پيامبر اكرم(ص) از نگاه امام صادق(ع)

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: پيامبر اكرم(ص) از نگاه امام صادق(ع)

در طول تاريخ بشريت، كمتر انسانى وجود دارد كه مانند پيامبر اسلام تمام خصوصيات زندگى اش به طور واضح و روشن بيان و ثبت ‏شده ‏باشد. خداوند متعال در قرآن كريم، كتابى كه خود حافظ اوست(1) و بدون‏ هيچ تغييرى تا قيامت‏باقى است، ‏با زيباترين عبارات و كامل‏ترين‏ بيانات، آن حضرت را معرفى نموده و با عالى‏ترين صفات ستوده است. خداوند متعال مى‏فرمايد: «انك لعلى خلق عظيم‏:(2) اى پيامبر! تو بر اخلاقى عظيم استوار هستى.»نيز مى‏فرمايد: «محمد رسول‏الله والذين معه اشداء على الكفار رحماء بينهم:(3) محمد فرستاده خداست و كسانى كه با او هستند، در برابر كفار سر سخت و در ميان خود مهربانند.»

محققان، تاريخ نويسان و دانشمندان در ابعاد گوناگون زندگى حضرت‏محمد سخن گفته‏اند؛ اما ائمه عليهم‌السلام با نگاهى ژرف و دقيق سيماى آن شخصيت ‏بى‏نظير و درّ يكتاى عالم خلقت را به تماشا نشسته، به معرفى زندگى، مبارزات و آموزه‏هاى آن حضرت پرداختند. در اين نوشتار بر آنيم تا گوشه‌هايى از زندگى و شخصيت‏ حضرت‏محمد(ص) را از نگاه امام‌صادق(ع) به تماشا بنشينيم.

تولد نور

امام صادق(ع) به نقل از سلمان فارسى فرمود: «پيامبر اكرم فرمود: خداوند متعال مرا از درخشندگى نور خودش آفريد.»(4) نيز امام صادق(ع) فرمود: خداوند متعال خطاب به رسول اكرم(ص)فرمود: «اى محمد! قبل از اين كه آسمان‏ها، زمين، عرش و دريا راخلق كنم، نور تو و على را آفريدم...».(5)

ثقة‏الاسلام كلينى(ره) مى‏نويسد: امام صادق(ع) فرمود: «هنگام ولادت ‏حضرت رسول اكرم، فاطمه بنت اسد نزد آمنه (مادر گرامى پيامبر بود. يكى از آن دو به ديگرى گفت: آيا مى‏بينى آنچه را من‏مى‏بينم؟ ديگرى گفت: چه مى‏بينى؟ او گفت: اين نور ساطع كه ما بين مشرق و مغرب را فرا گرفته است.... در همين حال، ابوطالب(ع) وارد شد و به‏آنها گفت: چرا در شگفتيد؟ فاطمه بنت اسد ماجرا را بازگفت. ابوطالب به اوگفت: مى‏خواهى بشارتى به تو بدهم؟ او گفت: آرى. ابو طالب گفت: از تو فرزندى به وجود خواهد آمد كه وصى اين نوزاد خواهد بود.»(6)

نام‏هاى پيامبر

كلبى، از نسب‌شناسان بزرگ عرب، مى‏گويد: امام‌صادق(ع) از من ‏پرسيد: در قرآن چند نام از نام‏هاى پيامبر خاتم(ص) ذكر شده است؟ گفتم: دو يا سه نام. امام صادق(ع) فرمود: ده نام از نام‏هاى پيامبر اكرم در قرآن‏آمده است: محمد، احمد، عبدالله، طه، يس، نون، مزمل، مدثر، رسول ‏و ذِكر. سپس آن حضرت براى هر اسمى آيه‏اى تلاوت فرمود. نيز فرمود: «ذكر» يكى از نام‏هاى محمد(ص) است و ما (اهل‏بيت) «اهل ذكر» هستيم. كلبى! هر چه مى‏خواهى از ما سؤال كن.

