فصل جديد كاوش مردان نمكي با شركت دانشگاه بوخوم آلمان در معدن چهرآباد زنجان آغاز مي شود

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: يحيي نقي زاده روز چهارشنبه در گفت وگو با خبرنگار ايرنا افزود: كاوش جديد معدن چهرآباد با هدف شناسايي و مطالعات بيشتر اين مكان صورت مي گيرد. وي با اشاره به اينكه فصل جديد كاوش مردان نمكي چهرآباد زنجان از 22 شهريور ماه آغاز خواهد شد گفت: بررسي هاي جديد دراين معدن مي تواند نتايج بهتري درباره پيشينه تاريخي مردان نمكي ارايه دهد. مديركل ميراث فرهنگي،گردشگري و صنايع دستي استان زنجان اظهار داشت: تاكنون شش مرد نمكي در اين معدن كشف شده كه بجز مرد نمكي شماره يك كه در موزه ملي ايران نگهداري مي شود مابقي مردان نمكي در عمارت ذوالفقاري اين شهر در معرض ديد عموم قرار دارد. به گزارش ايرنا، مردان نمكي مكشوفه در معدن نمك روستاي چهرآباد زنجان گوهري بي همتا در خاورميانه و جهان به شمار مي رود. بهره برداري از يك معدن نمك، به كشف اتفاقي جسدي منتهي شد كه درعرصه ميراث فرهنگي سر و صداي زيادي بپا كرد‏.‏ معدن چهرآباد به دليل داشتن محيط نمكي تنها محوطه باستاني در ايران مي باشد كه مواد آلي موجود را به خوبي در خود حفظ كرده و سالم نگه داشته است‏.‏ مواد آلي به دليل خاصيت فناپذيري زود هنگام در محوطه هاي باستاني بندرت يافت مي شود و يا درصورت كشف در شرايط بسيار نامطلوب بدست مي آيد‏.‏ در نخستين سال بهره برداري در زمستان ‏1372‏ معدنكاران هنگام باطله برداري و استخراج نمك با بولدوزر نيم تنه انساني را كه ريش و موي بلند داشت يافتند‏.‏ اين نيم تنه به دليل سالم باقي ماندن در محيط نمكي به مرد نمكي معروف شد و پس از پايان مطالعات به موزه ملي منتقل و تا به امروز در آنجا نگهداري مي شود‏.‏ پس از آگاهي از خبر كشف اين موميايي، پژوهشهاي باستان شناختي نجات بخشي در زمستان همان سال به سرپرستي هوشنگ ثبوتي و علي اصغر ميرفتاح انجام شد در نتيجه كاوش شماري اشياي جالب و متنوع از معدن بدست آمد، مهمترين يافته در سال‏1372‏، كشف پاي چپ مرد نمكي شماره يك بود كه در داخل چكمه هاي بلند قرار داشت و جنس چكمه نيز از چرم و بلندي آن ‏48‏ سانتي متر بود‏.‏ با پايان گرفتن كاوش، جسد و اشياي مكشوفه براي مطالعات و بررسي هاي بيشتر به آزمايشگاه تحقيقاتي پژوهشكده مرمت منتقل شد‏.‏ تحقيقات و مطالعات آزمايشگاهي در زمينه هايي از جمله آزمايش سال يابي بررسيهاي استخوان شناسي با كمك تصويربرداري سي تي اسكن، تعيين گروه خوني، آزمايش ‏DNA‏ انجام شد‏.‏ نتيجه سال يابي كربن ‏14‏ بر روي نمونه اي استخواني و پارچه اي قدمت مرد نمكي شماره يك را يكهزار و ‏700‏ سال قبل يعني اوايل دوره ساساني تعيين كرد‏.‏ همچنين بررسي هاي بيشتر نشان داد كه نيم تنه مكشوفه مربوط به مرد ميان سالي بوده كه قبل از مرگ ضربه شديدي بر سر و صورت او خورده است‏.‏ پيش از كاوش هاي سالهاي ‏83‏ و ‏84‏ در معدن نمك روستاي چهرآباد براساس يافته هاي ‏12‏سال پيش تصور اين بود كه معدن، محل كشته شدن شاهزاده ساساني يا نماينده هيات حاكمه اقوام سكايي در سده هشت پيش از ميلاد بوده است‏.