درمان؛ بدون بازگشت اعتياد

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: درمان؛ بدون بازگشت اعتياد

اعتياد يك بيماري جسمي، رواني و اجتماعي است كه عوامل فردي، محيطي و اجتماعي در پيدايش آن، دخالت دارند.

در حال حاضر سوءمصرف و وابستگي به موادمخدر تبديل به يك معضل فراگير شده است كه موج تخريب‌كننده آن، كشور ما را نيز بي‌نصيب نگذاشته است و از اين رو ترك مصرف اين مواد، اهميت بسزايي دارد.

كارشناسان معتقدند افراد معتاد در زمان اعتياد، با توجه به مدت زمان مصرف، نوع نگرش به اعتياد، توانايي‌هاي مالي و انگيزه براي ترك قطعي، راه‌هاي مختلف ترك اعتياد را امتحان مي‌كنند، كه متأسفانه بسياري از آن‌ها در طول اعتياد آنان، تكرار مي‌شود و عوارض روحي و رواني زيادي را برايشان به وجود مي‌آورد.

آنان همچنين مي‌گويند فرد معتاد فقط در صورت تمايل قادر به ترك اعتياد خواهد بود آن هم در شرايطي كه وضعيت روحي و رواني‌اش، تحت كنترل روان‌پزشك باشد.

دكتر مرضيه وحيددستجردي، وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي اخيراً در گفت‌وگويي از درمان موفقيت‌آميز معتادان با مصرف داروي متادون و دوره‌هاي روان‌درماني در مراكز ترك اعتياد كشور، خبر داده است.

وي همچنين گفته است: مركز تحقيقات اعتياد وزارت بهداشت و درمان با كارهاي خوب تحقيقاتي و نتايجي كه در خصوص مسائل ژنتيك مربوط به اعتياد به دست آورده است، يكي از بهترين مراكز تحقيقاتي دنيا در اين زمينه محسوب مي‌شود.

وي مي‌افزايد: تاكنون تست درمان معتادان به وسيله متادون براي 400 هزار نفر در كشور انجام شده و از يك سال پيش، درمان معتادان با شربت «تنتوراوپيوم» يا شربت ترياك نيز در ايران آغاز شده است.

دكتر دستجردي با اشاره به همسايگي ايران با افغانستان خاطرنشان مي‌كند: همسايگي با اين كشور با توجه به حجم زياد توليد و ترانزيت موادمخدر در كشور ياد شده، صدمات جبران‌ناپذيري به كشور ما وارد كرده است، ولي با تلاش‌هاي انجام شده اكنون به روش‌هاي جديد درمان اعتياد و تجربيات گرانقدري در اين زمينه دست يافته‌ايم كه مي‌توانيم آن را در اختيار سازمان ملل متحد براي آموزش به ساير كشورهاي در معرض خطر، قرار دهيم.

دكتر دستجردي با اشاره به درمان معتادان در زندان‌ها با متادون مي‌گويد: مسايل علمي مرتبط با درمان اعتياد در ايران بومي شده و اين تجربيات مي‌تواند در اختيار ساير كشورها نيز قرار گيرد.

نارضايتي بيماران

دكتر محمدرضا فياض‌نوري، مسئول كلينيك متادون درماني مركز ملي مطالعات اعتياد به خبرگزاري ايسنا گفته است: عدم اجراي پروتكل‌هاي درماني يا اجراي ناكامل آن‌ها، منجر به نارضايتي بيمار از درمان مي‌شود و اين در حالي است كه روش‌هاي استاندارد درمان اعتياد در برخي مراكز درماني يا درست اجرا نمي‌شود و يا به طور كلي به اجرا درنمي‌آيد.

وي مي‌افزايد: در پروتكل جديد، بسياري از مشكلات پروتكل قبلي در مورد شروع درمان و دُزهاي دارويي بيماران حل و به درمان‌هاي غيردارويي نيز توجه شده است و در حالي كه اكنون دستورالعمل قبلي در حال اجراست، پروتكل جديد ساختار علمي و كاربردي‌تري دارد.