كلبى مى‏گويد: از ابهت صادق آل محمد(ع‏) به خدا سوگند! تمام‏ قرآن را فراموش كردم و يك حرف به يادم نيامد تا سؤال كنم.(7)

برخى چهارصد نام و لقب پيامبر(ص) كه در قرآن آمده است، را برشمرده‏اند.(8)

عظمت نام محمّد(ص)

جلوه نام محمد(ص) براى امام صادق(ع) به گونه‏اى بود كه هر گاه‏نام مبارك آن حضرت به ميان مى‏آمد، عظمت و كمال رسول ‏خدا چنان در وى تأثير مى‏گذاشت كه رنگ چهره‏اش گاهى سبز و گاهى زرد مى‏شد؛ به طورى كه آن حضرت در آن حال، براى دوستان نيزنا آشنا مى‏نمود.(9)

امام صادق(ع) گاهى بعد از شنيدن نام پيامبر(ص) مى‏فرمود: جانم ‏به فدايش. اباهارون مى‏گويد: روزى به حضور امام صادق شرفياب ‏شدم. آن حضرت فرمود: اباهارون! چند روزى است كه تو را نديده‏ام. عرض كردم: خداوند متعال به من پسرى عطا فرمود. آن حضرت فرمود: خدا او را براى تو مبارك گرداند؛ چه نامى براى او انتخاب‏كرده‏اى؟ گفتم: او را محمد ناميده‏ام. امام صادق تا نام محمد را شنيد (به احترام آن حضرت) صورت‏ مباركش را به طرف زمين خم كرد و نزديك بود گونه‏هاى مباركش به‏زمين بخورد. آن حضرت زيرلب گفت: محمد، محمد، محمد. سپس فرمود: جان خودم، فرزندانم، پدرم و جميع اهل زمين فداى رسول خدا باد! او را دشنام مده! كتك نزن! بدى به او نرسان! بدان كه در روى زمين ‏خانه‏اى نيست كه در آن نام محمد وجود داشته باشد، مگر اين كه آن‏ خانه در تمام ايام مبارك خواهد بود.

سيماى محمد(ص)(10)

امام جعفر صادق(ع) فرمود: امام حسن از دايى‏اش، «هند بن ابى‏هاله‏»(11) كه در توصيف چهره پيامبر مهارت داشت، درخواست ‏نمود تا سيماى دل آراى خاتم پيامبران را براى وى توصيف ‏نمايد. هند بن ابى‌هاله در پاسخ گفت: «رسول خدا در ديده‏ها با عظمت مى‏نمود، در سينه‏ها مهابتش وجود داشت. قامتش رسا، مويش ‏نه پيچيده و نه افتاده، رنگش سفيد و روشن، پيشاني اش گشاده، ابروانش پرمو و كمانى و از هم گشاده بود....آن حضرت هنگام راه‏رفتن با وقار حركت مى‏كرد. وقتى به چيزى توجه مى‏كرد، به طور عميق ‏به آن مى‏نگريست. به مردم خيره نمى‏شد و به هركس مى‏رسيد سلام ‏مى‏كرد. همواره‌ هادى و راهنماى مردم بود. براى از دست دادن امور دنيايى خشمگين نمى‏شد. براى خدا چنان غضب ‏مى‏نمود كه كسى او را نمى‏شناخت. اكثر خنديدن آن حضرت تبسم بود، برترين مردم نزد وى كسى بود كه بيشتر مواسات و احسان و يارى ‏مردم نمايد....»(12)

اوصاف پيامبر در تورات و انجيل

خداوند متعال در وصف پيامبر(ص) فرمود:«الذين ءاتينهم الكتب‏يعرفونه كما يعرفون ابناءهم و ان فريقا منهم ليكتمون الحق و هم‏يعلمون‏:(13) كسانى كه كتاب آسمانى به آنان داديم، او را همچون فرزندان خود مى‏شناسند؛ (ولى) جمعى از آنان، حق را آگاهانه كتمان مى‏كنند.»

