وقتي اخلاق پزشكي از ياد مي‌رود

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: وقتي اخلاق پزشكي از ياد مي‌رود

در دهه‌هاي اخير، پيشرفت‌هاي روزافزون علم پزشكي، پيدايش روش‌هاي جديد درماني و استفاده از تجهيزات و فناوري‌هاي تازه پزشكي، جان عده زيادي از انسان‌ها را نجات داده و اين در حالي است كه عليرغم اين پيشرفت‌ها، چالش‌هاي اخلاقي زيادي به وجود آمده كه يكي از آن‌ها، برخوردهاي نامناسب برخي پزشكان با بيماران است. بيماران به عنوان يكي از آسيب‌پذيرترين گروه‌هاي اجتماعي چه به لحاظ فيزيكي (جسمي) و چه به لحاظ رواني، اجتماعي و اقتصادي، در معرض خطر قرار دارند و بايد به حقوق آنان توجه ويژه شود.

نظام سلامت كارآمد، نيازمند مشاركت فعالانه گيرندگان و ارائه كنندگان خدمات سلامت است و ارتباط مناسب و صادقانه، احترام به ارزش‌هاي شخصي و حرفه‌اي و حساسيت نسبت به تفاوت‌هاي موجود لازمه مراقبت مطلوب از بيماران است.

مطــب‌هاي پـــزشكـان، بيمارستان‌ها و ساير مراكز درماني از مهم‌ترين اركان‌ ارائه خدمات سلامت است و بايد اين نهادها براي درك و احترام به حقوق بيماران، خانواده آنان و ساير مراقبت‌كنندگان آماده باشند.

پزشكان بايد به جنبه‌هاي اخلاقي مراقبت از بيماران واقف باشند و به آن احترام بگذارند، چرا كه در سايه تعامل مناسب ارائه‌دهندگان و گيرندگان خدمات سلامت نسبت به وظايف خود و احترام به حقوق ديگران است كه سلامت جامعه در بالاترين سطح ممكن، قابل دستيابي خواهد بود.

متاسفانه گاهي بيماران با برخوردهاي ناشايست برخي از پزشكان و مسئولان مراكز درماني روبرو مي‌شوند كه اين وضع روزبه‌روز در حال بدتر شدن است. عده‌اي از كارشناسان معتقدند شرايط نامناسب اقتصادي باعث شده است برخي پزشكاني كه سوگندنامه بقراط را خوانده‌اند و امضا كرده‌اند، اخلاقيات را زير پا بگذارند و رفتارهاي غيراصولي نسبت به بيماران، از خود نشان دهند.

اين شرايط باعث شده است كه بيماران با نارضايتي در حالي كه چند ماه در صف انتظار ايستاده‌اند، مطب پزشك را ترك كنند و گاه به دليل برخورد نامناسب، حتي داروهاي تجويزي آن پزشك را دريافت نكنند و دل‌شكسته به سراغ طبيب ديگري بروند، تا شايد او بتواند مرهمي بر زخم‌هايشان بگذارد.

برخورد نامناسب مراكز درماني و پزشكان با بيماران قصه تازه‌اي نيست، بلكه برخوردي است كه متاسفانه هر روز شاهد آن هستيم و اين در حالي است كه مسئولان مدام از اخلاقيات پزشكي دم مي‌زنند و معتقدند رفتارهاي تمامي پزشكان بر اساس ادب و احترام به بيماران است، پس بايد نه به عنوان معاون و مشاور وزير، بلكه به عنوان يك بيمار عادي به مطب پزشكي مراجعه كنند، شايد شاهد ادب و احترام‌ او باشند!

از رفتارهاي دور از نزاكت منشي مطب گرفته تا ويزيت‌هاي نجومي و پزشكي كه حتي سرش را بلند نمي‌كند تا بيمارش را ببيند، همگي از دردهاي سلامت در كشور است، اگر چه اكثر پزشكان به اخلاقيات پاي‌بند هستند، اما عده‌اي هم با رفتارهايشان، اخلاق پزشكي را زير سؤال مي‌برند.

اخلاق پزشكي و حقوق بيماران

اگرچه در قوانين حمورابي در مورد پزشكي و خطاهاي آن مواردي مطرح شده است، اما مي‌توان گفت اولين توجه به اخلاق پزشكي در ايران و يونان باستان بوده است. ارسطو و بقراط كه هم فيلسوف و هم پزشك بودند، در مورد اخلاق پزشكي كارهاي بسياري انجام دادند و همچنين پزشكان مسلمان از جمله رازي نيز به اخلاق پزشكي توجه ويژه‌اي داشتند.

