گذری بر خیزش مردمی در اردن

واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: وبلاگ > ایرانی، محمد - راستی چه گونه است که میزان مطالبات مردمی و حجم اعتراضات در کشورهای باصطلاح جمهوری در تحولات اخیر بیش از کشورهای مبتنی بر نظام پادشاهی است؟ واقعیت این است که موج اعتراضات گرچه نظام های پادشاهی عربی را نیز در بر گرفته است اما باید اذعان داشت که شدّت وحدّت آن به عصیان مدنی نکشیده و هم به لحاظ کمی وهم سطح مطالبات، در حد اعتراضات مردم در نظام های باصطلاح جمهوری نبوده است(بحرین یک استثناست). نمونه آن تحولات اردن است. قدرمسلم است امواج آزادی خواهی وتغییر وارد همه حوزه های عربی شده است. فرسودگی نظام ها وحاکمیت خفقان واقتدارگرایی مهم ترین دلیل برای شکل گیری زمینه اعتراضات دراین حوزه هاست. هنگامی که فساد زمامداران چاشنی استبداد وسرکوب می گردد اعتراضات خفته در انتظار جرقه ای برای ابراز وجود منتظر می ماند. بی تردید این دو عامل یعنی خفقان وفساد مالی نقطه مشترک خیزش های اخیر است که به هر دلیل ناگهان از تونس آغاز شده و درکو تاه ترین زمان ممکن فضای جوامع عربی شمال آفریقا وخاورمیانه را در می نوردد. دراین خیزش ها هر جا نظام سلطه دست به مقاومت زده وحاضر به پذیرش خواسته های مشروع مردم نگردیده است میزان قتل عام بی گناهان افزایش یافته است.نمونه آن لیبی، یمن، بحرین و اخیراًً سوریه است و در مقابل، مصر و تونس با کمترین تلفات در حال تثبیت وضعیت نهضت وخیزش هستند. دراین میان وضعیت حوزه های پادشاهی مانند اردن ومغرب و عربستان به کجا انجامیده است؟ راستی چه گونه است که میزان مطالبات مردمی و حجم اعتراضات در کشورهای باصطلاح جمهوری در تحولات اخیر بیش از کشورهای مبتنی بر نظام پادشاهی است؟ آیا سطح خواسته های مردم در نظام های جمهوری عربی برگرفته از میزان توقعات و انتظارات آن هاست که معمولاًً توقع انتخابات آزاد، تغییرات دمکراتیک وجا به جایی زمامداران بیش از حوزه های پادشاهی است یا عواملی دیگر مطرح است؟ به نظر می رسد این موضوع نیاز به بررسی جامعه شناسانه دقیقی دارد. واقعیت این است که موج اعتراضات گرچه نظام های پادشاهی عربی را نیز در بر گرفته است اما باید اذعان داشت که شدّت وحدّت آن به عصیان مدنی نکشیده و هم به لحاظ کمی وهم سطح مطالبات، در حد اعتراضات مردم در نظام های باصطلاح جمهوری نبوده است(بحرین یک استثناست). نمونه آن تحولات اردن است. در اردن معارضه ی داخلی ازدیربازوجود داشته وبه دلایل متعدد هواداران خود را به صحنه فراخوانده است. اما سقف مطالبات همواره صنفی یا معیشتی بوده و حداکثر دولت یا وزرا را خطاب قرارداده وهیچگاه وارد حوزه ی اعتراض به دربار نشده است. معارضه ی سنتی دراردن شامل 3 مجموعه است. جریان اسلامی که همان هواداران اخوان المسلمین و شاخه ی سیاسی آنان یعنی حزب جبهه ی عمل اسلامی است و بدون تردید بزرگترین و قدیمی ترین تشکیلات را دراردن دارد. دیگری سندیکاهای شغلی است که بسیارفعال هستند. این سندیکاها عمدتاًً در اختیارنیروهای اسلامی اخوان وبعضاًً اعضاء احزاب چپ میباشد. سوم احزاب چپ ملی ودموکرات بوده که البته از حجم و ثقل کمتری برخوردارند. همین جا لازم به اشاره است که تراکم مطالبات گذشته مخالفان که نوعاًً شکل ومضمون معیشتی داشته پس از برگزاری انتخابات پارلمانی سال گذشته که در آن دولت با تقلب گسترده مانع ورود احزاب مخالف به مجلس شد(جریان اسلامی بدلیل بازداشت نامزدهای بارز ومشهورآن توسط دستگاه امنیتی قبل از انتخابات، مشارکت دراین رویداد را تحریم کرده بود) به تدریچ شکل سیاسی به خود گرفت. البته موج تحولات در تونس وسپس درمصر نیز تأثیر بسیار زیادی درکمیت