ايران در مسير پيشرفت علم و فناوري

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: ايران در مسير پيشرفت علم و فناوري
خبرگزاري فارس: در30 سالي كه از انقلاب اسلامي مي‌گذرد، كشور در زمينه شاخص‌هاي علمي در رتبه‌هاي قابل توجه جهاني قرار گرفته و از لحاظ نيروي انساني متخصص و ظرفيت‌هاي بالقوه و بالفعل علمي نيز به پيشرفت‌هاي دور از انتظاري دست يافته است.

علم و پژوهش از ديرباز در كشور ما جايگاه عميقي داشته است. اما متاسفانه در طي ساليان گذشته به دليل هجمه استعمار، علماي كشور ما نتوانستند فضاي لازم را براي رشد پيدا كنند وحتي اگر حركتي را انجام مي‌دادند با بن بست‌ها و ورود ممنوع‌ها مواجه مي‌شدند اما با انقلاب اسلامي اين بن‌بست‌ها شكست و زمينه لازم براي حركت جوانان كشور ايجاد شد به طوري كه در حال حاضر كشور در حال بازگشت به جايگاه علمي خوب گذشته است.

توجه ويژه به علم و پيشرفت‌هاي محسوس در اين حوزه در شرايطي در كشور ايجاد شده است كه فاصله علمي و فناوري‌هاي نوين جهان پيشرفته و كشورهاي در حال توسعه و جهان سوم، روز به روز عميق‌تر مي‌شود.

اين روند سبب شده است كه اگر در قرن بيستم سخن از جهان پيشرفته و جهان در حال توسعه بود، امروز اين مفهوم در قالب جهان فوق پيشرفته و برخوردار از علوم HIGH TECH نمود يافته و به عنوان يك واقعيت در جهان، خود نمايي مي‌كند.

تلاش براي رفع فاصله بين پيشرفت‌هاي علمي جهان سوم و كشورهاي توسعه يافته، موضوعي است كه رهبر معظم انقلاب اسلامي همواره بر آن تاكيد كرده‌اند. حقيقت اين است كه با اراده و تلاش و خودباوري مي‌توان انحصارهاي علمي و فناوري را در هم شكست و در اين تلاش به موفقيت‌هاي چشمگير نيز دست يافت.

در30 سالي كه از انقلاب اسلامي مي‌گذرد، كشور در زمينه شاخص‌هاي علمي در رتبه‌هاي قابل توجه جهاني قرار گرفته و از لحاظ نيروي انساني متخصص و ظرفيت‌هاي بالقوه و بالفعل علمي نيز به پيشرفت‌هاي دور از انتظاري دست يافته، پيشرفت‌هاي حاصل شده را مي‌توان حاصل دو موج آموزش و پژوهش دانست كه مرهون پيروزي انقلاب اسلامي و تلاش براي جبران كاستي‌هاي پيش از انقلاب بوده است.

پس از پيروزي انقلاب به علت عقب ماندگي‌هاي شديدي در بخش‌هاي مختلف از جمله آموزش عالي، با كمبود شديد نيروي انساني تحصيلكرده و متخصص مواجه بوديم به طوري كه حتي تا شش، هفت سال پس از پيروزي انقلاب اسلامي به لحاظ كمبود شديدي كه در زمينه نيروي پزشكي وجود داشت هنوز در شهرهاي متوسط كشور نيز پزشكان خارجي از بعضي كشورهاي جهان سوم مشغول كار بودند.

خوشبختانه در نيمه‌هاي دهه 60 بود كه برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته در ستاد انقلاب فرهنگي به تدريج به مرحله اجرا در آمد و كمبود شديد نيروي انساني تقريبا در عرض يك دهه به نحو محسوسي برطرف شد و به وضعيتي رسيديم كه تقريبا در تمامي رشته‌ها توانستيم نيروي انساني مورد نياز را تامين كنيم و امروز با چيزي حدود سه ميليون و 300 هزار دانشجو در رشته‌هاي مختلف در همه كشور و در مقاطع مختلف تحصيلي مواجهيم و اين موج اولي بود كه انقلاب موفق شد آن را به راه بياندازد و از ثمرات آن بهره‌مند شود.

