واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: فقط و فقط طلبه ها بخوانند
گاهى ميان دو پديده يا دو مفهوم در ذهن ما، چنان پيوندى برقرار مىشود كه با ورود يكى از آنها در فضاى ذهن، ديگرى نيز بلافاصله حضور مىيابد. دستگاه ذهنى ما از برخورد با يكى به ديگرى منتقل مىشود و از تصور يكى، ديگرى را نيز تصور مىكند. اين عملكرد ذهن را «تداعى معانى» ناميدهاند. مثلاً اگر دو دوست صميمى را چند بار با هم ببينيم، با يادآورى يكى از آنها ديگرى نيز به ياد مىآيد. گاهى ميان دو پديده يا دو مفهوم در ذهن ما، چنان پيوندى برقرار مىشود كه با ورود يكى از آنها در فضاى ذهن، ديگرى نيز بلافاصله حضور مىيابد. دستگاه ذهنى ما از برخورد با يكى به ديگرى منتقل مىشود و از تصور يكى، ديگرى را نيز تصور مىكند. اين عملكرد ذهن را «تداعى معانى» ناميدهاند. مثلاً اگر دو دوست صميمى را چند بار با هم ببينيم، با يادآورى يكى از آنها ديگرى نيز به ياد مىآيد. انسان از اين ويژگى مهم ذهن خود استفاده كرده و با «قرارداد»هاى خاص يا عام، از نشانههاى سادهاى براى احضار معانى به ذهن بهره گرفتهاست. اين نشانههاى قراردادى، نماد، سمبل، شعار و مظهر نام دارند. تمام واژهها، نشانههاى قراردادى معانى خود هستند. پرچم نماد يك كشور و ملّيت است، آرم نشان يك مؤسسه يا نهاد، حلقه نامزدى نشان همسرى، دست بر سينه نماد احترام، بوسيدن نماد محبّت، القاب و عناوين نشاندهنده رتبه علمى و ميزان تحصيلات، زنگ مدرسه نشان شروع ساعت كلاس، چراغ سبز نشان دهنده حق عبور، ويرگول نشان مكث كوتاه، علائم روى دوش نظاميان معرّف درجه و موقعيّت آنها، و هلال قرمز نماد امداد رسانى. دستهاى از نمادها، نمايانگر يك ايده و فرهنگ و انديشه هستند و استفاده از آنها دلبستگى انسان را به آن مكتب يا روش بيان مىكند. اذان، پيام اسلام، صليب نشان مسيحيت، چفيه و پلاك نماد جبهه و-ايثار و فداكارى و جانبازى، سوزاندن پرچم آمريكا نماد تحقير فرهنگ استكبار، چادر مشكى سمبل عفت و متانت زن مسلمان، گنبد و گلدسته نشانه مسجد، نوع آرايش سر و صورت نشان اعتقاد به يك ايده و فرهنگ و گروه اجتماعى است. به راستى در روزگار ما رنگها، خطها، طرحها،آرمها، فعلها، صداها و... خلاصه نمادها روزانه چه ميزان پيام را بدون ادّعا رد و بدل مىكنند و چه مقدار بر ذهن و دل ما اثر مىگذارند؟ پيوند ميان اين «نشان» و آن «صاحب نشان» در ذهن چنان استوار و محكم است كه گويى وجود اين با وجود آن در هم آميخته و اين نماد وجود ديگرى از آن معنى شدهاست. نماد چنان در معنى ذوب مىشود كه مىتوان به جاى احضار معنى از نماد آن استفاده كرد و به اين ترتيب روابط اجتماعى را تسهيل بخشيد. انسانها براى برقرارى روابط و انتقال معانى به اذهان يكديگر از اين پس مجبور نيستند به خود شىء اشاره كنند بلكه با استفاده از يك لفظ، خط، طرح، رنگ، تصوير، صدا و خلاصه با يك «نماد» اين رابطه را به سهولت برقرار مىكنند. «نماد» آينة تمام نماى معنا است. ما آنگاه كه براى خريد آينه اقدام مىكنيم به ويژگىهاى آينه و آينه بودن توجّه مىكنيم، امّا وقتى كه در آينه نظر مىكنيم، آينه را نمىبينيم خود را مىبينيم. «نماد» هم اين گونهاست. وقتى براى وضع يك نماد اقدام مىشود، به ويژگىهاى فردى او توجّه مىشود. امّا پس از آن، نماد وجود ديگرى از معنى است و بدون ارائة ويژگىهاى خود، يكباره معنى را نشان مىدهد «نماد» آينة تمام نماى معنا است. ما آنگاه كه براى خريد آينه اقدام مىكنيم به ويژگىهاى آينه و آينه بودن توجّه مىكنيم، امّا وقتى كه در آينه نظر مىكنيم، آينه را نمىبينيم خود را مىبينيم. «نماد» هم اين گونهاست. وقتى براى وضع يك نماد اقدام مىشود، به ويژگىهاى فردى او توجّه مىشود. امّا پس از آن، نماد وجود ديگرى از معنى است و بدون ارائة ويژگىهاى خود، يكباره معنى را نشان مىدهد. اين ارتباط شديد ميان نماد و معنى هنگامى در ذهن ايجاد مىشود كه شخص،1. از وضع نماد براى معنى آگاهى داشته باشد؛2. مكرر اين پيوند را مشاهده كرده باشد. هر چه اين مشاهده بيشتر باشد، ارتباط ميان نماد و معنى شديدتر مىشود؛ به حدّى كه گويا نماد، معنا و معنا، نماد است. آنگاه اگر آدمى نماد را تصور كند، معنا را ديدهاست و اگر معنا را تصور كند آن را با نمادش درك مىكند. شاهد اين ارتباط شديد انتقال زشتى و زيبايى، قداست و كراهت، عظمت و حقارت و ساير ويژگىهاى معنى به نماد است. مثلاً خاك تيرة كربلا و سنگهاى سخت قبرستان بقيع زيبا و مقدس و ارزشمند و دوست داشتنى هستند؛ زيرا نشان از محبوب دارد. لفظى كه براى معانى ركيك يا لباس زير وضع شده - هر چند به خودى خود روان و نمكين باشد - زشت و سنگين و نفرتانگيز به نظر مىرسد و بر زبان جارى نمىشود؛ زيرا نماد يك امر قبيح است. پرچم آمريكا در نظر مردم دنيا تداعى كنندة ظلم و تيرگى و وحشت است؛ زيرا نمادِ قرنها استكبار و تباهى است.(1)تنظیم برای تبیان حسن رضایی گروه حوزه علمیهمنبع کتاب راه رسم طلبگی اینا همه مقدمه بود اصل را بچسب...--------------------------------------------------------------------------------(1) نماد در اصطلاح علماى منطق و اصول فقه به «دال» معروف است. براى آشنايى بيشتر به مبحث «دلالت» از كتابهاى اصول الفقه جلد 1 و المنطق اثر علامه محمد رضا مظفر مراجعه شود.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 578]