فياض‌نوري همچنين مي‌گويد: درمان افراد وابسته به موادمخدر برعهده مراكز خصوصي ذي‌ربط سازمان بهزيستي و دانشگاه‌هاي علوم پزشكي كشور است و مراكز خصوصي درمان نيز بازوهاي اجرايي ستاد مبارزه با موادمخدر به حساب مي‌آيند. از اين رو بهتر است بخشي از بودجه‌هايي كه براي درمان متادون در نظر گرفته مي‌شود، براي بهبود وضعيت كلينيك‌هاي ترك اعتياد و به خصوص كلينيك‌هاي خصوصي باشند، اما متأسفانه حمايت‌هاي لازم از اين مراكز درماني به عمل نمي‌آيد.

فياض‌نوري با تأكيد بر اين‌كه اقدام‌هاي دارويي و غيردارويي درمان افراد وابسته به موادمخدر بايد به‌طور همزمان انجام شود، يادآوري مي‌كند: متأسفانه به درمان غيردارويي كمتر توجه مي‌شود و اينكه ماده جديدي براي درمان اختراع شود، تفكر خوبي نيست. زيرا مشكل اصلاً دارو نيست، و در اين زمينه داروهاي مناسبي وجود دارد، مشكل اين است كه روش‌هاي استاندارد در مراكز درماني به صورت درست يا وجود ندارد و يا اجرا نمي‌شود.

فردي كه به موادمخدر وابسته شده است، مدت‌ها درگير وابستگي خواهد بود و براي درمان بايد در يك پروسه درمان طولاني مدت باقي بماند. تغييراتي كه در مغز اين افراد صورت مي‌گيرد، به‌گونه‌اي است كه تا مدت‌ها باقي مي‌ماند، به‌گونه‌اي كه بعد از قطع درمان هم ممكن است بار ديگر به موادمخدر روي بياورد.

به گفته اين كارشناس، براي درمان اعتياد به مصرف موادمخدر هيچ راه‌حل سريع و تضميني وجود ندارد، زيرا عواملي كه اعتياد را در فرد ايجاد مي‌كند، متعددند و از بين بردن آن‌ها هم به چند درمان مختلف نياز دارد.

وي مي‌افزايد: درمان‌هايي كه فقط به جسم يا ذهن توجه مي‌كنند ناقص هستند. اين درمان‌ها شايد در دوره‌اي به بيمار كمك كنند، اما بيمار در مداوايش ثابت قدم نمي‌مانند. نوري با بيان اينكه روش‌هاي درماني اعتياد معدود است، علاقه معتادان به درمان بدون برگشت و بدون درد تأكيد مي‌كند و اظهار مي‌كند: با اين‌كه ماهيت بيماري اعتياد درمان طولاني‌مدت آن است، افراد سودجو با تبليغ درمان‌هاي معجزه‌آسا، سريع و برگشت‌ناپذير، صرفاً عوام‌فريبي مي‌كنند.

وي درباره آثار مصرف داروهاي تقلبي ترك اعتياد مي‌گويد: مواد خواب‌آور محتوي اين داروها منجر به تشنج، كما و كاهش هوشياري فرد مي‌شود و مواد ضداسهال درون آن به بيماري‌هاي گوارشي طولاني مدت فرد مي‌انجامد. همچنين هدف مواد روانگردان محتواي داروهاي تقلبي به مشكلات خلقي، روحي، رواني و حتي فراموشي فرد معتاد منجر مي‌شود.

وي سپس يادآوري مي‌كند: روش درماني هر فرد به نوع مواد مصرف و طول مدتي كه معتاد درگير آن شده است، بستگي دارد.

ترك اعتياد با متادون

دكتر عباس علي ناصحي، مديركل دفتر سلامت رواني، اجتماعي و اعتياد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: متادون يكي از داروهاي ترك اعتياد است كه در درمان معتادان به كار مي‌رود و در واقع به عنوان درمان نگهدارنده بعد از ترك مواد اپيومي، كاربرد دارد.