اما موج دوم كه موج پژوهش بود تقريبا از اواسط دهه 70 با چرخش بيش از پيش آموزش عالي به سمت دوره‌هاي تحصيلات تكميلي آغاز شد. با ايجاد و توسعه دوره‌هاي تحصيلات تكميلي، پژوهش كشور جان گرفت و موسسات پژوهشي به تدريج در كشور تاسيس شدند به نحوي كه امروز توليد علم در ايران از رشد فوق‌العاده‌اي در مقايسه با تمام كشورهاي دنيا برخوردار است بنابراين تربيت نيروي انساني و پرداختن به پژوهش و توليد علم دو موجي بوده كه به طور موفق در كشور به راه افتاد و ما امروز با دستاوردهاي اين دو موج و البته با مشكلات و كمبودهايي مواجهيم.

بطور كلي مقايسه حركت كشور با گذشته نشان مي‌دهد كه وضعيت اميدبخش و رضايتبخش است. كمااين‌كه شايد در آن سال‌ها گمان نمي‌رفت كه كمبود نيروي متخصص كاملا مرتفع شود تا توليد علم به اين شكل و با اين رشد و شتاب در كشور به راه بيافتد اما اينها همه محقق شده است.

در اين ميان نبايد فراموش كرد كه كشورهاي ديگر هم هدف‌هاي بسيار بلندپروازانه‌اي را براي خودشان تنظيم كرده‌اند و بعضا با مشكلات كمتري نسبت به جمهوري اسلامي ايران مواجه بوده‌اند، جنگي بر آنها تحميل نشده و منابع آنها محصور نشده شد بنابراين شايد از جهاتي آمادگي بهتري را هم براي حركت سريع داشته باشند اما نكته اساسي اين است كه امكانات بالقوه كشور ما تقريبا استثنايي است، يعني نيروي اصلي و آماده براي علمي كه ما داريم در كمتر كشوري وجود دارد.

در حال حاضر سالانه حدود نيم ميليون نفر فارغ‌التحصيل دانشگاهي داريم كه از اين تعداد نزديك به 40 هزار نفر فارغ‌التحصيل تحصيلات تكميلي هستند كه بالقوه آماده كار پژوهشي هستند. بيش از سه هزار نفر از آنها هم فارغ‌التحصيلان دوره‌هاي دكتري هستند بنابراين اين آمادگي وجود دارد كه با برنامه‌ريزي درست و با استفاده بهينه از منابع و با هماهنگ كردن دستاوردهاي زيادي كه در كشور در حال رخ دادن است بتوانيم با حركتي پرشتاب از بقيه رقبا حتي از آنهايي كه در شرايط موجود جلوتر از ما هستند پيشي بگيريم.

ضمن آنكه با معيارهاي جزئي بايد موقعيت كشور را سنجيد و يك ارزيابي تام و تمام كه از همه جهت بتواند وضعيت علمي و فناوري ما را در صحنه بين‌المللي به دست بدهد وجود ندارد اما همين شاخص‌هاي جزئي مي‌تواند راهنماي خوبي باشد. مثلا اگر توليد علم را با انتشارات علمي بين‌المللي كشور بسنجيم كه معياري خوب اما ناقص است ما در رتبه سي‌ام دنيا قرار مي‌گيريم.

در بعضي از مقايسه‌هاي بين‌المللي كه انجام شده، رتبه جهاني ايران در فناوري چيزي بين 40 و 50 برآورد كرده‌اند، اما در بعضي از حوزه‌هاي علمي و فناوري بسيار جلوتر هستيم. مثلا در فناوري نانو، بين 20 كشور اول دنيا هستيم و در رشته شيمي وضعيت خيلي خوبي داريم حتي در بعضي رشته‌هاي محدود رتبه ما در دنيا تك رقمي است.

البته در ارزيابي‌هايي كه در خصوص فناوري ايران انجام شده دستاوردهاي حجيمي كه در بعضي از زمينه‌هاي فناوري در كشور حاصل شده، در نظر گرفته نشده‌اند مثل فناوري هسته‌اي، نانو و فناوري سلول‌هاي بنيادي و از اين قبيل كه به صورت خاص ديده نشده‌اند.

اين كه كشور ما از نظر فناوري در چه موقعيتي است به اين بستگي دارد كه در چند رشته از رشته‌هاي مطرح و داراي مزيت جزو رتبه‌هاي بالاست بنابراين به نظر مي‌رسد كه ارزيابي‌ها كمي كمتر از واقعي را نشان مي‌دهند و رتبه فناوري كشور بالاتر از برآوردهاست

در چنين شرايطي اگر شركت‌هاي دانش بنيان راهشان را در كشور پيدا كنند ايران يك كشور توسعه يافته خواهد بود البته مطمئنا نقش دولت در اين ميان بسيار حائز اهميت است چراكه مي‌تواند با برداشتن موانع از سر راه اين شركت‌ها زمينه را براي رشد و پيشرفت آنها فراهم كند.