حضور مخالفان وکیفیت خواسته های آنان داشت. هماهنگی گروه های مختلف معارضه ناشی از تجارب گذشته دراین میان نقش مهمی ایفا کرد. از طرف دیگر ساختارنظام سیاسی عامل مهمی درخیزش اجتماعی مردم محسوب میگردد. مظهر قدرت وستون مدیریت کشور دراردن پادشاه است. براساس قانون اساسی، پادشاه زمامدارشبه مطلق کشوراست. ماده 30 تا 40 این قانون اختیارات گسترده ای را به پادشاه تفویض کرده است. نخست وزیر و وزرا توسط پادشاه تعیین میشوند. مجلس نمایندگان با مجوزپادشاه تشکیل وتوسط او هرزمان اراده کند منحل خواهد شد. فرمانده ی کل نیروهای مسلح پادشاه است. هیچ مقام ونهادی حق نظارت براعمال و رفتاراو ندارد وپادشاه درمقابل هیچ جهتی پاسخگو نخواهد بود. دولت ها دراردن توسط پادشاه تعیین یا برکنار می شوند. ویژگی دولت ها دراردن عمرکوتاه و موقت آنان است. با هرتحول جدی داخلی واحیاناًً خارجی، دولت تغییر می کند بطوریکه از زمان استقلال تاکنون، اردن قریب 70 دولت به خود دیده است. اعضای کابینه همواره ترکیبی ازنخبگان سیاسی قدیم (که معمولاًًدرمناصب مختلف جابه جا میشوند)، نمایندگان عشایر معروف وبرخی چهره های جوان و تکنوکرات است واحیاناًً بعضی اوقات پادشاه از برخی وجوه معارضه و مخالف نیز درکابینه استفاده می کند. تاکتیک تغییردولت ها ظاهراًً برای بازگشت آرامش وایجاد فضای جدیدسیاسی بکارگرفته می شود. اما تحولات اخیر در اردن در مقایسه با گذشته تغییراتی داشته است. سقف خواسته های مخالفین بالاتر رفته و با گذشته متفاوت تر است. این خواسته ها امروز فراتر از مسائل معیشتی وصنفی است و بطورکلی شامل سه سطح مطالبات است که در ذیل به اهم آن اشاره می شود: 1-اصلاحات اقتصادی - بیشتر خواسته ها دراین حوزه مانند سایر کشورها پیرامون اجرای عدالت اجتماعی، پایین آوردن قیمت ها، افزایش حقوق کارمندان وبازنشستگان واز این قبیل خواسته هاست. 2-اصلاحات اجتماعی - مخالفت با پس گیری تابعیت اردنی از برخی فلسطینی تبارها(که مدتی است دولت دست به این اقدام زده وتوجیه می کند که درراستای اجرای قانون فک ارتباط دو کرانه وکمک به بازگشت فلسطینی هاست)،احترام به اعتقادات دینی واخلاقی مردم وبستن مراکز لهو و لعب وکازینوها ومشروب فروشی ها وغیره(که این خواسته بیشتر توسط جریان اسلامی مطرح می شود). 3-اصلاحات سیاسی - که این درخواست درعین حالی که عمیق تراز خواسته های قبلی است بخشهایی ازآن برای اولین بار مطرح میشود. پایان شکنجه و آزادی زندانیان سیاسی، آزادی بیشتر رسانه ها، لغو قانون انتخابات، تعیین سهمیه نامزدهای انتخاباتی هر حوزه براساس آمار واقعی جمعیت آن، تغییردولت به دلیل ناکارآمدی وفساد، انحلال مجلس وبرگزاری انتخابات جدید، ونهایتاًً پادشاهی مشروطه. دراین میان علاوه برحضور مخالفان سنتی وحزبی سازمان یافته، طیف جدیدی از جوانان ودانشجویان نیز وارد صحنه شده اند. تجمعات اعتراضی وتظاهرات از حالت مقطعی خارج شده وبه صورت مستمر ومتواصل ادامه یافته است.لااقل هرجمعه بعد از نماز شاهد این تجمعات هستیم. درمقابل این خواسته ها، نظام نیز با به کارگیری اقدامات حسابگرایانه تاکتیکی به برخی خواسته های مخالفین پاسخ مثبت داده است. این اقدامات با هدف جلو گیری از گسترش اعتراضات بوده است. عدم برخورد خشونت آمیز با معترضان یکی از آنهاست لذا آنگونه که در کشورهای دیگر عربی سرکوب وکشتار صورت گرفت دراردن اتفاق نیفتاد بلکه نیروهای امنیتی وپلیس تاکنون به گونه مسالمت آمیز اقدام به کنترل وهدایت مردم ومخالفین کرده اند. آخرین برگه معمولاًً در اختیار پادشاه است که با اعمال اختیارات خود ازجمله انحلال دولت و پارلمان زمینه رضایت نسبی معترضان را فراهم نموده است. ملک عبدالله دوم پس از آغاز موج تحول خواهی در کشورش بلا فاصله تلاش نمود فاصله خود را با مردم نزدیک تر از گذشته کند. اقدامی که معمولاًً در کشور های عربی و نزد دیکتاتورها کمتر دیده می شود.