وي مي‌افزايد: مواد اپيومي عبارتند از ترياك، هرويين و كراك كه فرد به محض ترك مواد مخدر، تحت درمان نگهدارنده با «متادون» قرار مي‌گيرد.

مديركل وزارت بهداشت و درمان با بيان اين مطلب كه متادون به عنوان درمان نگهدارنده در دنيا مورد استفاده قرار مي‌گيرد، يادآوري مي‌كند: اگرچه در كشور ما شربت ترياك هم براي ترك اعتياد مورد استفاده قرار مي‌گيرد، اما كاربرد متادون بيشتر است.

دكتر ناصحي همچنين مي‌گويد: متادون داروي اپيونيدي است كه در گيرنده‌هاي مواد اثر مي‌كند، آن‌ها را اشباع مي‌نمايد و از اين طريق باعث مي‌شود فردي كه نياز به مواد دارد دچار علايم محروميت از مواد نشود و به عبارت ديگر، هوس مصرف مواد در شخص به حداقل برسد. تا زماني كه فرد از متادون استفاده مي‌كند، احتمال برگشتش به طرف مواد اپيونيدي بسيار كم است. معمولا افراد بعد از مصرف مواد اپيونيدي به مرور دچار اختلال در سطح سلول‌هاي مغزي مي‌شوند كه با مصرف بيشتر مواد، اين اختلالات شدت مي‌گيرد.

بررسي‌هاي انجام شده نشان داده است كه متادون اين روند را برعكس مي‌كند و در نتيجه آسيب‌هايي كه در طول زمان به فرد وارد شده است، به تدريج ترميم مي‌شود.

وي در پاسخ به اين پرسش كه آيا متادون در كشورهاي پيشرفته هم مورد استفاده قرار مي‌گيرد يا خير،‌مي‌افزايد: بله، در حال حاضر در آمريكا و بسياري از كشورهاي پيشرفته درمان اعتياد، بوسيله متادون انجام مي‌شود و نتايج بسيار خوبي هم داشته است.

شربت ترياك

دكتر ناصحي با بيان اين مطلب كه «شربت ترياك» در تمامي دانشگاه‌هاي علوم پزشكي كشور توزيع شده، اما نحوه تجويز و پروتكل درماني آن باعث شده است كمتر از اين دارو استقبال شود، مي‌افزايد: معتادان و مراكز ترك اعتياد از شربت ترياك «اپيوم تينگچر» به عنوان يك شيوه درماني، استقبال چنداني نكرده‌‌اند.

شربت ترياك بين معتاداني توزيع مي‌شود كه به هرويين، كراك ايراني، ترياك و شيره ترياك به صورت تزريقي اعتياد دارند.

وي يادآوري مي‌كند: اين گونه معتادان بايد براي دريافت شربت ترياك، روزانه 2 دوبار به كلينيك‌ها مراجعه كنند.

قائم‌مقام وزير بهداشت و درمان خاطرنشان مي‌كند: شربت ترياك دز مصرف منزل را ندارد، يعني اين كه بيماران بايد دارو را در همان كلينيك مصرف كنند و نمي‌توانند آن را به منزل ببرند كه اين مسايل موجب شده است معتادان و مراكز ترك اعتياد، علاقه كمتري به مصرف و يا توزيع شربت ترياك داشته باشند.

رئيس كميته درمان ستاد مبارزه با موادمخدر وزارت بهداشت و درمان، آن‌گاه يادآوري مي‌كند: معتادان از متادون به عنوان يك داروي اپيونيد، شبه مورفيني و نگهدارنده براي مهار اعتياد بيشتر استقبال مي‌كنند،‌چرا كه آنان اين دارو را به مدت 2 ماه، روزانه يك بار و پس از 6 ماه هفته‌اي يك بار دريافت مي‌كنند و مي‌توانند در منزل آن را مصرف كنند.