‏ با كاوشهاي دو فصل اخير در ‏83‏ و ‏84‏ مشخص شد كه موميايي هاي مكشوفه از معدن چهرآباد، كارگران و معدن كاراني بودند كه در نتيجه ريزش معدن و فرو ريختن ديواره ها و سقف و تونلها كشته و مدفون شده اند‏.‏ براساس كاوش هاي انجام شده مشخص شد معدن از حدود اواخر عصر آهن شناسايي شده است‏.‏ با توجه به آزمايشات ساليابي كربن ‏14‏ مشخص شد كه مرد نمكي 3، 4، 5 مربوط به دوره هخامنشي با قدمت حدود دو هزارو ‏300‏ سال و مرد نمكي ‏1‏، ‏2‏، مربوط به دوره اشكاني و اوايل ساساني، با قدمت حدود يكهزارو ‏800‏ سال قبل بوده است‏.‏ با شواهد و مدارك موجود، ريزش تونل هاي معدن چهرآباد، دست كم دوبار و با فاصله زماني حدود ‏500‏ سال رخ داده است‏.‏ نخستين بار حدود دو هزارو‏300‏ سال پيش و هنگام فعاليت معدن كاران بخش بزرگي از تونل هاي معدن ريزش و در آن مردان نمكي ‏3‏، ‏4‏، ‏5‏ كشته شدند و سپس با گذشت حدود ‏500‏ يا ‏600‏ سال دوباره حادثه اي ديگر در معدن نمك رخ داد و در نتيجه آن مردان نمكي ‏1‏و‏2‏ نيز كشته و مدفون شدند‏.‏ مردنمكي شماره يك و دو‏:‏ با وجود كشف استثنايي مرد نمكي شماره يك در سال ‏1372‏ متاسفانه تلاش چنداني براي تعطيل نمودن استخراج مكانيكي و لغو بهره برداري از معدن صورت نگرفت پاييز ‏1383‏ معدنكاران در حين كار با بولدوزر مجددا با بقاياي اسكلت انساني مواجه شدند كه بدليل كار با بولدوزر تا حد زيادي متلاشي شده بود و با جستجوي معدن كاران در ميان خاكهاي آشفت علاوه بر جمع آوري قسمتهايي از بقاياي انساني تكه تكه شده ، شماري اشيا بدست آمد كه توسط بهره بردار به اداره ميراث فرهنگي و گردشگري استان منتقل شد‏.‏ بررسي هاي اوليه بر روي بقاياي انساني، كه پس از انتقال به ميراث فرهنگي ، مرد نمكي شماره ‏2‏ نامگذاري شد، نشان داد كه اين بقايا متعلق به مردي ميانسال با ميانگين قد حدود ‏180‏ سانتي متر بوده كه در جريان ريزش ديواره ها و سقف تونل كشته شده است‏.‏ از جمله اشيايي كه همراه اين مرد نمكي يافت شد مي توان به تكه سبد و ميخهاي چوبي ، طنابهاي گياهي و منسوجات اشاره كرد‏.‏ كشف اتفاقي مرد نمكي شماره ‏2‏ و مجموعه اي از اشيا موجب از سرگيري پژوهش هاي باستان شناختي در معدن نمك چهرآباد بعد از گذشت ‏11‏ سال گرديد‏.‏ بنابراين كاوش در معدن با وجود شرايط آب و هوايي نامناسب و دشوار در ديماه ‏1383‏ به منظور نجات بخشي آثار و بقاياي باقي مانده آغاز شد‏.‏ در نتيجه كاوش دو فصل مقادير زيادي اشياي جالب توجه از معدن چهرآباد بدست آمد كه بسياري از اشياي تهيه شده از مواد آلي بود‏.‏ در معدن چهرآباد به دليل وجود مقادير فراوان نمك كه باعث محدود شدن فعاليت ميكرو ارگانيسم ها مي شود، بسياري از اشيا از جمله اشياي تهيه شده از مواد آلي بسيار سالم و در شرايط مطلوبي مي باشند‏.‏ مرد نمكي شماره سه‏:‏ مرد نمكي شماره ‏3‏ همچون مرد نمكي ‏2‏ به صورت اتفاقي و طي كار باطله برداري بولدوزر توسط معدن كاران در سال ‏1383‏ كشف شد‏.