کبر و نخوت مانع بزرگ این اصل مهم است. پادشاه اردن با هدف اعتماد سازی بیشتر ملاقات های فردی وگروهی با سران مجموعه های مخالف اعم از اسلامی ها، جوانان، چپ ها و سندیکاهای صنفی تحت عنوان نشست های مشورتی به عمل آورد وشکایات آنان را شنید. ازمراکز فقیر شهری و روستایی بدون اطلاع قبلی بازدید و با خانواده ها ملاقات کرد که همچنان ادامه دارد. اقدام بعدی وی، بلافاصله انحلال دولت بود (دولتی که ازعمر آن بیش از شش ماه نمی گذشت) واز نخست وزیر جدید (عدنان بخیت) خواست دولت ملی با مشارکت همه طیف های سیاسی تشکیل دهد. وی در اقدامی دیگر دستور آزادی تعدادی از زندانیان سیاسی را صادرکرد. ناگفته نماند تا قبل از کناره گیری حسنی مبارک اعتراضات مردم اردن وارد حوزه دربار واختیارات پادشاه نشده بود اما امروز ابتدا بخشی از معارضه صحبت از اصلاحات قانون اساسی (بویژه اختیارات شاه مندرج در بندهای 30 و40) وبازگشت به قانون اساسی سال 1952 به میان می آورد "جنبش جوانان برای تغییر" که اکثراًً دانشجو هستند در مقابل کاخ ملک تحصن کرده خواستار کاهش اختیارات پادشاه و واگذاری آن به نهادهای مدنی می شوند. در پایان این نکته را نباید از نظر دور داشت که علیرغم مطالب فوق، وعلیرغم این که تاکنون هیچ گروهی اصل تغییر نظام پادشاهی را مطرح نکرده است و خواسته ها هم چنان در چارچوب نظام ملکی است وعلیرغم اینکه به دلیل ترکیب نظام اجتماعی مبتنی بر قبیله در اردن، ملک هم چنان از حمایت عشایر اردنی برخوردار است اما ظاهراًً حاکمیت دراردن ناگزیر است همسو با تحولات منطقه و برای جلو گیری از وضعیتی که می تواند غیر قابل کنترل باشد امتیازاتی را دراختیار طرف مقابل قرار دهد. تلاش نظام حاکم براین است که امتیازات از سطح تغییر دولت یا انحلال پارلمان وبرگزاری انتخابات وحتی تغییر قانون انتخابات برای حضور گسترده تر مخالفین در مجلس جلوتر نرود. چنانچه مخالفان بر خواسته های خود مصرّانه پافشاری کنند احتمال انحلال مجلسین و برگزاری انتخابات جدید وارد است چرا که قبلاًً سابقه داشته و ملک حسین در دوره خود 6 بار وملک عبدالله 2 بار مجلس را منحل کرده اند. حتی بازگشت به میثاق ملی سال 1952 وکاهش اختیارات ملک دور از دسترس نیست چرا که در گذشته دور، این قانون اعمال شده است. محمد ایرانی _ سفیر سابق جمهوری اسلامی در اردن

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبر آنلاین]

[مشاهده در: www.khabaronline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 360]

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب

صفحات پیشنهادی

گذری بر خیزش مردمی در اردن
گذری بر خیزش مردمی در اردن. وبلاگ > ایرانی، محمد - راستی چه گونه است که میزان مطالبات مردمی و حجم اعتراضات در کشورهای باصطلاح جمهوری در تحولات اخیر بیش از ...

گوناگون

آشنایی با انواع قضاوت و پیش داوری

بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟

چرا سعادت آباد به محله ای پر طرفدار برای زندگی تبدیل شد؟

فصل جدیدی در روابط ایران و افغانستان؛ کاظمی قمی با امیرخان...

چرا خرید والواشر و ریسه بلوطی انتخابی هوشمندانه برای نورپر...

شرایط و هزینه تحصیل در فرانسه

آموزش تعمیرات موبایل آموزشگاه تهران پایتخت

چگونه بلیط مشهد به اهواز را با تخفیف ویژه بخریم؟

مقایسه مهم ترین چسب های ساختمانی و کاربرد آنها

معرفی بهترین مراکز تعمیرات کامپیوتر برتر در تهران

راهنمای خرید ساعت کاسیو اصل در ایران