علامه سعيد نورسي؛ پدر تركيه اسلامي و مصلح بزرگ جهان اسلام

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: علامه سعيد نورسي؛ پدر تركيه اسلامي و مصلح بزرگ جهان اسلام
انديشه > دين - همشهري آنلاين:
علامه سعيد نورسي مصلحي است كه وحدت را امري فطري و ذاتي و اختلاف را امري اعتباري و عرضي مي‌دانست.

به گزارش مهر، بديع الزمان سعيد نورسي در سال ۱۸۷۷م در روستاي نورس از توابع بتليس تركيه به دنيا آمد. پدرش را به جهت زهد و عبادت، صوفي ميرزا مي‌گفتند. وي نزد برادر خود ملا عبدالله به فراگيري علوم دين پرداخت. در جنگ جهاني اول با اشغالگران تركيه جنگيد، زخمي شد و به مدت دو سال به اسارت درآمد. وي در مدت هشت سال كه توسط دولت تركيه تبعيد شد، توانست بسياري از آثار خود را با نام " رساله نور " بنگارد. وي در سال ۱۹۶۰م بر اثر ابتلا به بيماري ذات الريه درگذشت.

علامه از علماي دوره معاصر تركيه بود و براي احياي اسلام در تركيه تلاش فراواني داشت. وي از طلايه داران تقريب بين مذاهب بوده و علاقه وافري به اهل بيت عصمت و طهارت‌(ع) داشته است و هم اكنون بخش عظيمي از مسلمين در تركيه تحت تأثير افكار و انديشه‌هاي وي هستند.

اين شخصيت يكي از شخصيت هاي بسيار مهم تركيه و در عين حال متعلق به كل جهان اسلام و فرا مذهبي، فرا قومي و فرا مليتي است. علامه مصلح اجتماعي و عارف وارسته كُرد تبار تركيه و يكي از مشاهير زعماي اصلاح در عصر جديد است.وي هميشه دغدغه اسلام و دغدغه جايگزين نشدن مفاهيم ديگر به جاي اسلام را داشت. اهتمام علامه نورسي به تقريب مذاهب اسلامي كم نظير بود. وي از طلايه داران وحدت اسلامي و تقريب بين مذاهب اسلامي است. علاقه به وحدت و انديشه تقريب مذاهب در آثار و زندگاني علامه نورسي بسيار واضح است.

علامه درسال ۱۹۶۰-۱۸۷۷ با روي كارآمدن آتاتورك و شروع جريان اسلام ستيزي در تركيه، دليرانه به دفاع از اسلام و اسلاميت برخاست؛ وي با وجود آن كه از اقليم كرد بود، وليكن هيچ گاه قوميت و مليت گرايي را نستود و اگر چه داراي مذاهب اهل تسنن بود وليكن هميشه بر وحدت و تقريب ميان امت اسلام تاكيد فراوان مي‌كرد؛ به گونه‌اي كه اختلافات موجود ميان فرق مختلف اسلامي را نشانه عقب ماندگي مسلمانان و نتيجه سياست‌هاي اسلام ستيزانه دشمنان اسلام و استعمار مي‌دانست. مهم‌ترين كار ايشان در دوران خفقاني كه در اين كشور حاكم بود اين بود كه وي مردم و به خصوص جوانان را با قرآن به سبك صدر اسلام آشتي داد و آنها را با زباني قابل فهم با قرآن آشنا كرد.

وحدت كه از جمله مسائل مورد نظر اوست و در دين مبين اسلام بدان توجه زيادي شده است و علماي زيادي در دوره‌هاي مختلف آن را مورد بررسي قرار داده اند از ديدگاه علامه، امري فطري و ذاتي و اختلاف امري اعتباري و عرضي است. وي مهمترين عامل در اختلاف و پراكندگي مسلمانان؛ عوامل اخلاقي، روان شناختي، فرهنگي و سياسي معرفي مي‎كرد.علامه يكي از چهره‌هاي تاثيرگذار تاريخ معاصر است كه در احياي تفكر ديني نقش‌آفرين بود. وي پدر تركيه‌ اسلامي است كه توانست تركيه را در مسير انديشه‌ ديني شكوفا سازد.

نام علامه در كنار و هم‌عرض نام بزرگاني همچون سيد‌جمال‌الدين اسد‌آبادي، اقبال لاهوري، محمدباقر حكيم، شهيد صدر، امام راحل و ديگر انديشمندان اسلامي قرار دارد اما از آن شهرت لازم در ايران برخوردار نيست. در حاليكه تاكيد وي بر لزوم فراگيري علوم جديد و قرآن كريم و القاي اين باور كه ايمان هم نور است و هم قدرت، و مومن واقعي قادر به تصرف در همه كائنات است هم عرض انديشه‌هاي ساير بزرگان اسلام است.
وي مهمترين راهكارهاي تحقق وحدت اسلامي را پايبندي به اصول اخلاقي، خودباوري و حفظ هويت ديني در سايه شناخت تواناييهاي اسلام قلمداد مي‌كرد. از نظر ايشان، اسلام تنها حقيقت جامعي است كه شايسته حكومت در سراسر جهان است.
عدالت و آزادي از مهمترين پايه‌هاي نظام فكري علامه نورسي است كه بدون اين دو وحدت اسلامي در جهان ميسر نيست و همچنين ملت ها و دولت‌ها نيز نقش بسيار مهمي در برپايي وحدت در سراسر جهان دارند. به عقيده وي در قرن اخير اسلام عقب نمانده است؛ بلكه عقب مانده واقعي، مسلمانان هستند. اين امر آن گونه كه تصور مي شود ناشي از وابستگي به اسلام نبوده، برعكس نتيجه دوري از اسلام است.

