويژه ستاره شناسي روايي و شكوفايي بيشتري يافت. در اين عصر ستاره شناسان بزرگي آمدند كه بيشترشان ايراني بودند و كارهاي ارزنده اي در زمينه اخترشناسي نظري و تجربي انجام دادند. عبدا... مروزي معروف به حبش حاسب (وفات 864 ميلادي) يكي از دانشمندان بزرگ نيمه اول سده سوم بود. يكي از دانشمندان بي نظير ايراني كه در سده سوم هجري مي زيسته و در سير تاريخ نجوم و خاصه صناعات احكام نجوم نقش عمده اي داشته «ابومعشر بلخي» است. ابومعشر بلخي با اعتقادبه نظريه هاي دوري بودن روند عالم و به پيروي از سنتهاي اوستايي ادوار هزارات يعني هزاره هاي تقارن موقعيت ستارگان را استخراج كرد و آن را مبناي سيستم احكام نجوم خويش قرار داد. معروفترين كتاب ابومعشر در نجوم نوشته اي به نام «المدخل الي احكام النجوم» بوده كه بعدها چندين بار به زبان لاتين ترجمه شد. نيز چنين پيداست كه ابومعشر درباره علل جزر و مد نيز يك فرضيه نجومي ارائه داده كه در سده هاي ميانه اروپايي بسيار مورد توجه بوده است محمدبن خوارزمي رياضيدان و ستاره شناس بزرگ ايراني نيز متعلق به سده سوم هجري است. علم نجوم در سده چهارم و پنجم با بر آمدن دانشمند بزرگ ايراني ابوريحان بيروني (362 تولد) به يكي از نقاط اوج و كمال شكوفايي خود رسيد. بيروني دانشمند جامع العلوم نه تنها در كتابهاي پرارزش خود در نجوم و گاه شماري كارهاي ديگران را شرح كرده و آنها را به گونه اي علمي و بي طرفانه مورد نقد قرار داد، بلكه خود نيز در انجام آزمايشهاي برنامه ريزي شده و رصدهاي نجومي گامهاي بلندي برداشت. شيمي و علم مواددانشمندان اسلامي در سده هاي دوم تا پنجم هجري بعد از بازگرداندن سنت شيمي به مجراي مادي و آزموني اش نقش عمده اي داشته اند، در اين ميان سهم جابر بن حيان توسي، محمد زكريا رازي و ابوعلي سينا بسيار شامخ بوده است. جابر بن حيان توسي در تاريخ علم شيمي به عنوان يكي از ستونهاي اصلي اين علم شناخته شده و نام وي در اروپاي اواخر سده هاي ميانه به عنوان يك حجت بكار مي رفته است. وي يكي از شاگردان مشهور مكتب امام صادق(ع)است.علم شيمي در سنت جابري دو جنبه مادي و نماديني دارد. كيمياي جابري در سيماي نمادين آن بر نظريه كيفيات چهارگانه (سرد و گرم و تر و خشك) استوار است. جنبه ديگر از كيمياي جابربن حيان سيماي مادي آن است كه در كالبد بررسي خواص مواد و توسل به تجربه و آزمايش در تعيين خواص واكنشهاي شيميايي جلوه گر مي شود. يكي ديگر از دانشمندان شيميدان ايراني، محمد زكرياي رازي است، وي از اولين شيميداناني است كه طبقه بندي منظمي از انواع مواد ارائه داده است. طبقه بندي رازي از مواد كه شامل يك گروه بندي اصلي به سه نوع معدني، گياهي و حيواني مي شده و رده بنديهاي فرعي ديگري را نيز در برمي گرفته است. رازي ضمناً از نخستين دانشمنداني است كه گونه هاي مختلف افزارهاي گداختن فلزات را طبقه بندي كرده است.شيمي زكرياي رازي، تنها مجموعه اي از روشها و قواعد و ابداعات فني و اكتشاف علمي را شامل مي شود، بلكه از لحاظ تاريخ فلسفه علمي نشانگر روندي نوين در اين شاخه از معرفت انساني به شمارمي آيند. از بينشها و روشهاي رازي و از نوشته وي كه به لاتين برگردانده شده، غربيان مسيحي بهره ها گرفتند و شايسته است گفته شود كه رازي در تحولات علمي كه از سده چهارده ميلادي در اروپا پديد آمده سهمي بسزا داشته است. رياضياتتمدن اسلامي، از سده دوم هجري به بعد جايگاه تلاقي و تركيب و فرهنگهاي گوناگون شد. اين پديده در رابطه با تاريخچه رياضيات به گونه ترجمه آثار رياضي و نجومي هندي (مثل سيدهانتا) و متون يوناني و اسكندراني (مثل نوشته هاي اقليدس و المحبطي بطلميوس) متجلي شد. نهضت رياضي كه توسط ايرانيان در جهان اسلامي پايه ريزي شده بود و آغازگر آن رياضيدان بزرگ ايراني محمدبن موسي خوارزمي ملقب به المجوسي مي باشد. دانشمندان ايراني در قضاياي رياضي روشهاي نويني را ابداع كردند، از آن جمله است كه در رساله حساب ابن سينا شيوه اي براي بررسي درستي محاسبه مربوط به مجذور و يا مكعب يك عدد آمده است كه در تاريخ معلم به نام «امتحان نه نه» معروف گشته است. پزشكيقديم ترين منبع موثقي كه پيشينه پزشكي در ايران خبر مي دهد، اوستاي زرتشت است. در اوستاي زرتشت و ديگر ادبيات زرتشتي مثل