واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: اقتصاد > انرژی - محسن خجسته مهر اکتشاف منابع هیدروکربوری در تمام گستره آبی و خشکی سرزمینی ایران، پشتوانه فعالیت های شرکت ملی نفت و پایه و اساس تولید نفت و گاز کشور است. تاریخچه اکتشاف نفت در ایران با واگذاری امتیازات در اواخر دوره قاجاریه و عقد قرارداد دارسی همراه است.اما فرایند اکتشاف منابع هیدروکربوری در تاریخ صد ساله صنعت نفت ایران، مسیری پر چالش بوده و فراز و فرودهای فراوانی را طی نموده است. سال های وقوع جنگ جهانی اول و دوم،دوره مناقشات بین ایران و شرکت های خارجی از جمله شرکت نفت بریتانیا،سال های استیلای شرکت های عامل نفت بر منابع ایران و دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از مهم ترین دوره های افت اکتشاف نفت و گاز در کشور بوده است. در این میان سال های 1338تا1348 که به دلیل ملی شدن صنعت نفت و عقد قرارداد با کنسرسیومی متشکل از چندین شرکت بزرگ نفتی، با خلع ید انگلیس از شرکت نفت ایران همزمان بوده است، یکی از مهمترین و پربارترین دهه های اکتشافات نفتی در منطقه خشکی حوضه رسوبی زاگرس و منطقه دریایی خلیج فارس می باشد.در طی این دهه،تعداد میادین کشف شده نفتی بزرگ و کوچک ،بالغ بر 50 میدان است.در دهه دوم بعد از انقلاب اسلامی،آهنگ فعالیت های اکتشافی به تدریج سرعت می گیرد و به بخش اکتشاف،امکانات بیشتری تخصیص داده می شود.از جمله مهمترین اکتشافات در این دهه،کشف میدان گازی پارس جنوبی است.اما عمده تغییرات و نگرش جدید به اکتشاف از سال 1376 آغاز گردید. این نگرش با اجرای سیاست های جدید و توجه ویژه به اکتشاف که نتیجه ان کشف میدان آزادگان و چند میدان دیگر در سال 1378 است ،خودنمایی می کند.به طوریکه در سال 1999، ایران از نظر اکتشاف جهانی،جایز رتبه اول گردید.در طول برنامه پنج ساله چهارم توسعه، فعالیت های اکتشافی گسترده ای در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت.در طول این برنامه وزارت نفت توانست با کشف میادین جدید نفت و گاز کشور،در مجموع به حدود 3 برابر تعهدات خود عمل کند.از جمله نقاط قوت این برنامه، توجه به مناطق مرزی بوده است. در طی این برنامه، طرح های اکتشافی در مناطق مرزی و میادین مشترک از شمال قصر شیرین تا شلمچه و دهانه خلیج فارس با جدیت پیگیری شد.نتیجه تمرکز فعالیت های اکتشافی در این منطقه، بسیار ارزشمند و درخشان بوده است. اما این فعالیت ها باید تا شناسایی تمام ساختارهای زمین شناسی مرزی و نزدیک مرز و اجرای فعالیت های اکتشافی تکمیلی میادین مشترک،بدون وقفه ادامه یابد. بالغ بر یک میلیون کیلومتر مربع از گستره سرزمینی ایران (معادل 5/68 درصد مساحت کشور) را حوضه رسوبی تشکیل داده است؛ این حوزه دارای پتانسیل اکتشاف منابع هیدروکربوری است که برای مناطق مختلف، متفاوت است.بیشترین پتانسیل مربوط به حوضه زاگرس و خلیج فارس بوده و بیشترین فعالیت های اکتشافی سال های گذشته کشور نیز در این دو حوضه متمرکز شده است.وسعت این دو حوضه تنها 20 درصد مناطق دارای پتانسیل نفت و گاز را شامل می شود و 80 درصد مناطق دیگر ناشناخته مانده اند.بنابراین در کنار جستجو در لایه های عمیق تر میادین موجود که هنوز امید کشف نفت در انها وجود دارد،مطالعه تمامی حوضه ها برای شناخت کامل پتانسیل های نفت و گاز کشور، از اولویت های مهم بخش اکتشاف است.