بخش‌هاي مختلف وزارتخانه‌ها و منابع مالي در كشور نيز بايد براي رشد شركت‌هاي دانش بنيان كمك كنند تا شاهد جهشي سريع در حوزه فناوري و نوآوري باشيم.

فراموش نكنيم در شرايط فعلي كه از لحاظ تامين نيروي متخصص و دانش فني موفق بوده‌ايم بحث مهم ديگري در پيش روي ما قرار دارد. فناوري مقوله مهمي است كه هم با علم و هم صنعت در ارتباط است و داراي هويت مستقلي است كه متاسفانه كمتر به آن توجه شده است.

نوآوري هم بيشتر به مفهوم كالا يا خدماتي اطلاق مي‌شود كه در بازار مصرف ارائه مي‌شود، به طور كلي نوآوري نتيجه تجاري شدن علم و فناوري است ومطمئنا بايد براي ارتباط اين زنجيره‌ها راهكاري انديشيده شود.

در واقع در دنيايي كه دانـش و دسـتـاوردهـاي عـلـمـي و فـنـاورانـه، اصـلـي‌تـريـن زيرساخت‌هاي قدرت و اقتدار ملّي كشورهاي جهان را تشكيل مي‌دهد ضرورت تقويت نهادهايي كه در عرصه توليد علم، بويژه در مرزهاي دانش بشري حركت مي‌كنند اولويتي دوچندان دارد.

ضمن آنكه تاكنون درخصوص فناوري‌هاي راهبردي در كشور كارهاي خوبي صورت گرفته اما تمام آنها به صورت پراكنده است كه نياز به جمع بندي، بررسي و نتيجه‌گيري دارند و در واقع اگر مجموع دانسته‌هاي خود را جمع‌بندي كنيم آمار قابل توجهي از اطلاعات به دست خواهد آمد كه مي‌توانيم از آنان براي پيشبرد اهداف خود استفاده كنيم. از اين رو ضرورت تشكيل معاون فناوري و نوآوري زير نظر رياست جمهوري احساس ‌شد.

يكي از دلايل اصلي تشكيل اين معاونت برقراري ارتباط بـيـن صـنـعـت و دانـشـگاه بود، چراكه بايد در اين راستا برنامه‌ريزي اصولي صورت گيرد. معاونت علمي در واقع براي حمايت بهتر از پژوهشگران و نخبگان در رياست جـمـهــوري ايـجــاد شــده اســت.

ايــن مـعــاونــت زيـر نـظـر رياست‌جمهوري است و مسووليت‌هاي ان به چهار بخش عمده جمع‌بندي فناوري‌هاي راهبردي، برقراري ارتباط بين دانشگاه و صنعت، اولويت‌بندي طرح‌هاي كلان ملي و شركت‌هاي دانش بنيان تقسيم مي‌شود.

تـشكيل معاونت علمي را مي‌توان يكي از بزرگترين دستاوردهاي انقلاب دانست كه اگرچه از زمان تشكيل آن تاكنون زمان زيادي نمي‌گذرد اما در همين مدت كوتاه هم شاهد اقدامات بنيادين از طرف اين نهاد بوده‌ايم كه از جمله آنها مي‌توان به برگزاري اولين جشنواره ملي و نواوري اشاره كرد.

چرا كه در اين 30 سال هر ساله ما جشن انقلاب گرفته‌ايم و در دهه فجر جشنواره‌هاي متعددي از جمله جشنواره ‌هاي ورزشي و هنري برگزار كرده‌ايم اما در كنار اين جشنواره‌ها، جشنواره ملي و نواوري نيز مي‌تواند جايگاه ممتازي در فعاليت‌هاي دهه فجر پيدا كند و اين مساله را بايد به فال نيك گرفت.

معناي اين اقدام آن است كه ما در سالگرد پيروزي انقلاب به علم توجه و به عالم احترام مي‌گذاريم و در واقع نگاه ما به علم به عنوان يكي از آرمان‌هاي انقلاب است.

