آشنايي با دانشگاه تهران

واضح آرشیو وب فارسی:باشگاه خبرنگاران جوان: آشنايي با دانشگاه تهران
دانشگاه تهران در بهمن سال 1313 با انديشه ايجاد مركزي براي آموزش عالي در ايران تاسيس شد.

به گزارش سرويس علمي،‌ پزشكي باشگاه خبرنگاران؛ اين دانشگاه در ميان موسسات و سازمان‌هاي وابسته به آموزش‌عالي كشور از هر حيث و از هر نظر از جايگاهي رفيع بهره‌مند است.

در واقع اگر متغيرهايي چون سابقه و قدمت، تدريس استادان بنام و بلند مرتبه، تحصيل دانشجويان ممتاز، كثرت دانشجويان، استادان و كاركنان، ارزش مدارك‌تحصيلي در كشور و خارج از آن، پيوند و تعامل با دستگاه‌هاي اجرايي و موسسات و شركت‌هاي صنعتي، اداري، اجرايي و...، داشتن كتابخانه‌ها و آزمايشگاه‌ها غني و مجهز، تعدد رشته‌ها و دانشكده‌ها و موسسات پيوسته و وابسته، واقع شدن در پايتخت و در مركز شهر و... را از معيارهاي تعيين اعتبار و اهميت يك دانشگاه برشماريم، بي‌گمان دانشگاه تهران را بايد معتبرترين و مهم‌ترين دانشگاه‌هاي كشور دانست. بي‌جهت نيست كه از اين دانشگاه با تعبير دانشگاه مادر و نماد آموزش‌عالي ياد شده است.

انديشه ايجاد مركزي براي آموزش عالي در ايران و به تعبير ديگر دانشگاه، نخستين بار با تاسيس دارالفنون در 1230 ه.ش به همت ميرزا تقي‌خان اميركبير عملي گرديد. دارالفنون گرچه توسعه نيافت اما تجربه مغتنمي پيش روي كساني كه در آرزوي آشنايي ايرانيان با دانش‌هاي جديد و پيشرفت‌هاي اروپائيان در صنعت، اقتصاد، سياست و... بوده اند، قرار داد.

با عطف به اين تجربه در 1307 ه.ش پروفسور دكتر محمود حسابي پيشنهاد راه‌اندازي مركزي جامع همه يا اغلب دانش‌ها را با وزير وقت فرهنگ، دكتر علي اصغر حكمت، در ميان نهاد.

در بهمن ماه سال 1312 شمسي، جلسه هيات دولت وقت تشكيل و در آن در موضوع آبادي تهران و زيبايي و شكوه ابينه، عمارات و كاخهاي زيباي آن سخن به ميان آمد. مرحوم فروغي كه در آن روز رياست وزراء را برعهد داشت از يك سو و ديگر وزيران از سوي ديگر زبان به تحسين و تمجيد شهر گشودند و برخي از آنان براي جلب رضايت شاه در اين مقال، عنان از كف بدادند.

اما در اين ميان مرحوم علي اصغر حكمت كفيل وزارت معارف بي‌آنكه پيشرفت‌هاي پايتخت را ناديده انگارد با لحني محتاطانه چنين گفت: البته كه در آبادي و عظمت پايتخت شكي نيست ولي تنها نقص آشكار آن اينست كه انيورسته ندارد و حيف است كه در اين شهر نوين از اين حيث از ديگر بلاد بزرگ عالم، واپس ماند.

اين سخنان ارزشمند تاثير خود را بر جاي نهاد و بي‌درنگ مقبول همگان افتاد از اين رو آنان با تخصيص بودجه اوليهاي به ميزان 250.000 تومان به وزارت معارف اجازه دادند تا زمين مناسبي براي تاسيس دانشگاه بيابد و ساختمان آن را در اسرع وقت پديد آورد. علي اصغر حكمت بي درنگ دست به كار شد و جستجو براي مكان يابي مناسب دانشگاه را با كمك و مشاوره آندره گدار، معمار چيره دست فرانسوي كه در آن روزگار به عنوان مهندس در خدمت وزارت معارف بود آغاز كرد.

آنان پس از جستجوي بسيار در ميان ابنيه، باغها و زمينهاي فراوان آن روز اطراف تهران باغ جلاليه را براي احداث دانشگاه برگزيدن. در همين حال بر خلاف امروز كه يافتن زمين مناسب در شهر تهران براي ايجاد دانشگاهي عظيم تقريباً ناممكن است، در آن روزها زمينهاي فراواني وجود داشت كه صاحبان آنها نه تنها در فروش آنها امساكي نداشتند بلكه براي واگذار به چنين مؤسساتي كه مسلماً سود كلاني هم بدنبال داشت، سر و دست مي شكستند.

از همين رو بود كه گروهي از مالكين اراضي بهجت آباد با سوء استفاده هايي نظر وزير ماليه وقت را جلب كرده بودند كه زمينهاي آنها را براي تاسيس دانشگاه خريداري نمايد. در حاليكه به نظر موسيو گدار عرصه آن زمينها تنگ و موقعيت آنها سيل گير بود و براي تاسيس دانشگاه به هيچ روي مناسب نبود. با اين همه مرحوم داور رجحان در جلسه هيات دولت به سختي برخريد اراضي بهجت آباد پاي فشرد و نظر بيشتر اعضاء را جلب كرده و سرانجام دولتيان، بهجت آباد را برگزيدند.