با اين حال تفكرات نظم يافته در مورد فلسفه پزشكي از قرن نوزدهم آغاز شد. در سال 1803 ميلادي «توماس پرسيوال» پزشك انگليسي، براي تدوين و انتشار قانون اخلاقيات پزشكي اقدام كرد كه انجمن پزشكي آمريكا در سال 1847 با الهام از آن، قانون پزشكي آمريكا را به تصويب رساند و پس از چندين بار تجديد نظر، آخرين تدوين در سال 2001 ميلادي صورت گرفت. در علم اخلاق پزشكي، زمينه‌هاي مختلفي مورد بحث است، اما از اين ميان به اصولي كه از سوي همه منابع مورد پذيرش قرار گرفته است، اشاره مي‌كنيم. اصل اول، آسيب نرساندن به بيمار و اصل ديگر، خودمختاري بيمار است. بيمار مي‌تواند اقدام‌هاي درماني را نپذيرد و حق دارد در انتخاب روش‌هاي درماني مشاركت فعال داشته باشد. ممكن است نتيجه مطلوب از نظر بيمار با نتيجه‌اي كه مد نظر پزشك است، متفاوت باشد. به همين دليل بيمار حق دارد با گرفتن اطلاعات كافي از پزشك، در مورد درمان خود تصميم بگيرد. گاهي به نظر مي‌آيد كه اين اصل با اصل انجام اقدام‌هاي سودمند براي بيما ر در تناقض باشد.

دو اصل ديگر اخلاق پزشكي، عدالت و صداقت است.

در تعريف اخلاق پزشكي آمده است: علمي ميان‌رشته‌اي است و مي‌توان پزشكي، فلسفه، اخلاق، حقوق، جامعه‌شناسي و اقتصاد را در آن شريك دانست. اگرچه در طول تاريخ به اخلاق پزشكي پرداخته شده است، اما پيشرفت دانش پزشكي و به‌خصوص علم ژنتيك، اين اخلاق را به طور كلي زير و رو كرده است. به همين دليل صاحب‌نظران معتقدند با استفاده از منابع گذشته، به سختي قادر خواهيم بود به سؤال‌هاي مطرح شده پاسخ دهيم. آنان همچنين مي‌گويند در شرايط فعلي تنها با توليد فكر و خردورزي مي‌توان به سؤال‌هاي اخلاقي پاسخ داد.

منشور حقوق بيمار

به گفته دكتر علي‌رضا پارساپور ـ مدير مركز تحقيقات اخلاق و تاريخ پزشكي، منشور حقوق بيمار به دانشگاه‌ها ابلاغ شده است.

وي اهم موانع اجرايي شدن مفاد منشور حقوق بيمار بر اساس نظرات گردآوري شده را محدوديت منابع، آگاهي كم ذي‌نفعان، ضعف مقررات و دستورالعمل‌ها، كم‌توجهي به حقوق ارائه‌كنندگان و ضعف مديريت بيان كرده و گفته است: گروه‌هاي مخاطب اين طرح فعالان در حوزه اخلاق پزشكي و به ويژه اخلاق پزشكي باليني، مديريت نظام سلامت و به‌خصوص مديريت بيمارستان‌ها در جهت آشنايي با اولويت‌هاي مداخله‌ در سياست‌هاي اجرايي بيمارستان در راستاي تأمين بيشترين سطح رعايت حقوق بيمار است.

دكتر پارساپور همچنين منشور حقوق بيمار در ايران را داراي 5 محور و10 ماده به شرح زير اعلام مي‌كند: محور اول؛ دريافت مطلوب خدمات سلامت، حق بيمار است.

محور دوم؛ اطلاعات بايد به نحو مطلوب و به ميزان كافي در اختيار بيمار قرار گيرد.

محور سوم؛ حق انتخاب و تصميم‌گيري آزادانه بيمار در دريافت خدمات سلامت بايد محترم شمرده شود.

محور چهارم؛ ارائه و دسترسي به نظام كارآمد.

محور پنجم؛ رسيدگي به شكايات بيماران، حق آنان است.

منشور 10 ماده‌اي حقوق بيماران

ـ بيمار حق دارد در اسرع وقت، درمان و مراقبت مطلوب و مؤثر و همراه با احترام كامل را بدون توجه به عوامل نژادي، فرهنگي و مذهبي، از گروه درمان انتظار داشته باشد.