وي اصلاحگري عارف و قرآن پژوهي متبحر بود، داراي نگاه تصوفي شريعت محور و قرآن محور بود و تاكيد فراواني بر اخوت، اخلاص، فقر، شفقت و تفكر داشت.وي از طريقت‌هايي كه از اوضاع زمان خود غافل هستند و صرفا به ذكر و برگزاري آيين‌هاي تصوفي مي پردازند، انتقاد مي كرد و بر لزوم تبعيت از سنت پيامبر در طريقت‌هاي صوفيانه تاكيد داشت. در عرفان، تحت تاثير عارفاني چون شيخ عبدالقادر گيلاني و امام رباني و طريقت نقشبنديه بود.

وي روي آوردن به طريقت، پيش از آشنايي كامل با اصول دين و سنت پيامبر را از آفات تصوف مي دانست، ترجيح ولايت بر نبوت، ترجيح اولياء الله بر انبياء، اولويت دادن به اذكار به جاي توجه كامل به سنت نبوي، يكي دانستن الهام و وحي و دل دادن بر كرامات و احوال نوراني و ترجيح آن بر عبادت را از معايب و آفات تصوف مي‌دانست و مباحثي چون خلاصي ازشرك خفي و رذايل، دستيابي به تكامل معنوي به وسيله سير و سلوك، كنار گذاشتن شبهات و گمراهي‌ها با توجه قلبي و متوجه خدا كردن حواس ظاهر و باطن را از جمله مزاياي تصوف بر مي‌شمارد.

نورسي طريقه كشفي خود را بر چهار پايه قرآني: عجز، فقر، شفقت و تفكر قرار مي‌داده و معتقد بود كه سالك با به جا آوردن نماز با حضور قلب و انجام دقيق مستحبات پس از نماز مي تواند به توفيق دست يابد. وي كليد ترقي معنوي را همراه بودن ذكر با تفكر مي دانست و براي تصحيح مسير برخي طريقت‌هاي تصوف بر آن تاكيد داشت. به نظر او ولايت يكي از حجتهاي رسالت و طريقت يكي از براهين شريعت است. قدر و منزلت صحابه نزد وي تا اندازه‌اي است كه آنها را به خاطر صحبت و همنشيني پيامبر (ص) از كساني كه سال‌ها سير و سلوك داشته‌اند، برتر مي‌داند.

از ديدگاه نورسي مخالفان تصوف يا از گروه منحرف در ميان اهل تصوف‌ اند يا از ميان مذاهب اهل سنت يعني علماي ظاهربين و غافلان اهل سنت. به نظروي سير وسلوك شامل سفر روحاني انفسي و آفاقي و نيز تاكيد بر قرآن و لزوم آشنايي با سنت پيامبر(ص) است و اين نگرش، نشأت گرفته از نظام فكري و اعتقادي اوست.

علامه نورسي طريقت عرفاني خود را هرگز طريقت نمي ناميد؛ بلكه آن را بيان ديگري از شريعت مي‌دانست كه هدفش نشان دادن عجز انسان در برابر خداوند است. وي براي دستيابي سالك به معرفت الله قائل به چهار سفر است : ۱- سالك بايد به تزكيه نفس و پاكسازي درون خود از آلودگي‌ها و دوري از هوي و هوس اقدام كند. ۲- همه جا و هميشه خداوند را ناظر خود ببيند. ۳- بر قصور و كمبودهاي خود توجه داشته باشد و توبه نمايد و خوبي‌ها را از خدا و بدي‌ها را از خود بداند. ۴- قائل به ادراك آيه شريفه كل شي هالك الا وجهه باشد. مهم‌ترين كار ايشان در دوران خفقاني كه در اين كشور حاكم بود اين بود كه وي مردم و به خصوص جوانان را با قرآن به سبك صدر اسلام آشتي داد و آنها را با زباني قابل فهم با قرآن آشنا كرد.

اسلام‌گرايي، عقل‌گرايي، معنويت‌گرايي، استقلال‌خواهي، آزادي‌خواهي، وحدت جهان اسلام، آموزش علوم و فنون جديد، تمدن اسلام‌گرايي، قرآن، دين و دعاگرايي، جهادگرايي و خط اسلام‌گرايي را در انديشه‌هاي علامه مي‌بينيم. نياز امروز تركيه، ‌ايران و تمام جهان اسلام شناخت اين انديشه‌هاست تا به غناي تفكر اسلامي سياسي بيافزايد.

وي بعد از قرآن كريم توجه و عنايت فراواني به اخلاق قرآن و آشنا كردن مردم با آن داشت و به اسماء الحسني در قرآن كريم داشت كه منبع اخلاق اسلامي است. علامه نورسي توجه به اسماء‌الحسني را از پيامبر (ص) و اهل بيت (ع) فرا گرفت و لذا در تمام كتاب‌هاي ايشان از دعاي جوشن كبير كه از سوي پيامبر عظيم‌الشأن اسلام به نقل از امام سجاد (ع) روايت شده، استفاده فراواني كرده است.

نورسي دعاي جوشن كبير را به عنوان بهترين دعاي عارفان ناميد، اين دعا يك جوشن و زره‌اي است كه جبرئيل براي پيامبر (ص) آورده و اين دعا به جاي يك جوشن واقعي، يك جوشن معنوي براي مومنان است. مردم تركيه هم اكنون براي دعاي جوشن كبير و دعاي مجيري كه در تركيه چاپ شده است احترام خاصي قائل هستند.

آثار علامه نورسي براي وحدت اسلامي بسيار موثر است چون بناي آن اخلاق قرآني است و آنچه باعث اختلاف بين مسلمانان شده، ناشي از بي‌اخلاقي است.

سه|ا|شنبه|ا|18|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 154]