در همين حال كه علي اصغر حكمت دل‌شكسته و نااميد ناظر ماجرا بود، رضاشاه وارد شد و پس از اطلاع از موضوع با قلدري خاص خود اوضاع را برهم زد و گفت: باغ جلاليه را برگزينيد. بهجت آباد ابداً شايسته نيست عرصه آن كم و اراضي آن سيل گير است. دولتيان در برابر اين سخنان قاطع، زبان در كام كشيدند و احدي دم برنياورد.

باغ‌ جلاليه در شمال تهران آنروز ما بين قريه اميرآباد و خندق شمالي تهران قرار داشت. اين باغ زيبا كه پوشيده از درختان كهن‌سال مثمر و غيرمثمر بود، در حدود 1300.ق در واپسين سالهاي حكومت ناصرالدين شاه قاجار به فرمان شاهزاده اي به نام جلال‌الدوله بنا يافته و در آن روز در مالكيت تاجري ترك به نام حاج رحيم آقاي اتحاديه تبريزي بود.

به هر حال باغ جلاليه از قرار متري 5 ريال و جمعاً به مبلغ 100.000 تومان از اين تاجر خريداري شد و موسيو گدار به سرعت مامور تعيين حدود، نرده گذاري، طراحي و اجراي عمليات ساختماني در آن شد. در همين حال پانزدهم بهمن ماه 1313. ش لوح يادبود تاسيس دانشگاه با حضور مقامات دولتي در محلي كه اكنون پلكان جنوبي دانشكده پزشكي است در دل خاك به امانت گذاشته شد.

*آغاز عمليات ساختماني

ساختمان ادبيات و علوم انساني

طراحي پرديس دانشگاه را نيز همان معمار فرانسوي بر عهده گرفت. وي نخست طرح خيابانهاي اطراف و داخل دانشگاه را ارائه كرد و پس از تاييد در پانزدهم بهمن 1313، عمليات اجرايي با كاشت نهال‌هاي درختان سايه‌گستر و با شكوه چنار در كنار خيابان‌ها آغاز شد. اكنون آن نهال‌هاي نحيف عمري به درازاي دانشگاه يافته و آنان نيز 70 ساله شده‌اند.

تاسيس دانشگاه تهران كه با آغاز آشنايي جدي ايرانيان با مغرب زمين مقارن افتاده بود اين دانشگاه را به بستر اصلي ارتباط با تمدن مغرب زمين و علوم جديد تبديل كرد. از آغاز فعاليت‌هاي آموزشي دانشگاه تهران، تاكنون، همواره افراد شايسته و شخصيت‌هاي برجسته و چهره‌هاي صاحب نامي در آن به تدريس يا تحصيل پرداخته‌اند كه در اينجا با صرف نظر از اسامي فعالان كنوني در عرصه‌هاي سياست، اجتماع، علم و هنر، فقط به نام چند تن از درگذشتگان اشاره مي‌شود.

استاد جلال‌الدين همايي، عبدالعظيم قريب، بديع‌الزمان فروزانفر، پروفسور محمود حسابي، استاد علي‌اكبر دهخدا، دكتر محمد معين، مهندس مهدي بازرگان، شهيد دكتر مصطفي چمران، دكتر يدا.. سحابي، شهيد دكتر محمدمفتح، استاد شهيد مرتضي مطهري، دكتر عبدالحسين زرين كوب، دكتر كريم ساعي، دكتر احمد حامي و...

پرديس دانشگاه تهران كه از جنوب به خيابان انقلاب، از شمال به خيابان پورسينا و از شرق و غرب به ترتيب به خيابان‌هاي قدس و 16 آذر محدود است در سال 1313 ه.ش در مساحتي به وسعت 21 هكتار تاسيس شد. در اين مجموعه ساختمان دانشكده‌هاي:

هنرهاي زيبا، ادبيات و علوم انساني، علوم، فني، حقوق و علوم سياسي، پزشكي، دندانپزشكي، داروسازي و ساختمان كتابخانه‌مركزي (كه از مهم‌ترين كتابخانه‌هاي كشور به شمار مي‌آيد ) و مسجد دانشگاه واقع شده است.

سازمان مركزي دانشگاه، اداره امور دانشجويي، مركز بهداشت و درمان دانشجويان، دانشكده محيط زيست، جغرافيا، و... نيز در خيابان‌هاي اطراف دانشگاه قرار دارند. و دانشكده‌هاي علوم اجتماعي، علوم تربيتي، كوي دانشگاه، اقتصاد، الهيات و معارف اسلامي به ترتيب در اميرآباد شمالي و خيابان مطهري واقع شده اند.

هم‌چنانكه شماري ديگر از دانشكده‌ها و مراكز تحقيقاتي و پژوهشي دانشگاه تهران در بيرون از تهران در شهرهاي قم‌، كرج‌، پاكدشت، ساري ، چوكا و نشتارود واقع شده اند.

در سال1370ه.ش دانشكده‌هاي: پزشكي، دندان پزشكي و داروسازي از دانشگاه تهران جدا شدند و دانشگاه علوم پزشكي تهران را تشكيل دادند.