امام صادق(ع) فرمود: «يعرفونه كما يعرفون ابناءهم‏». زيراخداوند متعال در تورات و انجيل و زبور، حضرت‌محمد(ص)، مبعث، مهاجرت، و اصحابش را چنين توصيف نمود: «محمد رسول‏الله و الذين‏معه اشداء على الكفار رحماء بينهم...:(14) محمد(ص) فرستاده خداست و كسانى كه با او هستند، در برابر كفار سرسخت و شديد و در ميان خود مهربانند. پيوسته آنها را در حال‏ ركوع و سجود مى‏بينى، در حالى كه همواره فضل خدا و رضاى او را طلبند. نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمايان است. اين، توصيف آنان در تورات و توصيف آنان در انجيل است...» امام صادق(ع) فرمود: اين، صفت رسول خدا(ص) و اصحابش در تورات و انجيل است. زمانى كه خداوند پيامبر خاتم(ص) را به رسالت مبعوث ‏نمود، اهل كتاب (يهود و نصارى) او را شناختند اما نسبت‏ به اوكفر ورزيدند؛ همان گونه كه خداوند متعال فرمود: «فلما جاءهم‏ما عرجوا كفروا به‏:(15) هنگامى كه اين پيامبر نزد آنها آمد كه (از قبل) او را شناخته بودند، به او كافر شدند.»(16)

خداوند متعال در قرآن كريم، در وصف پيامبر(ص) مى‏فرمايد: «و ماارسلناك الا رحمة للعالمين‏:(17) ما تو را جز براى رحمت جهانيان ‏نفرستاديم.» قرآن نيز مى‏فرمايد: «اشداء على الكفار رحماءبينهم...: در برابر كفار سرسخت و شديد و در ميان خود مهربانند.» اين دو چگونه با هم جمع مى‏شوند؟

توجه به اين آيه براى طرفدارى انديشه تسامح و تساهل ضرورى است. آيا ممكن است كامل‏ترين انسان كه با كامل‏ترين كتاب آسمانى براى‏ هدايت تمام جهانيان مبعوث گرديده است، در مقابل دشمنان دين هيچ‏ عكس العملى جز مهربانى نداشته باشد؟ براى اداره جامعه دينى و بقاى آن بايد در مقابل دشمنان دين‏ايستاد. شدت عمل نسبت‏ به كافران و مبارزه با آنها براى از بين‏بردن موانع هدايت، عين رحمت است.

حسين بن عبدالله مى‏گويد: به امام صادق(ع) عرض كردم: آيا رسول‏خدا(ص) سرور فرزندان آدم بود؟ آن حضرت فرمود: قسم به خدا، او سرور همه مخلوقات خداوند بود. خدا هيچ مخلوقى را بهتر ازمحمد(ص) نيافريد.(18)

امام صادق(ع) در حديث ديگرى فرمود: چون رسول‌خدا(ص) را به‏ معراج بردند، جبرئيل تا مكانى با وى همراه بود و از آن به بعداو را همراهى نمى‏كرد. پيامبر(ص) فرمود: جبرئيل، در چنين حالى‏مرا تنها مى‏گذارى؟ جبرئيل گفت: تو برو. سوگند به خدا در جايى ‏قدم گذاشته‏اى كه هيچ بشرى قدم نگذاشته و بيش از تو بشرى به آنجا راه نيافته است.(19)