ـ بيمار حق دارد محل بستري، پزشك، پرستار و ساير اعضاي گروه معالج خود را در صورت تمايل بشناسد.

ـ بيمار حق دارد در خصوص مراحل تشخيص، درمان و سير پيشرفت بيماري خود، اطلاعات ضروري را شخصاً و يا در صورت تمايل از طريق يكي از بستگانش از پزشك معالج درخواست كند، به طوري كه در فوريت‌هاي پزشكي اين امر نبايد منجر به تاخير در ادامه درمان و يا تهديد جان بيمار شود.

ـ بيمار حق دارد قبل از معاينات و يا اجراي درمان، اطلاعات ضروري در خصوص عوارض احتمالي و يا كاربرد ساير روش‌ها را درحد درك خود از پزشك معالج دريافت و در انتخاب روش نهايي درمان، مشاركت كند.

ـ بيمار حق دارد در صورت تمايل شخصي و عدم تهديد سلامت آحاد جامعه، طبق موازين قانوني رضايت خود از خاتمه درمان را اعلام و يا به ديگر مراكز درماني مراجعه كند.

ـ بيمار حق دارد براي حفظ حريم شخصي خود، از محرمانه ماندن محتواي پرونده پزشكي، نتايج معاينات و مشاوره‌هاي باليني جز در مواردي كه بر اساس وظايف قانوني از گروه معالج اعلام نظر صورت مي‌گيرد، مطمئن شود.

ـ بيمار حق دارد از رازداري پزشك و ديگر اعضاي تيم معالج خود و همچنين افرادي كه مستقيما بر روند درمان او شركت ندارند، مطمئن شود.

ـ بيمار حق دارد از دسترسي به پزشك معالج و ديگر اعضاي اصلي گروه معالج در طول مدت بستري، انتقال و پس از ترخيص از بيمارستان اطمينان حاصل كند.

ـ بيمار حق دارد با كسب اطلاع كامل از نوع فعاليت‌هاي آموزشي و پژوهشي بيمارستان كه بر روي سلامت و درمان او موثرند، تمايل و رضايت شخصي خود به مشاركت درماني را اعلام و يا در مراحل پژوهش، از ادامه همكاري خودداري كند.

ـ بيمار حق دارد در صورت ضرورت اعزام و ادامه درمان از ساير مراكز درماني قبلاً از مهارت گروه معالج، ميزان تعرفه‌ها و پوشش بيمه‌اي خدمات در مراكز درماني مطلع شود.

رعايت پروتكل درمان بيمار

انوشيروان محسني بندپي ـ عضو كميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي درباره اخلاق پزشكي به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: بيمار بايد از بيماري خود آگاهي داشته باشد و اين وظيفه پزشك است كه بيماري، نحوه درمان و عوارض آن را به بيمار گوشزد كند، كه همه اين مسايل به حقوق بيمار برمي‌گردد. موضوع ديگر رها شدن بيمار از دغدغه پرداخت هزينه‌ خدماتي است كه دريافت مي‌كند . اين موضوع ربطي به پزشك ندارد و يك وظيفه حاكميتي است كه متاسفانه دولت اين وظيفه اصلي را گم كرده و از يادش رفته است. موضوع ديگر، پروتكل درماني براي بيمار است كه از طرف پزشك و تيم پزشكي بايد اعمال شود. متاسفانه چون آگاهي آحاد مردم نسبت به عوارض استفاده بي‌رويه از اسكن‌ها، ام‌.آر.آي و سونوگرافي كم است معمولاً بيماران طالب انجام دادن اين آزمايش‌ها هستند و اين امر در جامعه ما به يك نياز كاذب تبديل شده است. حدود 70 تا 80 درصد از پزشكان بعد از معاينه مريض، بيماري او را تشخيص مي‌دهند، اما اصرار بيماران آنان را ناگزير مي‌كند كه اين آزمايش‌ها را برايشان بنويسند، زيرا كه در صورت خودداري پزشك بيمار او را ديگر قبول نخواهد داشت و خواهد گفت كه پزشك كوتاهي كرده و علم كافي نداشته است.

نماينده مردم چالوس و نوشهر در مجلس شوراي اسلامي مي‌افزايد: رعايت اخلاق پزشكي و استفاده صحيح از لوازم و وسايل پزشكي، نياز به كار فرهنگي طولاني مدت دارد و بعيد به نظر مي‌رسد پزشكي كه كارش نجات جان انسان‌ها است، به بيمارانش توهين كند.