مركزيت علمي و آموزشي دانشگاه تهران و گستره و اهميت آن موجب شده تا اطراف اين دانشگاه بويژه خيابان‌هاي انقلاب و 16 آذر و خيابان‌هاي منشعب از آنها به بازار اصلي خريدو فروش كتاب تبديل شود، چنانكه مي‌توان گفت كه خيابان انقلاب از مهم‌ترين بازارهاي كتاب در سراسر ايران به شمار مي‌رود.

هم اكنون شمار اعضاي هيات علمي دانشگاه تهران حدود 1500 و كاركنان اداري آن بالغ بر 3500 تن است. اين دانشگاه از طريق آزمون سراسري در 111 رشته كارشناسي، 177 رشته كارشناسي ارشد و از طريق آزمون داخلي در 156 رشته دكتري دانشجو مي‌پذيرد. ظرفيت آموزشي دانشگاه حدود 32000 دانشجو است. همچنين اكنون 340 دانشجوي خارجي در دانشگاه تهران در حال تحصيل اند.

نشان رسمي دانشگاه‌تهران، آرمي به قدمت تاريخ ايران

نقشي كه امروز به عنوان نشان رسمي دانشگاه تهران انتخاب شده، از نقوش تاريخي كشور است كه سابقه ممتدي در آثار صنعتي داشته و مقام شامخي در فرهنگ ايران باستان حائز اهميت بوده است.

آرم يا بهتر بگوييم نشان دانشگاه تهران كه توسط دكتر محسن مقدم، استاد فقيد دانشكده هنرهاي زيبا طراحي شده است، برداشت وتقليدي است از نقشي كه به صورت گچ بري شده در محوطه‌هاي دوران ساساني، نقش برجسته‌ها و نقوش مهرهاي اين دوره ديده شده است و دراين مورد بويژه تقليدي است از پلاك گچ بري شده مكشوفه از شهر ساساني تيسفون.

نقوشي كه به عنوان نشان از آنها يادكرديم و به ظاهر به صورت داغ احشام در بين طوايف مسكون در ايران مورد استفاده بوده است، هماني است كه در شكل مغولي تمغا بدان آشنائيم و كلاً اين اشكال به عنوان نشان مالكيت بود بر هر چيزي كه صاحب آن بودند. در دوران ساساني اين نشان‌ها در نقش برجسته‌ها، سكه‌ها و ظروف نقره به عنوان نشان‌هاي خانوادگي به كار رفته‌اند. از آنجا كه در ايجاد اين نشان‌ها از حروف خط پهلوي ساساني نيز استفاده شده طبيعت يك منوگرام را هم گرفته‌اند.

آرم دانشگاه تهران از نقش گچ‌بري شده مكشوفه از تيسفون گرفته شده است كه نمونه منشاء آن در كاخ ساساني مشكوفه از دامغان در دست است. هم در اين مورد و هم در موارد مشابه آن در مهرهاي ساساني، نشان‌ها عموماً در ميان دو بال تزئيني (كه مي‌تواند بال عقاب باشد) قرار داده شده‌اند كه كاربرد آن را در ديگر نقوش اين دوره و شكل تاج‌هاي ساساني مخصوصاً در اواخر اين دوره شاهد هستيم. در شاهنامه فردوسي نيز اين گونه تاج‌ها با عنوان تاج‌هاي دوپر ياد شده است.نشان رسمي دانشگاه‌تهران

در مورد پلاك به دست آمده از تيسفون، نقش ميان بال‌ها از تركيب حروف خط اين دوره (پهلوي ساساني) ساخته شده است و عده اي سعي در خواندن و توجيه اين نشان ها كرده اند. در مورد تيسفون نقش مورد بحث به صورت « افزوت » (امرود) به معناي فراواني و افزوني و نيز به صورت «ايلان» (ايران) نيز به صورت «او» براي كلمه اورمزد به معناي اهورا مزدا و يا صرفاً اسم هرمزه و هرمز خوانده شده است. استفاده دو كلمه دانشگاه تهران به شيوه نشان هاي دوران ساساني (كه از تركيب حروف تشكيل مي شود) در ميان بال هاي تزئيني بر اين اساس بوده است. حاشيه تزئيني كه از دواير ريز تشكيل شده نيز دوران هخامنشي به عنوان يك عامل تزئيني مخصوصاً در سكه‌ها به كار مي رفته و در دوران ساساني نيز در سكه ها، مهرها و گچ بري مورد استفاده داشته است.

بنابه‌گفته دكتر مظفر بختيار، استاد دانشكده ادبيات دانشگاه تهران، در نشان دانشگاه در زمان رياست جهانشاه صالح تغييراتي داده شد، نشان اصلي، مانند آرم بيشتر دانشگاه‌هاي غربي، داخل قابي به شكل سپر رومي قرار گرفت و عنوان دانشگاه تهران به خط لاتين و نيز شعار مياساي ز آموختن يك زمان برآن اضافه شد. شكل جديد علاوه بر اينكه هيچگونه تناسبي با نقش هاي اصيل ايراني نداشت، اهداف و فعاليت هاي گسترده دانشگاه را در شعار «آموختن» منحصر كرده يود كه بار رسالت مهم تربيتي، پرورشي و انسان ساز دانشگاه مغايرت داشت؛ در حدود سال 1350 نيز در شكل اصلي نشان دانشگاه تغييراتي گرافيكي اعمال شد و مدتي هم با آن شكل به كار رفت، ولي به منظور حفظ اصالت نشان قديم، مجدداً همان نشان به كار برده شده كه هنوز هم پا بر جاست.

