واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: آذر روشنايي روز را به اميد شب وصال يلدا به تاريكي شب مي سپارد تا فردا با طلوع دوباره خورشيد جشن زايش نور و غلبه روشنايي بر تاريكي را برپاكند. پيرمرد آخرين نسيم هاي نمناك آذر را بر گونه هاي خود حس مي كند و آماده مي شود تا سوز و سرماي زمستان را كه نويدي از باران و زندگي و سيرابي زمين تشنه را به ارمغان مي آورد ، پيشواز كند. سرخي دانه هاي انار ياقوت مانند ، قرمزي هندوانه شيرين و زردي دانه هاي مرمري انگور بر روي سفره يلدا يادي از شبهاي يلداي گذشته در ذهنش را زنده مي كند. به ياد يلداهاي پيشين ، كرسي چوبي را كف اتاق مي گذارد ، منقل آتش را زير آن جاي مي دهد و لحاف مخمل قرمز را روي آن پهن مي كند. مادربزرگ پرده ها را كنار مي زند ، تا غروب آخرين روز پاييزي را ببيند ، شب چره هاي يلدايي را روي سفره مي چيند و در انتظار خنده هاي شادمانه نوه هايش مي نشيند. شب يلدا يادگاري از ايرانيان باستان است كه شروع زمستان را با جشن و شادي آغاز مي كردند و باگرماي عشق و اميد به سردي و سرماي زمستان خوش آمد مي گفتند. شب يلدا از آيين هاي كهن ايران زمين است كه پيشينه آن به هزاران سال پيش مي رسد و نشان از قدمت علم در اين سرزمين را با خود دارد. ايرانيان در گذشته با علم غني خود در گاه شماري به طولاني بودن اولين شب زمستان پي برده بودند و طلوع دوباره خورشيد در اولين روز زمستان را نشاني از زايش دوباره خورشيد مي دانستند. خورشيد در نزد ايرانيان مظهر نيكي ، زندگي و مهر بوده است و در جشنها و آيينهاي خود با نورافشاني نمادي از خورشيد را به نمايش مي گذاشتند. شب يلدا كه يادگاري از گذشتگان است در طول دوران اهميت خود را حفظ كرده و در هر منطقه و نزد هر قومي با آيين هاي ويژه اي برگزار مي شود . يكي از استادان دانشگاه شيراز گفت: قديمي ترين كتابي كه در مورد شب يلدا مي توان در آن اثري يافت كتاب آثارالباقيه ابوريحان بيروني است كه در آن از يلدا با نام خرم روز ياد شده است. دكتر جمشيد صداقت كيش افزود:ماه دي براي ايرانيها ماه جشنها ست كه مهمترين آن جشن شب يلدا بوده است. ايرانيان در گذشته جشن يلدا را با نيت پيروزي روشنايي بر تاريكي برپا مي كردند و معتقد بودند كه با طلوع خورشيد صبح بعد ، نوربر ظلمت غلبه مي كند. در روز اول دي ماه پادشاهان لباس سفيدي بر تن مي كرده اند و بدون خدم و حشم به صحرا مي رفتند و مردم در آنجا حضور مي يافتند و خواسته هاي خود را به پادشاه مي گفتند. جشن يلدا همچنين جشن كشاورزان فارغ از كار بوده زيرا آنها در پاييز بذرافشاني خود را كرده بودند و منتظر باران زمستاني و رشد، نمو و به ثمر رسيدن زحماتشان مي نشستند. صداقت كيش، نويسنده كتاب جشن يلدا كه به تازگي منتشر شده مي گويد: در تاريخ اجتماعي ايران از مراسم و آيين هاي مختلفي كه در شب يلدا و يا اعياد ديگر برپا مي شده اثري نوشته نشده اما جشن هايي كه به گونه اي به آيينهاي مذهبي وصل بوده در آثار مذهبي از آنها نقل شده است. جشن يلدا به گونه اي كه از نسلها به يكديگر منتقل شده است در سراسر ايران برگزار مي شده است و در هر منطقه و طايفه اي بنا به رسوم خود آيين هاي مختلف برپا مي شده