او در پاسخ به اين پرسش كه بسياري از پزشكان حتي اجازه صحبت كردن هم به بيمار نمي‌دهند، يادآوري مي‌كند: پزشك بايد از طريق بيمار از كم وكيف بيماري مطلع شود تا بتواند او را درمان كند. اين جزو حقوق بيمار است كه بيماري و علامت‌هاي آن را براي پزشك شرح دهد تا پزشك با پرسش‌هايش بتواند بيمار را درمان كند.

اين عضو كميسيون بهداشت و درمان مجلس همچنين مي‌گويد: دادن وقت طولاني به مردم از طرف برخي از پزشكان، يك معضل است كه كوشيديم آن را به صورت ريشه‌اي حل كنيم، اما متاسفانه دولت قادر به اجراي آن نشد. حال ممكن است روي اين موضوع اشراف كامل نداشته باشد و يا اين كه درد و ناراحتي مردم را متوجه نمي‌شود.

وي با بيان اين كه همه تلاش ما اين است كه مردم با هزينه‌هاي كمتر، خدمات بيشتري را دريافت كنند، مي‌افزايد: پزشكي كه حقوق كمي از بيمارستان دولتي دريافت مي‌كند، مي‌كوشد هرچه سريعتر بيماران را ببيند تا بتواند در بيمارستان خصوصي هم بيماران را ويزيت كند، حال اگر به پزشك پول كافي داده شود قطعاً در جاي ديگري كار نمي‌كند و تمامي هم و غم خود را به درمان بيماران بيمارستان‌هاي دولتي اختصاص مي‌دهد.

ما در طرحي كه ارائه داديم، اعلام كرديم پزشكاني كه علاقه‌مندند تمام وقت كار كنند، حق‌الزحمه خوبي دريافت مي‌دارند تا فقط در يك جا كار كنند، براي اين كار هم 5 تا 6 بيمارستان را مشخص كرديم كه كار در آنجا انجام شود، اما متاسفانه دولت لوازم و ابزار مورد نياز براي اجراي اين طرح را فراهم

نكرد.

رفتار ناشايست پزشكان

دكتر حسين ملك‌افضلي ـ معاون سابق تحقيقات و نوآوري وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: متاسفانه اين روزها شاهد رفتار ناشايست برخي از پزشكان با بيماران هستيم كه روز به روز هم در حال افزايش است.

او با بيان اين كه بيماران حق دارند از برخورد پزشكان ياد شده گلايه‌مند باشند، مي‌افزايد: ما شاهديم كه بعضي از پزشكان رفتار و برخوردهاي صحيحي را كه بايد با بيماران داشته باشند، ندارند و هزينه‌هاي اضافي زيادي مانند آزمايش‌هاي غيرضروري و «ام.آر.آي» و سونوگرافي را به بيماران تحميل مي‌كنند.

اين استاد دانشگاه علوم پزشكي تهران يادآوري مي‌كند: اگر در تربيت پزشكان از نظر كمي و كيفي دقت نشود، اين قبيل مسايل و مشكلات در جامعه افزايش مي‌يابد.

از نظر كمي اگر تعداد پزشكان بيش از حد نياز و استاندارد باشد، ممكن است براي اين كه زندگيشان تامين شود، هزينه‌هاي زيادي را به بيماران تحميل كنند، آنان خرج تراشي مي‌كنند، در حالي كه با معاينه‌هاي دقيق مي‌توانند بيماري‌ها را تشخيص دهند.

در مورد كيفيت درمان هم بايد نيروي انساني را كه مي‌خواهد در آينده پزشك شود، طوري تربيت كنيم كه بيمار با يك بار مراجعه به پزشك درمان شود و نياز به مراجعات زياد نباشد. بيمار وقتي كه از روند درمان خود ناراضي باشد، به سراغ پزشك ديگري مي‌رود كه اين موضوع متضمن صرف وقت و هزينه‌هاي اضافي است. دكتر ملك‌افضلي با بيان اين كه مهارت‌هاي درمان بايد به پزشكان آموخته شود، مي‌گويد: برخورد صحيح پزشك با بيماران و درمان آنان بسيار اهميت دارد و براي حل اين موضوع بايد يك برنامه‌ريزي جامع انجام شود.

همچنين در دانشگاه هاي علوم پزشكي بايد درس اخلاق پزشكي گنجانده شود و با موافقت سازمان نظام پزشكي مسايل آن مورد توجه قرار گيرد تا نظارت كاملي بر فعاليت پزشكان انجام پذيرد.

بيتا مهدوي

شنبه|ا|8|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 100]