‏ بدليل سقوط يك صخره بسيار بزرگ نمك بر روي مرد نمكي شماره‏3‏ و همچنين كشف آن توسط بولدوزر ، اين جسد نيز به صورت متلاشي شده و تكه تكه بدست آمد‏.‏ آنچه كه مرد نمكي شماره ‏3‏ ناميده شد در واقع بقاياي استخوان ، لباس و قسمتهايي از بافت نرم فردي بود كه همچون معدنچيان ديگر بر اثر ريزش تونل و سقوط يك سنگ چند تني روي او كشته شده بود‏.‏ مرد نمكي شماره 4‏ مرد نمكي شماره ‏4‏ سالم ترين و كاملترين جسد نمكي بدست آمده از معدن چهر آباد است و به رغم آسيب ديدگي به هنگام مرگ تقريبا بيشتر قسمتهاي بدن اين موميايي سالم باقي مانده است‏.‏ اين جسد شامل مجموعه اي از استخوان ها و بافت نرمي كه بر اثر از دست دادن آب بدن كاملا خشك شده است‏.‏ براساس تحقيقات انجام گرفته مشخص شد اين موميايي طبيعي ، پسر جواني بوده كه به هنگام مرگ حدود ‏16‏ سال داشته است‏.‏ قد اين موميايي ‏170‏ تا ‏175‏ سانتي متر و بر گوشهايش حلقه فلزي ديده مي شود ، موهاي سر وي كوتاه، به رنگ خرمايي و همراه اين موميايي اشياي جالب توجهي نيز كشف شد‏.‏ يكي از اين اشيا چاقوي فلزي با دسته استخواني است كه در غلافي چرمي به كمربند پارچه اي اين موميايي بسته شده است و از اشياي ديگر مي توان به دو كوزه كوچك سفالي سالم اشاره كرد‏.‏ از ويژگيهاي بسيار مهم اين موميايي طبيعي ، لباس كامل است كه برتن او ديده مي شود، اين لباس از بالا پوشي بلند، يك شلوار و كفش چرمي تشكيل شده است‏.‏ مرد نمكي شماره ‏5‏ ‏:‏ اين موميايي طبيعي نيز در كاوش فصل دوم در حالي يافت شد كه به جز سر بقيه قسمتهاي بدن زير صخره و سنگ هاي آواري بزرگ قرار گرفته بود‏.‏ شكل جسد نشان مي داد كه اين شخص نيز همچون نمونه هاي قبلي بر اثر حادثه اي كه منجر به تخريب و ريزش تونل گرديده، كشته و مدفون شده است‏.‏ بر خلاف موميايي نمكي شماره ‏4‏ بيشتر بافت بدن مرد نمكي شماره ‏5‏ پوسيده و از بين رفته بود و بافت نرم فقط در قسمت هايي كوچك از دو دست، پاها بخش هايي از صورت ، سينه و لگن باقي مانده بود‏.‏ موي سر جسد به شرايط محيطي كه مرد نمكي در آن قرار گرفته بر مي گردد،كم بودن ميزان نمك در اين محيط نفوذ آب از بالاي كوه به اين بخش از معدن از دلايل اصلي پوسيده شدن زياد مرد نمكي شماره ‏5‏ است‏.‏ در زمان حاضر به استثناي موميايي نمكي شماره ‏1‏ كه در موزه ملي كشور نگهداري مي شود، بقيه اجساد و اشياي بدست آمده از معدن چهرآباد در موزه باستان شناسي در عمارت معروف به ذوالفقاري شهر زنجان در شرايط مطلوب و تحت نظارت كارشناسان مربوط نگهداري مي شوند‏.‏ معدن نمك چهرآباد با ارتفاع يكهزار و ‏350‏ متر از سطح دريا در ‏75‏ كيلومتري غرب شهر زنجان قراردارد و از نظر جغرافيايي اين ناحيه در حوضه آبريز رودخانه قزل اوزن قرار دارد و از تپه ماهورها و ارتفاعاتي تشكيل شده كه به صورت يك رشته متصل به هم در جهت شمال غرب به جنوب شرق كشيده شده اند‏.‏ آب و هواي منطقه نيمه كوهستاني با تابستانهاي گرم و زمستان هاي سرد است و كوه معدن حدود يك كيلومتر مربع وسعت دارد‏.‏ 522/7320/ 1645

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 304]