معمر بن راشد مى‏گويد: از امام صادق(ع) شنيدم كه فرمود: يك نفريهودى خدمت رسول خدا(ص) رسيد و به دقت او را نگريست. پيامبر اكرم فرمود: اى يهودى، چه حاجتى دارى؟ يهودى گفت: آيا تو برترى يا موسى بن عمران؟ آن پيامبرى كه خدا با او تكلم‏كرد و تورات و انجيل را بر او نازل نمود، و به وسيله عصايش‏دريا را براى او شكافت و به وسيله ابر بر او سايه افكند؟ پيامبر(ص) فرمود: خوشايند نيست كه بنده خود ستايى كند وليكن (در جوابت) مى‏گويم كه حضرت آدم وقتى خواست از خطاى خود توبه‏كند، گفت: «اللهم انى اسالك بحق محمد و آل محمد لما غفرت لى‏»؛خدايا، به حق محمد و آل محمد از تو مى‏خواهم كه مرا عفو نمايى. خداوند نيز توبه‏اش را پذيرفت. حضرت نوح وقتى از غرق شدن دردريا ترسيد، گفت: «اللهم انى اسالك بحق محمد و آل محمد لماانجيتنى من‏الغرق‏: خدايا به حق محمد و آل محمد از تو در خواست ‏مى‏كنم مرا از غرق شدن نجات بدهى.» خداوند نيز او را نجات داد. حضرت ابراهيم(ع) در داخل آتش گفت: «اللهم انى اسالك بحق محمد وآل محمد لما انجيتنى منها؛ خدايا! به حق محمد و آل محمد ازتو مى‏خواهم كه مرا از آتش نجات دهى.» خداوند نيز آتش را براى اوسرد و گوارا نمود. حضرت موسى(ع) وقتى عصايش را به زمين انداخت و در خود احساس ترس‏ نمود گفت: «اللهم انى اسالك بحق محمد و آل محمد لما امنتنى‏؛ خدايا! به حق محمد و آل محمد از تو در خواست مى‏نمايم كه مراايمن گردانى. خداوند متعال به او فرمود: لاتخف انك انت‏الاعلى؛(20) نترس، مسلماً تو برترى.»

اى يهودى، اگر موسى(ع) امروز حضور داشت و مرا درك مى‏كرد و به‏من و نبوت من ايمان نمى‏آورد؛ ايمان و نبوتش هيچ نفعى به حال او نداشت. اى يهودى! از ذريّه من شخصى ظهور خواهد كرد به نام مهدى(ع) كه‏زمان خروجش عيسى بن مريم براى يارى او فرود مى‏آيد و پشت‏سر اونماز مى‏خواند.(21)

سياستمدارى پيامبر(ص)

در عرف جهانى امروز «سياست‏» را به معناى نيرنگ و دروغ براى‏كسب قدرت و سلطه بر مردم تعريف مى‏كنند، اما «سياست‏» در لغت به معناى «اداره كردن امور مملكت و حكومت كردن است‏». خداوندمتعال، پيامبر خاتم(ص) و جانشينان بر حق او ائمه معصومين را ازبهترين سياستمداران شمرده است. در زيارت جامعه، در وصف ائمه‏عليهمهالسلام كه پرورش يافتگان مكتب نبوت هستند، آمده است: «وساسه‏العباد».

فضيل بن يسار مى‏گويد: از امام صادق(ع) شنيدم كه به بعضى ازاصحاب قيس ماصر فرمود: خداوند عزّ و جل پيغمبرش را تربيت‏كرد و نيكو تربيت فرمود. چون تربيت او را تكميل نمود، فرمود: «انك لعلى خلق عظيم‏؛ تو بر اخلاق عظيمى استوارى.» سپس امر دين‏و امت را به او واگذار نمود تا سياست و اداره بندگانش را به ‏عهده بگيرد و سپس فرمود: «ما اتاكم الرسول فخذوه و ما نهاكم‏عنه فانتهوا:(22) آنچه را رسول خدا براى شما آورد، بگيريد (و اجرا كنيد) و از آنچه نهى كرد، خوددارى نماييد.»

