واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: بهرهبرداري از يک معدن نمک، به کشف اتفاقي جسدي منتهي شد که در عرصه ميراث فرهنگي سر و صداي زيادي را برپا کرد. معدن چهر آباد به دليل داشتن محيط نمکي تنها محوطه باستاني در ايران است که مواد آلي موجود را به خوبي در خود حفظ کرده و سالم نگه داشته است . مواد آلي به دليل خاصيت فنا پذيري زود هنگام در محوطه هاي باستاني به ندرت يافت مي شود و يا در صورت کشف در شرايط بسيار نا مطلوبي بدست مي آيند. در نخستين سال بهره برداري در زمستان 1372 معدنکاران به هنگام باطله برداري و استخراج نمک با بولدوزر نيم تنه انساني را که ريش و موي بلند داشت يافتند اين نيم تنه به دليل سالم باقي ماندن در محيط نمکي به مرد نمکي معروف شد و پس از پايان مطالعات به موزه ملي منتقل و تا به امروز در آنجا نگهداري مي شود. پس از آگاهي از خبر کشف اين موميايي، پژوهش هاي باستان شناختي نجات بخشي در زمستان همان سال به سرپرستي هوشنگ ثبوتي و علي اصغر مير فتاح انجام شد. در نتيجه کاوش شماري اشياي جالب و متنوع از معدن بدست آمد، مهمترين يافته در سال1372، کشف پاي چپ مرد نمکي شماره يک بود که در داخل چکمه هاي بلند قرار داشت و جنس چکمه نيز از چرم و بلندي آن 48 سانتي متر بود. با پايان گرفتن کاوش جسد و اشياي مکشوفه براي مطالعات و بررسي هاي بيشتر به آزمايشگاه تحقيقاتي پژوهشکده مرمت منتقل شد. تحقيقات و مطالعات آزمايشگاهي در زمينه هايي از جمله آزمايش سال يابي بررسي هاي استخوان شناسي با کمک تصوير برداري سي تي اسکن ، تعيين گروه خوني ، آزمايش DNA انجام شد. نتيجه سال يابي کربن 14 بر روي نمونه اي استخواني و پارچه اي قدمت مرد نمکي شماره يک را يکهزار و 700 سال قبل يعني اوايل دوره سا ساني تعيين نمود. همچنين بررسي هاي بيشتر نشان داد که نيم تنه مکشوفه مربوط به مرد ميان سالي بوده که قبل از مرگ ضربه شديدي بر سر و صورت او خورده است. پيش از کاوش هاي سالهاي 83 و 84 در معدن نمک روستاي چهر آباد براساس يافته هاي 12سال پيش تصور اين بود که معدن، محل کشته شدن شاهزاده ساساني و يا نماينده هيئت حاکمه اقوام سکايي در سده هشت پيش از ميلاد بوده است. با کاوش هاي دو فصل اخير (83 و 84) مشخص شد که موميايي هاي مکشوفه از معدن چهرآباد، کارگران و معدن کاراني بودند که در نتيجه ريزش معدن و فرو ريختن ديواره ها و سقف و تونلها کشته و مدفون شده اند. براساس کاوش هاي انجام شده مشخص شد که معدن از حدود اواخر عصر آهن شناسايي شده است. با توجه به آزمايشات ساليابي کربن 14 مشخص شد که مرد نمکي 3، 4، 5، مربوط به دوره هخامنشي با قدمت حدود دو هزار300 سال و مرد نمکي 1، 2، مربوط به دوره اشکاني و اوايل ساساني، با قدمت حدود يکهزار 800 سال قبل بوده است. با شواهد و مدارک موجود، ريزش تونل هاي معدن چهر آباد ، دست کم دوبار و با فاصله زماني حدود 500 سال رخ داده است. نخستين بار در حدود دو هزار 300 سال پيش و به هنگام فعاليت معدن کاران بخش بزرگي از تونل هاي معدن ريزش و در آن مردان نمکي 3، 4، 5 کشته شده اند و سپس با گذشت حدود 500 يا 600 سال دوباره حادثه اي ديگر معدن نمک رخ داد و در نتيجه آن مردان نمکي 1و2 نيز کشته و مدفون شده اند. مردنمکي شماره يک و دو: با وجود کشف استثنايي مرد نمکي شماره يک در سال 1372 متاسفانه تلاش چنداني براي تعطيل نمودن استخراج مکانيکي و لغو بهره برداري از معدن صورت نگرفت. پاييز 1383 معدنکاران در حين کار با بولدوزر مجددا با بقاياي اسکلت انساني مواجه شدند که بدليل کار با بولدوزر تا حد زيادي متلاشي شده بود و با جستجوي معدن کاران در ميان خاکهاي آشفت علاوه بر جمع آوري قسمتهايي از بقاياي انساني تکه تکه شده ، شماري اشيا بدست آمد که توسط بهره بردار به اداره ميراث فرهنگي و گردشگري استان منتقل شد. بررسي هاي اوليه بر روي بقاياي انساني، که پس از انتقال به ميراث فرهنگي ، مرد نمکي شماره 2 نامگذاري شد، نشان داد که اين بقايا متعلق به مردي ميانسال با ميانگين قد حدود 180 سانتي متر بوده که در جريان ريزش