است. مردم براي برپايي اين جشن از ماهها قبل خوراكي ،ميوه هاي مختلف و شيرينيهاي مخصوص را جمع آوري مي كردند مثلا در كردستان از تابستان ترشي مخصوص با خربزه را فراهم و براي شب يلدا نگهداري مي كردند. اين استاد فارس پژوه اينگونه نقل مي كند: مردم براي جشن يلدا حنا مي بستند و بساط جشن و سرور برپا مي كردند اما هر زمان كه شب يلدا مصادف با محرم بود ، ديگر خبري از حنابندان و مراسم شادي نبود . در نيشابور يلدايي كه مصادف با محرم بود نوعي شعرخواني مذهبي كه به اميرخواني معروف است در سنت آن ديار اجرا مي شد. همچنين ايرانيان معتقد بودند كه شب يلدا را نبايد در سفر بود و بايد در كانون خانواده و در كنار آنها حضور داشت و در جشن و شادماني يلدا گردهم جمع شوند. در برخي روستاهاي ايران مراسم نماديني برگزار مي شود كه دختركان در عصر شب يلدا به سرچشمه مي روند و كاسه آبي را با خود مي آورند ، عروسي را از ميان طايفه برمي گزينند و عروس در آن شب به نيت پاكي و تبرك دست در آب مي كند و پس از او سايرين درآن آب دست مي زنند. صداقت كيش از باورهاي مردم فارس مي گويد: مردم براي جشن يلدا خوراكيهاي مختلف را گرد مي آورند و هر يك را با نيت غلبه بر سرما ، گرم نگه داشتن بدن در طول زمستان ، و غلبه بر عطش تابستان آتي ميل مي كنند. به باور برخي جامعه شناسان شب يلدا كه نمادي از زايش دوباره خورشيد كهنسال است همواره با حضور بزرگان و كهنسالان خانواده معنا يافته است. در استان فارس خانواده ها با حضور در نزد بزرگان فاميل و گردهم آمدن ، تفال به حافظ و حافظ خواني يلدا را جشن مي گيرند و حرمت آن را حفظ مي كنند. شيرازيها معتقدند خوردن هندوانه در شب يلدا سردي زمستان را از بدن دور مي كند ، خوردن خرما و حلواها به بدن نيروي مقابله با سرما مي دهد و خوردن مغزها و خشكبار به بدن انرژي مي بخشد. رييس بخش جامعه شناسي دانشگاه شيراز گفت:يلدابه معناي نوروروشنايي است، اگرچه شب يلدا بلندترين شب سال است اما با طلوع خورشيد فردا ، از طول شب كاسته مي شود و روزها بمراتب بلندتر مي شود. دكتر سعيد زاهد افزود: جشن يلدا در باور ايرانيان به معناي كوتاه شدن تاريكي و غلبه روشنايي بر ظلمت بوده و آغاز روشنايي را جشن مي گرفتند. ايران زمين كه مهد تمدنهاي مختلف بوده ، آثار و نشانه هاي زيادي را از تمدنهاي پيشينيان در خود حفظ كرده است. اگرچه در طول تاريخ و در تمدن سازيها ، ايرانيان سختيهاي زيادي كشيده اند اما برپايي جشنهاي مختلف و به مناسبتهاي گوناگون نشان از روحيه شاد، با نشاط و پراميد آنها دارد. با كندوكاوي در تاريخ ايران مي توان به اين مهم دست يافت كه پيشرفتهاي ايرانيان در تمدنسازيها بدليل سرزندگي ، اميدواري و اعتماد بالاي آنها بوده و اين مهم ريشه در جشنهايي كه در فرصتها و دگرگونيهاي طبيعي فراهم مي شده ، دارد. بگفته زاهد ، رسوم جشن يلدا بنا به طبيعت هر منطقه ، شرايط آب و هوايي متفاوت بوده اما در همه فرهنگهاي قومي برپايي اين جشن و خوراكيهاي مشترك به چشم مي خورد. همچنين تفال زدن به حافظ در شب يلدا براي اسرارآميز كردن حلاوت اين جشن از گذشته در ميان ايرانيان باب بوده است.ك/4 680 /675
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 423]