واضح آرشیو وب فارسی:پرشین وی: درمان - دكتر پريسا شباني: آسپيرين امسال 110 ساله شد. فليکس هوفمان، شيميدان و پژوهشگر آلماني، ۱۱۰ سال پيش، دارويي را به ثبت رساند که امروزه در هر خانهاي پيدا ميشود. اين دارو چنان خوشنام شد که فيلسوفي قرن بيستم را «قرن آسپيرين» ناميد. نام شيميايي اين دارو «اسِتيل ساليسيليک اسيد» است و نام ترکيب اصلي اش از واژه ساليکس به معني درخت بيد گرفته شده است. گويا از صدها سال قبل، مردم ميدانستند كه جويدن يک تکه چوب بيد ميتواند دردشان را تسکين دهد. پس حتما بايد مادهاي در اين چوب يا پوسته اش ميبود كه خاصيتي اين چنين داشت. چوب را تراشيدند و جوشاندند و ديدند وقتي آن جوشانده را ميخورند درد کم ميشود. اين خاصيت البته در برخي گياهان ديگر هم مثل گياه گنه گنه وجود داشت. در سال ۱۸۲۸ يعني حدود ۱۸۰ سال پيش، داروسازي در مونيخ، قرص زردي از پوسته بيد ساخت و آنرا به نام ساليسين به بازار عرضه کرد. ۵۰ سال بعد اسيد ساليسيليک را در آزمايشگاه توليد کردند. قيمت اين اسيد در بازار يک دهم قيمت ماده طبيعي اش بود، ولي هم خيلي بدمزه بود و هم دهان و معده را اذيت ميکرد. اما درست در روز ۱۰ آگوست ۱۸۹۷، ترکيب امروزي آسپيرين توسط فليکس هوفمن در آزمايشگاهي در شهر ووپرتال آلمان کشف و ثبت شد. ترکيبي از همان اسيد ساليسيليک که به اصطلاح استيله شده بود. البته نام آسپيرين را دو سال بعد به آن دادند. داروهاي تسکيندهنده، به ويژه داروهاي ضد سردرد در آغاز قرن گذشته کم نبودهاند. ولي آسپيرين توانست با وجود همه داروهاي تازه به بازار آمده، مقبوليتش را حفظ كند. شايد به همين دليل، فيلسوف اسپانيولي «اورتِگا گاسِت» در آغاز قرن بيستم اين قرن را سده آسپيرين ناميد. اما اين جادوگر شيميايي با گذشت زمان خواص مفيد ديگري هم از خود نشان داد. به زودي معلوم شد آسپيرين براي جلوگيري از تجمع تکههاي خونهاي لخته شده در رگها مفيد است. چنانچه امروز هم بسياري از سالمندان آسپيرين را براي به اصطلاح «رقيقشدن خون» مصرف ميكنند. معجزه آسپيرين اما آسپيرين اثر ضد دردش را چطور اعمال ميكند؟ درد در حقيقت چيزي است که آن را در مغز خود حس ميکنيد و توسط رگهاي عصبي انتقال پيدا ميکند. براي مثال، اگر شما با چکش بر دست خود بکوبيد، آن بخش از دست شما که صدمه ديده است و داراي تعداد زيادي پايانه عصبي است، پيامهايي را به مغز ارسال ميكند. اين پايانهها، رديابهايي هستند که عوامل خارجي از قبيل حرارت، مالش، لرزش و به طور کلي از ريزترين تماس تا بزرگترين ضربهها را احساس ميکنند. هر يک از اين احساسات، گيرنده خاص خود را دارد. از طرفي، بافت آسيب ديده مواد شيميايي آزاد ميکند که موجب ميشود اين ضربه ناگهاني، بيش از آنچه هست شديد به نظر برسد. درست مانند زماني که براي بهتر شنيدن موسيقي صداي دستگاه را بلندتر ميکنيم تا آن را در ميان صداهاي ديگر تشخيص دهيم. گروهي از اين مواد شيميايي پروستا گلندين نام دارند و توسط آنزيميبه نام سيکلو اکسيژناز2 ياCOX-2، ساخته ميشوند. اين آنزيم از سلولهاي آسيب ديده ترشح ميشود. به دليل وجود پروستا گلندين، پايانههاي عصبي، پيامهاي قويتري مخابره ميکنند و اين پيامها با رسيدن به مغز و سيستم عصبي، معنا ميشود و ما درد را حس ميكنيم. البته پروستا گلندين نه تنها در عضو آسيب ديده حس درد را ايجاد ميکند، بلکه موجب درمان التهاب آن نيز ميشود. حتي دردي كه حس ميكنيم هم يك نعمت است. درد به شما ميگويد که انگشت شما صدمه ديده و بايد از آن مراقبت کنيد. اما مشکل از آنجا آغاز ميشود که گاهي، اعضاي بدن بدون ضربه ديدن يا هر دليل ديگري دردناک ميشوند. براي مثال شما بارها دچار سردرد شدهايد و دليل آن ميتواند انقباض عضلات گردن يا سر باشد يا اينکه در اثر گرفتگي رگي در مغز ايجاد شده باشد. در تمام اين موارد پروستا گلندين به عنوان عامل اصلي درد، حضور دارد. اما آسپيرين چه ميكند؟ آسپيرين با جلوگيري از ساخته شدن پروستا گلندين، به کم شدن يا از بين رفتن عوارض کمک ميکند. آنزيم COX-2 را به ياد داريد؟ اين ماده در واقع يک پروتئين است که توسط سلولهاي بدن ساخته ميشود و کار آن گرفتن مواد شيميايي شناور در بافت و تبديل کردن آن به پروستا گلندين است. آنزيم COX-2 در بسياري از بافتهاي سالم نيز موجود است اما مقدار فراوان آن توسط بافتهاي آسيب ديده ساخته ميشود. کار آسپيرين اين است که با چسبيدن به مولکول اين آنزيم، مانع انجام شدن کار او ميشود و در اصل مانند يک قفل عمل ميکند. بنابراين با مصرف آسپيرين، شما آنچه که توليد کننده درد است را از بين نميبريد، بلکه ميزان پيامهاي درد را کم ميکنيد. گل بيخار؟! اگرچه براي آسپيرين سودهاي بسياري قائل شدهاند و آن را حتي جلوگيرنده انواعي از سرطان تشخيص داده اند، ولي هيچ دارويي نيست که آثار جانبي نداشته باشد. بيشترين اثر جانبي آسپيرين اختلال در سيستم گوارشي است. پروستا گلندين، مادهاي است که به دلايل ديگري نيز در بدن مورد نياز است. يکي از اين موارد، معده است. اين ماده در معده به آنزيم COX-1 مبدل شده و موجب محکم و ضخيم ماندن جداره معده ميشود. اما آسپيرين مانع عملکرد COX-1 ميشود و موجب نازک شدن جدار معده و حساس شدن آن به ترشحات اسيدي ميشود و به همين دليل است که آسپيرين معده را حساس و ناراحت ميکند. همچنين ثابت شده است كه مصرف آسپيرين در سنين زير 16 سال ميتواند شانس عارضهاي موسوم به «نشانگان ري» كه در آن كبد از كار ميافتد را بالا ببرد. با اين حال، تحقيقات جديد در گوشه و كنار دنيا نشان داده است كه مصرف آسپيرين ميتواند در پيشگيري از بسياري از بيماريهايي كه ظاهرا ربطي به اين دارو ندارند، موثر باشد. آيا آسپيرين ايراني نامرغوب است؟ درصورتي که ميدانيم ماده اصلي آسپيرين در سراسر جهان يکسان است، آيا درست است که آسپيرينهاي ايران تأثير آسپيرينهاي اروپا و به خصوص آلمان را ندارد؟ واقعيت اين است كه تلقين در تاثير داروها يك پديده كاملا شناخته شده است. اگر معتقد باشيم که مثلاً آسپيرين خارجي نسبت به نوع ايراني آن تأثير بيشتري دارد، تاثير بهتري را هم احساس ميکنيم. مسئله ديگر، روش توليد داروست. براي ساختن آسپيرين، موادي در دستگاه مخصوص ريخته ميشوند. بسته به اينکه اين مواد به اندازه لازم فشرده بشوند يا نه، قرص سفت يا کمتر سفت ميشود. بهاين ترتيب دارو ديرتر يا زودتر در معده حل ميشود و به همين نسبت، ماده موثره، ديرتر يا زودتر به رگها و منشاء درد ميرسد و ديرتر يا زودتر اثر ميکند. به هرحال بطور کلي تأثير داروي آسپيرين در تمام دنيا يکسان است و فقط اين تأثير ميتواند با تأخير انجام شود و اينکه تأثير آن کلاً فرق کند، تلقيني است.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: پرشین وی]
[مشاهده در: www.persianv.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 962]