اين جشنواره كه در آن تمام دستاوردهاي علمي انقلاب در قالب ستاد‌هاي سلول‌هاي بنيادي، زيست فناوري، گياهان دارويي و طب سنتي، ميكروالكترونيك،نانو، انرژي‌هاي نو وهوا ـ‌ فضا زير يـك سقف گرد آمده‌اند روشن مي‌كند كه ابعاد افتخار جمهوري اسلامي ايران در زمينه پيشرفت علمي تا چه اندازه اسـت و مـقدمه خوبي را براي حركت‌هاي تصاعدي و پيشرفت‌هايي كه در آينده ايجاد مي‌شود، پايه‌ريزي مي‌كند.

دستاوردهاي مهم كشور با بهره‌گيري از سلول‌هاي بنيادي

توليد، تكثير و انجماد سلول‌هاي بنيادي دستاورد عظيم علمي و جلوه‌‌اي از ظرفيت بي‌‌پايان استعداد ملت ايران است چـراكـه تـولـيـد سـلـول‌هاي بنيادي، يكي از پيشرفته‌ترين عرصه‌هاي علوم پزشكي و آزمايشگاهي است. اين فناوري، انقلاب بزرگي را در دهه اخير در عرصه پيشرفت‌هاي پزشكي و ترميم بافت‌هاي ازبين رفته اعضاي بدن و همچنين در پـيـونـد اعـضـاء ايـجـاد كـرده است. سلول‌هاي بنيادي جنيني (STEM CELL) سلول‌هاي اوليه‌اي هستند كه توانايي تبديل به انواع مختلف سلول‌ها را دارند.

تحقيقات باليني نشان داده است كه اين سلول‌ها مي‌توانند به درون بافت‌هاي آسيب ديده، پيوند زده شوند و با تبديل‌شدن به سلول‌هاي خاص آن بافت، از آنها مي‌توان در توليد سلول‌ها و نهايتاً بافت‌هاي مختلف در بدن انسان استفاده كرد. سلول‌هاي بنيادي از نوع سلول‌هاي پرتوان هستند كه در مراحل تكثير و كشت‌هاي مختلف، قابليت‌هاي زيستي خود را حفظ مي‌كنند.

در واقع سلول‌هاي بنيادي هم اكنون به عنوان يكي از منابع تـولـيـد ثـروت در پـزشـكي كشورها مورد توجه است و شركت‌هاي دارويي مهم‌ترين حمايت‌كننده تحقيقات در اين زمينه هستند. سلول‌هاي بنيادي به عنوان انقلاب دوم در پزشكي بحث تازه‌اي است و مزيت كشور ما در اين بحث همپايي و همترازي با دنيا است و درحال حاضر ايران در مسيري پرشتاب براي رسيدن به موفقيت‌هاي بزرگتر در تـكـمـيـل ايـن فـنـاوري عـرصـه پزشكي قرار گرفته است.

سـلـول‌هـاي بـنـيـادي جـنـيـنـي در زيست شناسي تكويني، داروسازي، طب پيوند و توسعه درمان‌هاي جديد بسيار حياتي به شمار مي‌روند.اين سلول‌ها كه در كشور توليد، تكثير و منجمد شده است بعنوان سلول‌هاي پر توان ، توانايي تقسيم، تمايز و تبديل به همه سلول‌هاي انساني از قبيل عضله قلبي، عصب، عضله و ديگر سلول‌ها را دارا هستند و در مطالعات تكميلي اين سلول‌ها به سلول‌هاي عضلاني قلبي تبديل شده‌اند و البته تحقيقات محققان كشورمان در زمينه كاربردهاي مختلف اين سلول‌هاي بنيادي ادامه دارد.

بطوركلي علم بيولوژي تكويني بنياخته‌ها انقلابي است كه در سال‌هاي آينده عرصه جديدي را در علم پزشكي پيش روي مردم جهان قرار خواهد داد و طب نويني را براي جوامع ايجاد مي‌كند كه اميدهاي زيادي را در پي دارد دستيابي به اين علم در سال‌هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي از جمله دستاوردهاي محققان ايراني است كه به همت محققان پژوهشكده رويان در موارد متعدد به نتايج رضايت‌بخشي رسيده است.

پژوهشكده رويان كه از سال 70 با هدف ارائه خدمات درماني و آموزشي در زمينه باروري و ناباروري تاسيس شده است اين مركز يكي از پژوهشكده‌هاي جهاد دانشگاهي است كه 6 گروه پژوهشي با عنوان باروري زنان، باروري مردان، جنين شناسي ژنتيك، اپيدميولوژي و بهداشت باروري و سلول‌هاي بنيادي در آن مشغول فعاليت هستند.