دينكرت و بندهش كه بر مبناي اوستا نگاشته شده اند، سنتهاي نخستين پزشكي در ايران به گونه اي نسبتاً جامع و پربار پايه ريزي شده است، قويترين جنبه سنت اوستاي در پزشكي در بهداشت محيط و در پيشگيري بيماريها جلوه مي كند. پزشكي در دوره اسلامي نيز رواج و رونقي بسيار داشت، يكي از ويژگيهاي فن طب در ايران و اسلام وحدت و هماهنگي بوده كه اين شعبه از دانش بشري با ساير جنبه هاي حكمت انساني داشته است. پزشكي و داروسازي در شرق اسلامي هيچ گاه به گونه اي مجرب و به صورت يك «حرفه» در نزد بزرگاني چونان رازي و بوعلي سينا موجوديت نداشته است. يكي از اولين پزشكان بزرگي كه در دامن حكمت اسلامي پرورش يافته، نو مسلماني به نام علي بن طبري بود. او نخستين كتاب جامع در طب را به نام فردوسي الحكمه نگاشت و در آن مجموعه طب بقراطي و جالينوسي را با معارف هندي و پزشكي درهم آميخت. از ديگر پزشكان ايراني در قرون مورد بحث ، نام آشنا و پر آوازه فلسفه و حكمت بوعلي سينا به چشم مي خورد كه در ميان هم عصرانش درخشندگي بيشتري دارد و مانند خورشيد درخشان تلاطمش چشمها را خيره مي كند و عقل و انديشه را متحير مي سازد. مشهورترين اثر ابن سينا در طب، كتاب قانون است. قانون ابن سينا تنها بزرگترين اثر وي در طب كه يكي از شاهكارهاي دانشنامه اي در تاريخ طب به شمار مي رود.كتاب قانون ابن سينا در اندك مدتي پس از تأليف در شرق اسلامي شهرت فراوان يافت. شهرت اين كتاب به سرعت در غرب مسيحي نيز پيچيد و در مدارس اروپايي اين كتاب به صورت يك متن رسمي درسي درآمد. دانشگاههاي بلونا (Bologna)، پادوا،(Padua)مون پليه، (MontPelliev) لوين (Louvain) و پاريس، كه همگي در سده هاي دوازدهم و سيزدهم ميلادي تأسيس شده بودند، قانون ابن سينا را به عنوان يك مرجع معتبر پذيرفتند. آنچه گذشت سرگذشت ملت و تمدني است كه در دو قرون به اندازه قرون متمادي كاركرد علمي و فرهنگي در زمينه هاي مختلف داشته، و جهان را مسحور خود نموده بود. البته در اينجا نه همه تلاش و كوشش كليه بخشي از فروزندگي حكمت و سير ترقي علوم عقلي در پهنه جهان از اسلام گزارش شد. اما پرسشي كه براي بسياري از پژوهندگان تاريخ علوم پيش آمده كه چه شد كه فرهنگ عقلي اسلامي كه با آن شتاب راه اعتلا را طي كرده بود به ناگهان رو به سكون و خموشي و بي ثمر نهاد. به مثابه آتشي كه شعله كشيد و زود فروكش كرد و خاموش شد؟ اما در پاسخ به پرسش هاي بالا شرايط اجتماعي و عوامل فكري و مذهبي از مهمترين علل تعليق و تعطيل انديشه فلسفي و حكمت طبيعي دانسته شده است. دوران توانمندي حكمت گرايان از اواخر سده سوم هجري رو به پايان رفت. جدل و مناظره و بحث و استدلال مطرود و ممنوع گشت و در عوض بتدريج تسنن و تشرع و تسليم و تعبد و تقليد به مفهوم ضد عقلي و كوركورانه سر بر آورد. معتزله و كساني كه منسوب بدانان بودند تحت فشار حكومت فقهاي وابسته به قدرتهاي استبدادي و ضد مردمي قرار گرفتند. اين فشار تا به نابودي و قتل آنان نيز پيش رفت. اختناق فكري بر جامعه مستولي شد، امكان هرگونه انديشه آزاد و استدلال و بحث درباره پديدارهاي طبيعي و تفلسف در باب جهان را از مردمان گرفت و حكمت طبيعي را كه در چنان محيطي رشد كرد در تنگناي تحقير فشرد. آنچه رخ داد، ناظر بر نقش حكومتها و سياستها بود كه چگونه مي تواند سرنوشت ملتها را از هر حيث دگرگون سازد. هم مي تواند به پيش براند و هم به انحطاط بكشاند. بايد اين ذهنيت از بين برود كه مسلمانان توان شركت در عرصه هاي جهاني از جمله توليد علم ندارند وسدهاي موجود و موانع را از سر راه برداشته شود . منابع :1- اقبال لاهوري ، محمد، سر فلسفه در ايران ، ترجمه 1، ج ، آريانپور، اميركبير. 2- اوشيدري ، جهانگير، دانشنامه مزدينا، نشر مركز، چاپ اول ، تهران . 3- بارون كارادو وو، ترجم آرام ، احمد، متفكران اسلامي ، دفتر نشر فرهنگ اسلامي ، چاپ اول. 4- حلبي ، علي اصغر، تاريخ علم كلام در ايران و جهان اسلام ، انتشارات اساطير، چاپ اول، 1373. 5- دامپي پر، مترجم آذرنگ ، عبدالحسين ، تاريخ علم ، سمت ، چاپ اول. 6 - نصر، حسين ، نظر متفكران اسلامي درباره طبيعت ، انتشارات خوارزمي ، چاپ سوم 1359.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 550]
-
گوناگون
پربازدیدترینها