سردر دانشگاه تهران، سمبل علم و معرفت

بي‌شك ارزش بين‌المللي دانشگاه تهران، شهرت جهاني سردر اصلي آن را نيز به ارمغان آورده است. اين بناي تاريخي، علاوه بر اين كه در سطح ملي سمبل تمام نماي علم، دانش، معرفت و نماد زندگي شيرين دانشجويي در زير سقف مركز نمادين علمي كشور (دانشگاه تهران) است، در خارج از ايران نيز معرف يك دانشگاه نامدار در سطح خاورميانه است. با يك بررسي گذرا مي‌توان ادعا كرد كه از ميان معروف‌ترين و معتبرترين دانشگاه‌هاي دنيا، دانشگاه تهران تنها دانشگاهي است كه از طريق يك بناي فرهنگي سمبليك با مهندسي پيچيده، پيام‌هاي ويژه معنوي، علمي و فرهنگي را به مخاطبان خود القا مي كند.

برخي بر اين عقيده اند كه طرح سردر دانشگاه، الهام گرفته از تصوير خيالي دوپرنده‌اي است كه بال‌هايشان را براي اوج گرفتن و برخاستن از زمين، باز كرده‌اند. علم و دانش به دو بال تشبيه شده اند كه ورود به دانشگاه با آن دو ممكن است و خروج از دانشگاه نيز با تقويت اين بال‌ها موجب صعود افراد بر فراز اجتماع خود و پاسداري از آن مي‌شود.

عده‌اي ديگر آن را به عنوان كتابي كه به صورت باز در مقابل ديدگان گذارده شده باشد مي‌دانند كه بيانگر ارزش مطالعه و تحقيق است. اما از تاريخچه و نحوه ساخت اين سردر اطلاعات و اسناد كاملي به دست نيامده است.

بنابر قولي در سال‌هاي 46-45 به دستور رياست وقت دانشگاه طرحي در ميان دانشجويان و طراحان مختلف به مسابقه گذاشته شد. از ميان طرح‌هاي رسيده طرح دانشجويي به نام كوروش فرزامي (از دانشكده هنرهاي زيبا) به عنوان طرح برتر برگزيده شد. كار اجراي طرح، ابتدا به يك شركت پيمانكار سوئيسي واگذار شد كه به دليل نواقص مربوط به مراحل قالب بندي از ادامه كار توسط اين شركت ممانعت شد و يك شركت پيمانكاري ايران به نام شركت آرمه اجراي طرح را به عهده گرفته و به اتمام رساند.

بنابر آخرين صورت‌حساب و وضعيت شركت آرمه هزينه اجراي طرح مبلغ 24 هزار و500 تومان بوده است. اگر چه تاريخ ساخت سردر را در سال هاي 46-45 مي‌دانند، اما تا سال 1348 هيچ سندي در خصوص آن در آرشيو دانشگاه مشاهده نشده است. در نشريه شماره 2 هنر معماري (تير، مرداد، شهريور1348) عكس‌هايي از سردر دانشگاه تهران به چاپ رسيده است در ذيل آن نام طراح و محاسب سردر آورده شده است (اين منبع نيز طراح را كه كوروش فرزامي و محاسب آن را سيمون سركيسيان ذكر كرده است). علاوه بر اين در كتابچه راهنماي دانشگاه تهران (1351) نيز عكس سردر چاپ شده است.

مديران دانشگاه

تا سال 1321 ه.ش دانشگاه تهران توسط وزير فرهنگ مديريت مي‌شد. از آن تاريخ به بعد مديريت دانشگاه بصورت مستقل و زير نظر وزارت فرهنگ در آمد. اسامي مديران دانشگاه از ابتدا تاكنون به شرح زير مي‌باشد:

1. دكتر علي اصغر حكمت
2. دكتر اسمعيل مرآت
3. دكتر عيسي صديق علم
4. سيد محمد تدين
5. دكتر مصطفي عدل
6. دكتر علي اكبر سياسي
7. دكتر منوچهر اقبال
8. دكتر احمد فرهاد معتمد
9. دكتر جهانشاه صالح
10. دكتر پروفسور فضل ا... رضا
11. دكتر علي نقي عاليخاني
12. دكتر هوشنگ نهاوندي
13. دكتر احمد هوشنگ شريفي
14. دكتر قاسم معتمدي
15. دكتر عبد الله شيباني
16. دكتر محمد ملكي
17. دكتر حسن عارفي
18. دكتر علي مهدي زاده شهري
19. دكتر ابوالقاسم گرجي
20. دكتر عباس شيباني
21. دكتر بهمن يزدي صمدي
22.دكتر محمد فرهادي
23. مهندس اسماعيل اويني
24. دكتر حسين فروتن
25. دكتر محمد رحيميان
26. دكتر غلامعلي افروز
27. دكتر محمد رضا عارف
28. دكتر سيد منصور خليلي عراقي
29. دكتر رضا فرجي دانا
30. آيت ا... عباسعلي عميد زنجاني
31.دكتر فرهاد رهبر

وقايع تاريخي

افتخارات عظيم و با شكوه تاريخ تمدن و فرهنگ ايران زمين، بيانگر وجود مراكز دانش، معارف، مطالعه و تحقيق در انواع علوم بوده است. مراكزي همچون: مدرسه نصيبين و مدرسه جندي شاپور، در ايالت خوزستان كه در سال 530 ميلادي، به فرمان خسروانوشيروان تاسيس يافت و تا زمان عباسيان دوام داشت، دليلي بر اين مدعاست. همچنين انديشمندان دوره اسلامي، همچون، ابن‌سينا، رازي، بيروني و... در ارتقاي تفكر و تعالي مدارج سير و سلوك جامعه بشري، در سطح جهان شناخته شده هستند.