زهد و وارستگى

حضرت محمد(ص) هرگز نسبت‏به دنيا و لذايذ زودگذر آن ميلى نشان‏نداد و به آن توجهى نكرد. آن حضرت براى هدايت مردم و رساندن‏آنها به سعادت دنيا و آخرت، وارد عرصه سياست‏شد. امام صادق(ع) مى‏فرمايد: روزى رسول خدا در حالى كه محزون‏بود، از منزل خارج شد.فرشته‏اى بر او نازل شد، در حالى كه كليدگنج‏هاى زمين را به همراه داشت. فرشته گفت: اى محمد، اين‏كليدهاى گنج‏هاى زمين است. پروردگارت مى‏فرمايد: اين كليدها رابگير و در گنج‏هاى زمين را باز كن و آنچه مى‏خواهى از آن استفاده‏نما. بدون اين كه نزد من ذره‏اى از آنها كم شود. پيامبر فرمود: دنيا خانه كسى است كه خانه (واقعى) ندارد. كسانى دور آن جمع مى‏شوند كه عقل ندارند. فرشته گفت: به آن خدايى كه تو را به حق مبعوث نمود؛ وقتى درآسمان چهارم كليدها را تحويل مى‏گرفتم، همين سخن را از فرشته‏ديگرى شنيدم.(23)

ابن سنان مى‏گويد: امام صادق(ع) فرمود: مردى نزد پيامبر(ص) آمد،در حالى كه آن حضرت روى حصيرى نشسته بود كه زبرى آن بر بدن آن‏حضرت اثر گذاشته بود، و بر بالشى از ليف خرما تكيه نموده بود كه بر گونه‏هاى گلگونه‏اش نفوذ كرده بود. آن مرد در حالى كه‏جاهاى اثر كرده را مسح مى‏نمود، گفت: كسرى و قيصر (پادشاهان ‏ايران و روم) هرگز چنين راضى نمى‏شوند و بر حرير و ديبامى‏خوابند و تو (كه سرور مخلوقات خدايى) بر اين حصير!

پيامبر(ص) فرمود: به خدا من از آنها برتر و گرامى‏تر هستم. من‏كجا و دنيا كجا؟! مثال زورگذر بودن دنيا، مثال شخصى است كه بردرختى سايه دار عبور مى‏كند؛ لحظه‌هايى از سايه درخت استفاده‏ مى‏كند و وقتى سايه تمام شد، از آنجا كوچ مى‏كند و درخت را رها مى‏كند.(24)

هيچ زمينه‏اى از زندگى پيامبر(ص) نيست، مگر اين كه امام صادق(ع)در آن زمينه سخنانى با ارزش دارد. در پايان، به ذكر خطبه‏اى از آن حضرت در توصيف‏ پيامبر(ص) اكتفا مى‏كنيم.

خطبه امام صادق در وصف پيامبر

بردبارى، وقار و مهربانى خدا سبب شد تا گناهان بزرگ و كارهاى ‏زشت مردم مانع نشود كه دوست‏ترين و شريف‏ترين پيغمبرانش، يعنى ‏محمد بن عبدالله(ص) را براى مردم برگزيند.