وي با اشاره به اين كه شربت ترياك، اكنون با تعرفه دولتي در اختيار بيماران قرار مي‌گيرد،‌ مي‌گويد: پروتكل درماني شربت ترياك يك پروتكل علمي است كه نمي‌توان آن را تغيير داد.

جايگزيني شربت به جاي قرص متادون

دكتر ناصحي درباره جايگزيني شربت متادون به جاي قرص متادون مي‌افزايد: مقرر شده است شربت متادون جايگزين قرص شود و در بعضي شهرها و استان‌ها نيز اين جايگزيني محقق شده، اما هنوز در تمامي مراكز و استان‌ها اين جايگزيني انجام نشده است. البته اين تغيير به مصوبه ستاد مبارزه با موادمخدر نياز ندارد، چرا كه پروتكل درمان تغيير نكرده است.

وي درباره اعتراض برخي از مراكز خصوصي ترك اعتياد در مورد اعمال تبعيض در ارائه دارو بين مراكز دولتي و خصوصي مي‌گويد: توزيع قرص متادون بين مراكز دولتي و عدم ارائه آن به مراكز خصوصي مقطعي است و مقرر شده است شربت متادون در تمامي مراكز جايگزين قرص شود البته، اين تغيير را بنا به دلايلي كه جلوگيري از نشت دارو در بازار آزاد از مهم‌ترين آن‌ها است، از مراكز دولتي آغاز كرده‌ايم.

مديركل دفتر سلامت رواني، اجتماعي و اعتياد وزارت بهداشت و درمان با اشاره به اين نكته كه در كشورهاي غربي هم استفاده از شربت متادون به جاي قرص مرسوم است، تصريح مي‌كند: اصلي‌ترين دليل جايگزين شربت به جاي قرص متادون، اين بود كه تا حدي جلوي تخلفات گرفته شود؛ چون بعضي مراكز درماني قرص را در بازار آزاد مي‌فروختند، اما احتمال بروز تخلف به اصطلاح و نشت شربت متادون با تدابيري كه انديشيده شده، كمتر است.

وي مي‌افزايد: حجم زيادي از داروي متادون در بازار آزاد پيدا مي‌شود كه بخشي از آن، از مراكز خصوصي ترك اعتياد نشت مي‌كند و بخش ديگري از آن را نمي‌دانيم از چه مجرايي وارد بازار مي‌شوند و بخش ديگرش نيز به صورت قاچاق وارد كشور مي‌شود و نيز بخش ديگري از اين داروها تقلبي است كه به ظاهر قرص متادون است، اما ماده‌اي بي‌اثر و يا مضر است.

ناصحي مي‌گويد: در كنار اين كار، اقدامات ديگري نظير الصاق برچسب ليزري بر روي شربت‌هاي متادون كه امكان رهگيري آنها را براي ما ميسر مي‌كند، مدنظر است و در آينده نيز احتمال دارد دستگا‌ه‌هاي «دبسپنتر» يا «توزيع كننده» را فعال كنيم، تا شربت متادون با كارت هوشمند در اختيار بيماران قرار گيرد كه در اين صورت بيمار مي‌تواند از دستگاه ياد شده، دز دارويي تعيين شده را تحويل بگيرد، البته اين دستگاه‌ها فعلا در مرحله آزمايش و بررسي قرار دارند.

به گفته ناصحي «متادون» تقلبي در كارگاه‌هاي داخل كشور به شكل غيرقانوني ساخته و روانه بازار مي‌شود. همچنين مقداري قرص متادون از مراكز ترك اعتياد به بازار آزاد وارد شده است كه براي جايگزيني آن‌ها، از شربت متادون استفاده به عمل مي‌آيد.