از دوران صفويه، انتقال اصول معارف جديد از اروپا آغاز شد، تا اينكه اولين مدرسه جديد در سال 1212 ه.ش در اروميه آغاز به كار كرد. همچنين، در سال 1230ه. ش اولين مدرسه دولتي بنام ((دارالفنون )) با رشته هاي مهندسي، دواسازي، طب و جراحي، توپخانه، پياده نظام، سواره نظام ومعدن شناسي تاسيس شد. دارالفنون، با تغييراتي، دارالمعلمين مركزي نام گرفت (سال 1296). داراي دو سطح مقدماتي و عالي بود. سطح مقدماتي، براي تربيت دبيران مدارس ابتدايي و سطح عالي جهت تربيت دبيران مدارس دبيرستان فعاليت مي‌نمودند.

اين دو، بعدها دانشسراي مقدماتي و دانشسراي عالي را تشكيل دادند(سال 1312)، البته مدارس ديگري به موازات اين مدارس، بوجود آمده بودند. به عنوان مثال: مدرسه سياسي، مدرسه طب، مدرسه فلاحت و.... در سال 1312ه.ش فكر تاسيس مركزي كه جامع همه يا اغلب مدارس عاليه باشد عملي شد، و قانون تاسيس دانشگاه در 8 خرداد سال 1313، از تصويب مجلس شوراي ملي گذشت.

شايان ذكر است كه همزمان با آغاز عمليات ساختماني و ايجاد فضاهاي كالبدي دانشگاه كوشش براي تدوين سازمان و تشكيلات منظم آن كه تنها در قالب ارائه و تصويب لايحه اي قانوني امكان پذير بود؛ آغاز شد. از همين رو بود كه كميسيوني از رجال نامي و برجسته آنروز تشكيل شد تا بدين مهم بپردازد طرفه آنكه اعضاء كميسيون مزبور هر كدام عصاره و دست پرورده مكاتب و نظام هاي فكري و فرهنگي گوناگون اعم از نمايندگان مكاتب سنتي و مدرن بودند. آنچه به عنوان پيش نويس لايحه عرضه كردند، براستي برآيندي از سنت‌هاي علمي و آموزشي كهن ايراني از جندي شاپور گرفته تا دارالفنون از يك سو و مدارس نوين و مدرن اروپايي از ديگر سو بود. نظري بر اسامي اعضاء آن كميسيون كه نامشان ذيلا آمده است گواه اين سخن است:

1. حاج سيد نصرالله تقوي، استاد مدرسه سپهسالار
2. بديع الزمان فروزانفر، دانش‌آموخته حوزه‌هاي علمي خراسان
3. غلامحسين رهنما، استاد رياضيات دارالفنون
4. ميرزا علي اكبر دهخدا، رئيس مدرسه حقوق
5. دكتر عيسي صديق، دانش آموخته دانشگاه‌هاي اروپا و آمريكا
6.دكتر رضازاده شفق، دانش آموخته دانشگاه برلين
7. دكتر اميراعلم، فارغ التحصيل دانش پزشكي از ليون فرانسه
8. دكتر لقمان الدوله ادهم، رئيس مدرسه طب و دانش آموخته اونيورسته پاريس
9. دكتر علي اكبر سياسي، فارغ التحصيل دانشگاه پاريس و رئيس تعليمات عاليه آنروز
10. ميرزا محمدعلي خان گرگاني، رئيس وقت اداره بازنشستگي و از مديران كاردان و نام آشنا در مسائل اداري و سازماني
11. علي اصغر حكمت، كفيل وزارت معارف

اين استوانه‌هاي علمي و اداري پس از چند ماه مطالعه، تبادل نظر و بررسي، لايحه قانوني تاسيس دانشگاه را در اسفند 1312 به مجلس شوراي ملي پيشنهاد كردند و پس از 2 ماه بررسي و مطالعه در كميسيون معارف پارلمان سرانجام قانون تاسيس دانشگاه تهران در هشتم خرداد 1313 از تصويب مجلس شوراي ملي گذشت و برگي زرين در تاريخ تاسيس نهادهاي آموزشي در ايران ورق خورد و اينبار قانون مزبور سرآغاز تاسيس نهادهاي نوين آموزشي در تاريخ اين مرز و بوم شد.

اينك نظري بر برخي مواد آن قانون: قانون تاسيس دانشگاه تهران مشتمل بر 21 ماده است كه تشكيلات دانشگاه، دانشكده‌ها، سازمان اداري، مديريت و شوراهاي عالي و چگونگي استخدام كادر آموزشي و اداري آنرا در بر مي‌گيرد.
در ماده اول اين قانون آمده است كه: مجلش شوراي ملي به وزارت معارف اجازه مي‌دهد موسسه اي به نام دانشگاه براي تعليم علوم و فنون و ادبيات و فلسفه در تهران تاسيس نمايد.
در ماده دوم قانون مزبور از شعب و تشكيلات داخلي دانشگاه سخني به ميان آمده است. بر اساس اين ماده: دانشگاه داراي شعب ذيل است كه هر يك از آنها به دانشكده موسوم خواهد بود.