براین اساس در تدوین سیاست های کلان وزارت نفت ،ضمن توجه به افزایش مداوم حجم ذخایر هیدروکربور اکتشافی جدید،هدف گذاری سرزمینی فعالیت های اکتشافی برنامه ریزی شده در برنامه پنج ساله پنجم توسعه بر شناسایی تمام حوضه های رسوبی دیگر در شمال شرق،مرکز،شمال غرب،جنوب و خلیج فارس استوار است.از این رو،براساس مصوبه اخیر کمیته ویژه نظارت بر میادین نفت و گاز مشترک کشور،فعالیت های اکتشافی و توصیفی شرکت ملی نفت ایران طی برنامه پنجم توسعه باید بر نواحی مرزی و میادین مشترک متمرکز باشد.در این میان اولویت با مناطق و میادینی است که کشور همسایه در حال برداشت از انها بوده یا برای توسعه شان قراردادی منعقد کرده است. از جمله اقداماتی که باید در دوستر کار فعالیت های اکتشافی وزارت نفت قرار گیرد،تسریع در اجرای پروژه های لرزه نگاری دو و سه بعدی در محدوده مناطق مرزی( به ویژه شمال شرق و غرب کشور) در کنار تحلیل ساختاری و ارزیابی پتانسیل هیدروکربوری تاقدیس ها و حفاری اکتشافی این مناطق است. یکی از چالش های گذشته وزارت نفت این بود که پس از کشف هر یک از میداین هیدروکربوری، بین مرحله کشف،شروع عملیات توسعه و در نتیجه آغاز تولید و بهره برداری، چندین سال فاصله می افتاد.از دلایل این امر می توان به اکتشاف و توصیف ناقص،وجود ریسک اکتشافی زیاد،عدم پیش بینی و برنامه ریزیم ناسب،کمبود نیروی انسانی،عدم سرمایه گذاری و ... اشاره کرد.نبود توصیف و تحدید میدان پس از اکتشاف،باعث عدم قطعیت و اطمینان در یافته های اکتشافی شده و ریسک فعالیت های توسعه ای را افزایش می دهد.در صورت بسط فعالیت های توصیفی پس از کشف میدان،تصمیم گیری در مورد چگونگی توسعه، میزان تولید و برنامه ریزی های بلند مدت تسهیل می شود.این موضوع در قراردادهای بیع متقابل سبب کاهش هزینه های ریسک شده و به سرمایه گذاری با منابع داخلی نیز کمک شایانی خواهد نمود. مدیریت متمرکز،هدفمند و یکپارچه اکتشاف و توجه به زنجیره ارزش فعالیت ها در راستای توصیف، تحدید و انجام هرگونه عملیات اکتشافی تکمیلی و جدید، امری ضروری است. نکته مهم دیگر این است که تا کنون تنها 50 درصد از ذخایر هیدروکربوری قابل پیش بینی در کره زمین کشف شده و اکثر این اکتشافات عادی و بسیار آسان بوده اند.به طوریکه گاه وجود نفت و گاز در سطح زمین با استفاده از روش های ابتدایی لرزه نگاری باعث کشف این منابع با ارزش شده است.امروزه اغلب ساختارها و ساختمان های نفت زای بزرگ مورد کاوش قرار گرفته اند و بر خلاف گذشته ، انتظار کشف مخزنی با نشخصات آنچه در سالیان قبل در نتیجه کارهای اکتشافی حاصل شده است،وجود ندارد.روند اکتشاف کنونی منابع هیدروکربوری به سوی جستجوی این منابع در ساختارهای پیچیده و لایه های عمیق تر زمین و نواحی عمیق دریایی است.مسلما اکتشاف 50 درصد باقیمانده ذخایر هیدروکربوری به آسانی 50 درصد اولیه نیست و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان،در سال های آینده دسترسی به تکنولوژی های نوین،کلید اکتشاف موفق منابع هیدروکربوری و دسترسی به آنها خواهد بود. معاون برنامه ریزی وزیر و دبیر ستاد تدابیر ویژه اقتصادی وزارت نفت
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 323]