محمد بن عبدالله در حريم عزت تولد يافت، در خاندان شرافت ‏اقامت گزيد، حسب و نسبش آلوده نگشت، صفاتش را دانشمندان بيان‏كردند و حكيمان در وصفش انديشه نمودند. او پاكدامنى بى‌نظير، هاشمى نسبى بى‌مانند و بى‌مانندى از اهل مكه بود. حيا صفت او بود و سخاوت طبيعتش بر متانت‏ها و اخلاق نبوت سرشته‏شده بود. اوصاف خويشتن‌دارى‏هاى رسالت‏ بر او مهر شده بود تا آنگاه كه مقدرات و قضا و قدر الهى، عمر او را به پايان رسانيد و حكم حتمى پروردگار، او را به سرانجامش منتهى ساخت. هر امتى، امت‏پس از خود را به آمدنش مژده داد. نسل به نسل از حضرت آدم تاپدر بزرگوارش، عبدالله، هر پدرى او را به پدر ديگر تحويل داد. اصل و نسبش به ناپاكى آميخته نشد و ولادت او با ازدواج نامشروع‏ پليد نگشت. ولادتش در بهترين طايفه، گرامى‏ترين نواده (بنى‏هاشم)، شريف‏ترين قبيله (فاطمه مخزوميه) و محفوظ‌ترين شكم باردار (آمنه دختر وهب) و امانت دارترين دامن بود. خدا او را برگزيد، پسنديد و انتخاب كرد؛ سپس كليدهاى دانش و سرچشمه‏هاى حكمت را به او داد. او را مبعوث نمود تا رحمت‏بربندگان و بهار جهانيان باشد.

خداوند كتابى را بر او نازل كرد كه بيان و توضيح هر چيزى درآن است و آن را به لغت عربى، بدون هيچ انحرافى قرار داد، به ‏اميد اين كه مردم پرهيزكار شوند. آن را براى مردم بيان كرد ومعارف آن را روشن ساخت و با آن، دينش را آشكار ساخت و واجباتى‏را لازم شمرد و حدودى را براى مردم وضع نمود و بيان كرد. آنها را براى مردم آشكار نمود و ايشان را آگاه ساخت. آن حضرت در آن ‏امور، راهنمايى به سوى نجات و نشانه‏هاى هدايت‏به سوى خداست. رسول خدا(ص) رسالتش را تبليغ كرد، مأموريتش را آشكار ساخت، بارهاى سنگين نبوت را كه به عهده گرفته بود، به منزل رسانيد و به خاطر پروردگارش صبر كرد و در راهش جهاد نمود. با برنامه‏ها و انگيزه‏هايى كه براى مردم پى‌ريزى نمود و مناره‏هايى كه نشانه‏هاى آن را بر افراشت، براى امتش خيرخواهى كرد، و آنها را به سوى نجات و رستگارى فرا خواند و به ياد خدا تشويق و به راه هدايت دلالت كرد، تا مردم پس از او گمراه نشوند. آن حضرت ‏نسبت ‏به مردم دلسوز و مهربان بود.

پى‌نوشت‏ها:

1ـ حجر، آيه‏9. «انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون‏»

2ـ قلم، آيه 4

3ـ فتح، آيه‏29

4ـ مصباح الشريعه، ترجمه زين العابدين كاظمى، ص‏126. «خلقنى‏الله من صفوه نوره...»

5ـ جلاء العيون. ص 11،

6ـ همان، ص‏31

7ـ بحار الانوار، ج‏16، ص‏101

8ـ مناقب، ج 1، ص 150

9ـ سفينة البحار، ج 1، ص‏433

10ـ بحار الانوار، ج‏17، ص 30

11ـ هند بن ابى‌هاله، فرزند حضرت خديجه(س) از شوهر قبلى‌اش بودكه در خانه پيامبر اسلام رشد و نمو نمود.

12ـ بحار الانوار، ج‏16، ص 147 و 148

13ـ بقره، آيه‏146

14ـ فتح، آيه‏29

15ـ بقره، آيه‏89

16ـ تفسير نور الثقلين، ج 1، ص 138 و ج 5، ص‏77

17ـ انبياء، آيه‏107

18ـ اصول كافى، ترجمه سيد جواد مصطفوى، ج 2، ص 325

19ـ همان، ص 321

20ـ طه، آيه 68

21ـ بحار الانوار، ج‏16، ص‏366. به نقل از جامع الاخبار، ص 98

22ـ حشر، آيه‏7

23ـ بحارالانوار، ج 16، ص 266

24ـ بحارالانوار، ج 16 ص 282 و 283

منبع: ماهنامه كوثر، شماره 40

دوشنبه|ا|24|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 58]