ديواره ها و سقف تونل کشته شده است. از جمله اشيايي که همراه اين مرد نمکي يافت شد مي توان به تکه سبد و ميخهاي چوبي ، طنابهاي گياهي و منسوجات اشاره کرد. کشف اتفاقي مرد نمکي شماره 2 و مجموعه اي از اشيا موجب از سر گيري پژوهش هاي باستان شناختي در معدن نمک چهر آباد بعد از گذشت 11 سال گرديد. بنابراين کاوش در معدن با وجود شرايط آب و هوايي نامناسب و دشوار در ديماه 1383 به منظور نجات بخشي آثار و بقاياي باقي مانده آغاز شد. در نتيجه کاوش دو فصل مقادير زيادي اشياي جالب توجه از معدن چهر آباد بدست آمد که بسياري از اشياي تهيه شده از مواد آلي بود. در معدن چهر آباد به دليل وجود مقادير فراوان نمک که باعث محدود شدن فعاليت ميکرو ارگانيسم ها مي شود ، بسياري از اشيا از جمله اشياي تهيه شده از مواد آلي بسيار سالم و در شرايط مطلوبي مي باشند. مرد نمکي شماره سه: مرد نمکي شماره 3 همچون مرد نمکي 2 به صورت اتفاقي و طي کار باطله برداري بولدوزر توسط معدن کاران در سال 1383 کشف شد. بدليل سقوط يک صخره بسيار بزرگ نمک بر روي مرد نمکي شماره3 و همچنين کشف آن توسط بولدوزر ، اين جسد نيز به صورت متلاشي شده ، و تکه تکه بدست آمد. آنچه که مرد نمکي شماره 3 ناميده شد در واقع بقاياي استخوان ، لباس ، و قسمتهايي از بافت نرم فردي بود که همچون معدنچيان ديگر بر اثر ريزش تونل و سقوط يک سنگ چند تني روي او کشته شده بود. مرد نمکي شماره 4: مرد نمکي شماره 4 سالم ترين و کاملترين جسد نمکي بدست آمده از معدن چهر آباد است و عليرغم آسيب ديدگي به هنگام مرگ تقريبا بيشتر قسمتهاي بدن اين موميايي سالم باقي مانده است. اين جسد شامل مجموعه اي از استخوان ها و بافت نرمي که بر اثر از دست دادن آب بدن کاملا خشک شده است. براساس تحقيقات انجام گرفته مشخص شد اين موميايي طبيعي ، پسر جواني بوده که به هنگام مرگ حدود 16 سال داشته است. قد اين موميايي 170 تا 175 سانتي متر و بر گوشهايش حلقه فلزي ديده مي شود، موهاي سر وي کوتاه،به رنگ خرمايي و همراه اين موميايي اشياي جالب توجهي نيز کشف شد. يکي از اين اشيا چاقوي فلزي با دسته استخواني است که در غلافي چرمي به کمربند پارچه اي اين موميايي بسته شده است و از اشياي ديگر مي توان به دو کوزه کوچک سفالي سالم اشاره کرد. از ويژگيهاي بسيار مهم اين موميايي طبيعي ، لباس کامل است که برتن او ديده مي شود، اين لباس از بالا پوشي بلند، يک شلوار و کفش چرمي تشکيل شده است. مرد نمکي شماره 5 : اين موميايي طبيعي نيز در کاوش فصل دوم در حالي يافت شد که به جز سر بقيه قسمتهاي بدن زير صخره و سنگ هاي آواري بزرگ قرار گرفته بود. شکل جسد نشان مي داد که اين شخص نيز همچون نمونه هاي قبلي بر اثر حادثه اي که منجر به تخريب و ريزش تونل گرديده، کشته و مدفون شده است. بر خلاف موميايي نمکي شماره 4 بيشتر بافت بدن مرد نمکي شماره 5 پوسيده و از بين رفته بود و بافت نرم فقط در قسمت هايي کوچک از دو دست ، پاها بخش هايي از صورت ، سينه و لگن باقي مانده بود. موي سر جسد به شرايط محيطي که مرد نمکي در آن قرار گرفته بر مي گردد،کم بودن ميزان نمک در اين محيط نفوذ آب از بالاي کوه به اين بخش از معدن از دلايل اصلي پوسيده شدن زياد مرد نمکي شماره 5 است. در زمان حاضر به استثناي موميايي نمکي شماره 1 که در موزه ملي کشور نگهداري مي شود، بقيه اجساد و اشياي بدست آمده از معدن چهرآباد در موزه باستان شناسي در عمارت معروف به ذوالفقاري شهر زنجان در شرايط مطلوب و تحت نظارت کارشناسان مربوط نگهداري مي شوند. معدن نمک چهر آباد با ارتفاع يکهزار و 350 متر از سطح دريا در 75 کيلومتري غرب شهر زنجان قراردارد و از نظر جغرافيايي اين ناحيه در حوضه آبريز رودخانه قزل اوزن قرار دارد و از تپه ماهور ها و ارتفاعاتي تشکيل شده که به صورت يک رشته متصل به هم در جهت شمال غرب به جنوب شرق کشيده شده اند. آب و هواي منطقه نيمه کوهستاني با تابستان هاي گرم و زمستان هاي سرد است و کوه معدن حدود يک کيلومتر مربع وسعت دارد. 522
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 292]