1. دانشكده علوم معقول و منقول
2. دانشكده علوم طبيعي و رياضي
3. دانشكده ادبيات، فلسفه و علوم تربيتي
4. دانشكده طب و شعب و فروع آن
5. دانشكده حقوق و علوم سياسي
6. دانشكده فني و علوم مهندسي

با اين حال قانون هشتم خرداد، توسعه دانشگاه را در رشته‌ها و فروع جديد و متناسب با زمان وزارت شمس‌الدين امير علايي در وزارت كشاورزي نخستين مدرسه‌عالي فلاحت كه ريشه در عهد مظفرالدين شاه قاجار داشت، به دانشگاه تهران ملحق شد.

اين مدرسه كه در قالب باغي وسيع در كرج قرار داشت به همراه لابراتوار و كتابخانه و چاپخانه ضميمه دانشگاه تهران گرديد و با وجود آنكه اكنون پس از 70 سال رشته هاي مرتبط با پزشكي از دانشگاه تهران منفك و به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي ملحق شده است.

دانشگاه تهران با داشتن 17 دانشكده، 2 مجتمع آموزش عالي، 4 مركز يا موسسه آموزشي - پژوهشي، 14 موسسه تحقيقاتي و 3 موسسه خدماتي اطلاع رساني همچنان بزرگترين و وسيع‌ترين دانشگاه ايران و به راستي مادر دانشگاه‌هاي اين سرزمين و نماد آموزشي عالي كشور است.

وقايع نگار تاريخي:

15 بهمن 1313 - افتتاح دانشگاه تهران با شش دانشكده طب ، فني ،علوم ، علوم معقول و منقول ، ادبيات و حقوق.
14 اسفند 1313 - انتصاب دكتر علي اصغر حكمت به رياست دانشگاه
25 اسفند 1313 - تشكيل اولين جلسه شوراي دانشگاه
1314- اولين دوره پذيرش دانشجو براي 5 دانشكده حقوق ، پزشكي ، فني ، علوم و ادبيات با 886دانشجو
1315 - اعتصاب دانشجوان دانشكده فني در اعتراض به كمبود وسايل آزمايشگاهي و استاد
12 مرداد 1317 - انتصاب دكتر اسماعيل مرات به رياست دانشگاه
30 شهريور 1320 - انتصاب دكتر عيسي صديق به رياست دانشگاه
13 آذر 1320 - انتصاب دكتر سيد محمد تدين به رياست دانشگاه
18 اسفند 1320 - انتصاب دكتر مصطفي عدل به رياست دانشگاه
18 مرداد 1321 - انتصاب دكتر علي اكبر سياسي به رياست دانشگاه
بهمن 1324 - تظاهرات دانشجويان دانشكده علوم و سركوب آن توسط نيروي پليس
1324 - واگذاري كوي به دانشگاه تهران
1324 - الحاق دانشكده كشاورزي به دانشگاه تهران
1324 - الحاق دانشكده دامپزشكي به دانشگاه تهران
دي 1325 - اعتصاب دانشجويان دانشگاه تهران در اعتراض به مسايل آموزشي
1325 - ايجاد چاپخانه دانشگاه
خرداد 1327- راهپيمايي دانشجويان دانشكده حقوق در اعتراض به انتخاب عبدالحسين هژير به نخست‌وزيري، درگيري با پليس
15بهمن 1327 - تيراندازي به شاه در دانشكده حقوق
1328 - تبديل هنركده به دانشكده هنرهاي زيبا
29 آذر 1328 - تشكيل سازمان موقت دانشجويان كوي دانشگاه
26 ارديبهشت 1329 - تشكيل سازمان دانشجويان دانشگاه تهران
16 مهر 1332 - تظاهرات بيش از 2000 تن از دانشجويان در دانشگاه تهران و خيابان‌هاي اطراف در حمايت از دكتر مصدق و اعتراض به رژيم كودتا
16 آذر 1332 - ادامه تظاهرات دانشجويان دانشگاه تهران و شهادت سه دانشجوي دانشكده فني (روز دانشجو)
18 آذر 1332 - تظاهرات دانشجويان دانشگاه تهران در اعتراض به ورود نيكسون رئيس جمهوري آمريكا و بزرگداشت خاطره شهداي دانشجو
18 دي 1333- انتصاب دكتر منوچهر اقبال به رياست دانشگاه
1334 - تاسيس مؤسسه علوم اداري
1335 - تاسيس مؤسسه ژئوفيزيك
3ارديبهشت 1336 - انتصاب دكتر فرهاد معتمد به رياست دانشگاه
1336 - تغيير نظام آموزشي به نظام واحدي در دانشگاه
1336 - تغيير بخش ، قسمت و كرسي آموزشي به گروه آموزشي
1336 - تاسيس مؤسسه لغت نامه دهخدا
1336 - تاسيس مؤسسه جغرافيا
1337 - تاسيس مركز تحقيقات اتمي دانشگاه
1337 - تاسيس مؤسسه مطالعات و تحقيقات اجتماعي
1338 - تاسيس مؤسسه باستان شناسي
1339 - تاسيس مؤسسه تحقيقاتي اقتصادي
14 اسفند 1339 - تظاهرات دانشجويان در دانشگاه تهران و حمله به دكتر اقبال رئيس دانشكده پزشكي و آتش‌زدن ماشين وي
1341 - تاسيس مؤسسه روان‌شناسي
1342 - ايجاد مركز بهداشت دانشگاه
1342 - تاسيس دانشكده اقتصاد
21 فروردين 1342 - اعتصاب غذاي دانشجويان دانشگاه تهران در اعتراض به جو كشتار وسركوب در دانشگاه
21 فروردين 1342 - ديدار دانشجويان دانشگاه تهران با امام خميني (ره ) در قم پس از آزادي ايشان
18 ارديبهشت 1342 - انتصاب دكتر جهانشاه صالح به رياست دانشگاه
1343 - ايجاد شوراي تحقيقات علمي
1343 - تاسيس مؤسسه آمار و انفورماتيك (از مهر ماه 1382 به مركز انفورماتيك تغيير نام‌يافت)
1343 - تاسيس دانشكده علوم اداري
1343 - تاسيس دانشكده علوم تربيتي
1344 - تاسيس مركز مطالعات عالي بين‌المللي
1345 - تاسيس دانشكده بهداشت
1345 - تاسيس دانشكده جنگل داري (منابع طبيعي)
22 مهر ماه 1345 - گشايش مسجد دانشگاه تهران
1345 - تاسيس مؤسسه علوم جزايي
1345 - تاسيس مؤسسه آب شناسي
بهمن 1345 - اعتصاب دانشجويان دانشگاه تهران موسوم به اعتصاب شهريه
دي 1346 - تظاهرات گسترده دانشجويان در اعتراض به مناسبت شهادت جهان پهلوان تختي
1346 - افتتاح راكتور اتمي
1346 - راه اندازي و افتتاح دانشكده اقتصاد
29 مرداد 1347 - انتصاب پروفسور فضل ا... رضا به رياست دانشگاه
28 تير 1348 - انتصاب دكتر علينقي عاليخاني به رياست دانشگاه
12 ارديبهشت 1349 - تظاهرات دانشجويان دانشگاه تهران عليه رژيم شاه و صهيونيسم همزمان با برپايي مسابقه فوتبال ميان ايران و اسراييل
11 آذر 1349 - تعطيلي دانشگاه تهران پس از چند روز تظاهرات و تحريم كلاس‌ها
11 ارديبهشت 1350 - تظاهرات دانشجويان دانشگاه تهران عليه جشن‌هاي 2500 ساله كه باحمله و دستگيري 20 دانشجو انجاميد
تير 1350 - انتصاب دكترهوشنگ نهاوندي به رياست دانشگاه
1351 - تاسيس دانشكده علوم اجتماعي
18 اسفند 1351 - انفجار بمب در دانشگاه تهران
1352 - تاسيس انستيتو الكتروتكنيك
20 مرداد 1352 - دستگيري 30 تن از دانشجويان در جريان حمله مزدوران ساواك به دانشگاه تهران
23 مرداد 1352 - حمله شبانه ساواك، شهرباني و گارد دانشگاه به كوي دانشگاه و دستگيري حدود400 دانشجو
12 آبان 1352 - اعتصاب دانشجويان دانشكده فني در اعتراض به جدا نمودن گروه‌هاي مختلف آموزشي
1353 - تاسيس مؤسسه حقوق تطبيقي
13 آبان 1353 - اعتصاب و تظاهرات در دانشگاه تهران و دانشكده كشاورزي كرج به اجبار درقبول تعهد خدمتي
1354 - تاسيس مركز تحقيقات مناطق كويري و بياباني (از خرداد سال 1382 به مركز تحقيقات بين المللي همزيستي با كوير تغيير نام يافت)
1354 تاسيس مركز تحقيقات بيوشيمي - بيوفيزيك
1354 - الحاق مجتمع آموزش عالي قم به دانشگاه تهران
تير 1355 - انتصاب دكتر شريفي به رياست دانشگاه
1 دي 1355 - حمله تعدادي باتون به دست به دانشجويان دانشكده فني در محل كتابخانه
15 خرداد 1356 - برپايي تظاهرات در بعد از ظهر روز 15 خرداد به يادبود قيام 15 خرداد در كوي دانشگاه
تير ماه 1356 - انتصاب دكتر معتمدي به رياست دانشگاه
1 تير 1356 - تجمع دانشجويان در محل ترياي دانشكده علوم و تظاهرات در محل دانشكده با شعار شريعتي قاتلت را مي كشيم
3 تير 1356 - تظاهرات در محوطه دانشگاه تهران با شعار شريعتي نمرده، شريعتي را كشتند
شهريور 1357 - انتصاب دكتر عبدا... شيباني به رياست دانشگاه
13 آبان 1357 - كشتار دانشجويان و دانش آموزان در دانشگاه تهران
16 آذر 1357 - تظاهرات گسترده در اطراف دانشگاه تهران در سالروز 16 آذر
23 آذر 1357 - در نخستين روز از هفته بازگشايي دانشگاه‌ها، دانشگاه تهران با حضور بيش از 100هزار تن از مردم گشوده شد.
22 بهمن 1357 - دانشگاه تهران به صورت مركز مبارزه و درگيري مسلحانه با رژيم درآمد دراطراف آن سنگربندي صورت گرفت
اسفند 1357 - انتصاب دكتر محمد ملكي به رياست دانشگاه
1358 - انتصاب دكتر حسن عارفي به رياست دانشگاه
مهر ماه 1359 - تعطيلي دانشگاه ها به مناسبت انقلاب فرهنگي
مرداد 1360 - انتصاب دكتر علي مهديزاده شهري به رياست دانشگاه
مهر 1360 - انتصاب دكتر ابوالقاسم گرجي به رياست دانشگاه
1361 - انتصاب دكتر عباس شيباني به رياست دانشگاه
شهريور 1362 - الحاق مجتمع آموزش عالي ابوريحان به دانشگاه تهران
مهر ماه 1362 - بازگشايي دانشگاه ها بعد از انقلاب فرهنگي
17 آبان 1362 - انتصاب دكتر بهمن يزدي صمدي به رياست دانشگاه
12 تير 1364 - انتصاب دكتر محمد فرهادي به رياست دانشگاه
دي 1364 - انتصاب دكتر حسين فروتن به رياست دانشگاه
1365-تفكيك دانشكده هاي علوم پزشكي تحت عنوان دانشگاه علوم پزشكي تهران از دانشگاه
1367 - تاسيس دانشكده تربيت بدني
1367 - تاسيس دانشكده زبان‌هاي خارجي
21 مهر ماه 1367 - انتصاب دكتر محمد رحيميان به رياست دانشگاه
1368 - تاسيس مركز بين المللي آموزش زبان فارسي
مهر 1372 - انتصاب دكتر غلامعلي افروز به رياست دانشگاه
آبان ماه 1373 - تجمعات دانشجويي در مخالفت با دريافت شهريه در راستاي روند خصوصي‌سازي دانشگاه‌ها و مخالفت با رياست دكتر افروز
23 آذر 1373 - انتصاب دكتر محمدرضا عارف به رياست دانشگاه
1373 - تاسيس دانشكده محيط زيست
19 مهر 1374 - سخنراني دكتر سروش در دانشكده فني و هجوم نيروهاي لباس‌شخصي براي ممانعت از اين سخنراني
12 شهريور 1376 - انتصاب دكتر سيد منصور خليلي عراقي به رياست دانشگاه
2 خرداد 1377 - مراسم نكوداشت دوم خرداد 1376 توسط دانشجويان دانشگاه‌هاي تهران و باحضور رئيس جمهور حجه‌الاسلام سيد محمد خاتمي
17 تير 1378 - تظاهرات دانشجويان كوي دانشگاه در اعتراض به تعطيلي روزنامه سلام
18 تير 1378 - حمله نيروهاي انتظامي و شبه نظاميان به كوي دانشگاه تهران و دستگيري 300 نفراز دانشجويان براي سركوب تظاهرات روز قبل
بهار 1379 - ديدار نلسون ماندلا، رئيس كنگره ملي‌آفريقا از دانشگاه تهران
ارديبهشت 1379 - تاسيس كانون بازنشستگان دانشگاه تهران
پاييز 1379 - سخنراني رئيس مجلس ايتاليا در دانشكده حقوق و علوم سياسي
دي 1379 - تاسيس مركز مطالعات حقوق بشر وابسته به دانشكده حقوق و علوم‌سياسي
11 ارديبهشت 1380 - تاسيس مركز مطالعات و تحقيقات زنان وابسته به مركز امور مشاركت زنان
19 ارديبهشت 1380 - سخنراني فيدل كاسترو رهبر ملي كوبا در دانشگاه تهران
1380- تاسيس دانشكده جغرافيا به صورت مستقل
23 مهر 1381 - همايش تقدير از آنه‌ماري شيمل (اسلام شناس برجسته آلماني)
شهريور 1381 - انتصاب دكتر رضا فرجي دانا به رياست دانشگاه
20 آبان 1381 - ناآرامي‌هاي دانشگاه در اعتراض به صدور حكم هاشم آغاجري (استاد دانشگاه)
20 خرداد 1382 - وقايع 20 خرداد كنترل كامل كوي‌دانشگاه توسط نيروي انتظامي
20خرداد 1386 - سخنراني دانيل اورتگا رييس جمهور نيكاراگوئه، در دانشگاه تهران