انگيزه بيمار براي ترك اعتياد

دكتر علي فرجام ـ روان‌شناس اجتماعي در مورد درمان معتادان به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: در مورد انگيزه بيمار براي ترك بايد چند اصل را رعايت كرد كه عبارتند از به ياد داشته باشيم فرد معتاد فقط در صورت تمايل خودش قادر به ترك اعتياد خواهد بود، همچنان كه مصرف مواد در آينده نيز مي‌تواند انتخاب شخصي فرد باشد. بايد به آگاهي فرد از عوارض مصرف موادمخدر مطمئن باشيم و براي افزايش انگيزه‌هاي فردي ترك اعتياد، به نشانه‌هاي مصرف، عوارض جسمي و مضرات اجتماعي،‌خانوادگي‌، شغلي و بين فردي معتادان اشاره كنيم.

اين مرحله مهم‌ترين مرحله است كه طي آن اعضاي خانواده بايد از تحقير فرد اجتناب ورزند و به توانايي‌هاي او براي تغيير اشاره كنند و در مورد دستاوردهاي ترك اعتياد، به گفت‌وگو بنشينند.

وي در مورد درمان معتادان مي‌افزايد: فرد معتاد در زمان اعتياد خود بنا به مدت زمان مصرف،‌نگرش به اعتياد، توانايي مالي و انگيزه، براي ترك قطعي، راه‌هاي مختلف ترك را امتحان مي‌كند كه نخستين آن، قطع ناگهاني مصرف مواد مخدر است كه بنا به نوع ماده مصرفي، علايم ترك در چند روز بعد ظاهر مي‌شود و پس از سپري شدن اين مدت علايم رو به كاهش مي‌رود. چنين ترك‌هايي معمولا در طول اعتياد به دفعات، تكرار مي‌شود.

راه بعدي، قطع ناگهاني مصرف موادمخدر و كاهش علايم محروميت با استفاده از دارو است كه بايد تحت نظر پزشك انجام شود.

روش ديگر، پاكسازي با داروهاي آنتاگونيست به صورت بستري است كه در مورد افرادي كه علايم شديد و يا تمايل به پاك شدن سريع دارند، توصيه مي‌شود. متاسفانه مشكل اصلي مداواي معتادان، عود بسيار زياد و عوارض رواني آنان است كه در صورت نظارت پزشك، از ميزان آن كاسته خواهد شد. راه ديگري هم كه در حال حاضر، روي آن تاكيد بيشتري مي‌شود سم‌زدايي و درمان نگه‌دارنده با داروهاي «اگونيست» است كه در اين روش فشار كمتري به فرد بيمار وارد مي‌شود و برحسب مدت زمان مصرف، ميزان تخريب فرد، توانايي جسمي و نوع ماده مصرفي درمان به صورت سم‌زدايي يا نگهدارنده توسط درمانگر اعتياد توصيه شده است.

دكتر فرجام يادآوري مي‌كند: ترك اعتياد با دارو تنها جزيي از روند درمان است. از اين رو در كلينيك‌هاي تخصصي ترك اعتياد علاوه بر داروها، خدمات خانواده درماني، گروه درماني، روان‌درماني و پيگيري‌هاي مددكاري نيز ارايه مي‌شود و بخش عمده‌اي از موفقيت‌ در كاهش بازگشت اعتياد، به ارائه اين گونه خدمات بستگي دارد. فرد معتاد علاوه بر مصرف مواد، مشكلات عمده‌اي در كنترل وسوسه، مهارت‌هاي اجتماعي و اختلالات رفتاري نيز دارد كه براي پيشگيري از بازگشت اعتياد، بايد آموزش‌هاي لازم به معتادان ارائه شود.

دكتر فرجام همچنين مي‌گويد: متاسفانه در سال‌هاي اخير گروه‌هاي مختلفي داروهاي ترك اعتياد را با تبليغات وسيع و وسوسه‌انگيز وارد بازار تجاري كرده‌اند و با توجه به اين كه كنترلي در ساخت اين داروها وجود ندارد، اثرات مصرف آن‌ها نيز نامعلوم است و در هيچ كارآزمايي باليني نيز آثار مفيد يا مضر مصرف اين داروها بررسي و معلوم نشده است.

بيتا مهدوي

چهارشنبه|ا|26|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 174]