جاذبه‌هاي دانشگاهي

اگر چه ساختمان‌ها و بناهاي اوليه دانشگاه تهران به عنوان آثار ملي به ثبت رسيده و از ارزش ملي برخورداراست ولي در ميان آنها مراكزي چون باغ نگارستان، موزه مقدم و مسجد دانشگاه از جذابيت بيشتري برخوردارهستند.

باغ نگارستان:

اين مجموعه كه در زمان فتحعلي شاه قاجار احداث شده است، در سال 1307 به عنوان اولين مدرسه‌عالي و تحت عنوان دارالمعلمين عالي مورد استفاده قرار گرفت. اين باغ اينك در فهرست آثارملي ايران به ثبت رسيده است.

موزه مقدم:

اين موزه، مجموعه اي از گنجينه‌هاي با ارزش هنري دكتر محسن مقدم، استاد دانشكده هنرهاي زيباست كه در منزل خويش گردآوري نموده و به دانشگاه تهران اهدا كرده است.

مسجد دانشگاه:

اين مكان كه از معماري زيباي اسلامي برخوردار است، براي برگزاري نماز و انجام مراسم مذهبي بناشده، و از سال 1345به بهره‌برداري رسيده است./ح

دوشنبه|ا|15|ا|اسفند|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: باشگاه خبرنگاران جوان]

[مشاهده در: www.yjc.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 112]