اولين ، رده سلول‌هاي بنيادي جنيني انساني از طرف اين پــژوهشكده و به نام ايران به عنوان دهمين كشور دنيا ثبت شد وتا به امروز نزديك به 7 مورد انساني و 6 لاين موشي ايجاد شده و اين تحقيقات همچنان ادامه دارد. محققان كشورمان به دنبال آن هستند كه اين سلول‌ها را به ساير سلول‌هاي بدن از جمله سلول‌هاي قلبي، سلول‌هاي مولد انسولين، سلول‌هاي عصبي و سلول‌هاي كبدي و... تمايز بدهند.

در حال حاضر پژوهشگران رويان فعاليت خود را براي استفاده از سلول‌هاي بنيادي بزرگسالي و سلول‌هاي بنيادي بند ناف متمركز كرده‌اند. اين سلول‌ها در مغز استخوان، چشم، پوست و ساير نقاط بدن يافت مي‌شوند و در حال حـاضـر طرح‌هاي زيادي در زمينه قلب، چشم، عصب، سلول‌هاي مولد انسولين از سوي محققان ما در حال انجام است.

ضمن انكه تاكنون طرح قلب و چشم با موفقيت‌هاي بسيار خوبي مواجه شده، طرح استخواني مرحله حيواني خود را مي‌گذراند و مهندسي بافت و طرح غضروفي نيز هنوز در مرحله آزمايشگاهي است.

همچنين هم اكنون بانك بندناف در كشور تشكيل شده است تشكيل اين بانك به پدران و مادراني كه فرزندي در راه دارند اين اجازه را مي‌دهد تا با مراجعه و تشكيل پرونده، پس از تولد نوزاد، خون بند ناف فرزندشان را نگهداري و به مراكز مربوطه انتقال دهند و سپس سلول‌هاي بنيادي بندناف استخراج و ذخيره شود.

اين كار تماما توسط محققان ما انجام مي‌شود و در سال‌هاي آتي مي‌توان از همين سلول‌هاي بنيادي استخراج شده از بند ناف براي درمان بسياري از بيماري‌هاي همان فرد استفاده كرد. به اين ترتيب و به شيوه‌اي كه در تمامي مراكزي كه زايماني صورت مي‌گيرد اين خون‌ها دور ريخته نشوند بلكه جمع‌آوري شده و پس از آن كه (HLA) آنها مشخص شد ذخيره و در موارد ضروري براي درمان بيماري‌هاي افراد مورد استفاده قرارداد و دركل حدود 70 بيماري از طريق اين سلول‌ها قابل درمان هستند.

شكل‌گيري پژوهشكده رويان و انجام درمانهاي كنوني در اين مركز رامي توان از جمله دستاوردهايي برشمرد كه پس از پيروزي انقلاب اسلامي در كشور به دست آمده است.

زماني كه ما در كشور كار بر روي سلول‌هاي بنيادي را آغاز كرديم ايران جزء 10 كشور دارنده اين توانمندي بود اما پس از آن كشورهاي ديگري نيز به گروه سلول‌هاي بنيادي پيوسته اندودر حال حاضر بيش از 14 كشور به اين توانايي دست پيدا كرده‌اند.

به عنوان نمونه كشور تركيه پس از ايران صاحب اين فن‌آوري شده و پژوهشگران كشور تركيه پس از آموزش در پژوهشكده رويان و گذراندن كارگاه‌هاي متعدد در ايران به اين توانمندي دست پيدا كرده و رده سلولي را به ثبت رساندند.

در اين ميان نبايد فراموش كرد كه بحث سلول‌هاي بنيادي بحثي علمي است و نمي‌توان براحتي براي يك كشور رتبه يا رده‌اي را تعيين كرد وآنچه مهم است اين است كه ايران در حال حاضر هم سطح كشورهاي ديگر در بخش باليني حركت كرده و در مرحله انتقال تجربه از مراحل تحقيقاتي به درمان قرار دارد.

حضوري پر رنگ در عرصه‌هاي نوين علم

مـيـكـروالـكـترونيك شاخه‌اي از دانش نوين آن هم با قابليت‌هاي مافوق تصور است و بي شك به دليل همين خصوصيت ويژه بوده است كه از دوران پس از انقلاب توجه خاصي بر روي آن اعمال شده است. نتيجه اين توجه دو دهه‌اي كه البته در كوران جنگ تحميلي عليه كشور، توقف در آن خــلا‡هـاي تـحـقـيـقـاتـي نـيـز بـه وجـود آورده، پـرورش استعدادهاي درخشان و مغزهاي متفكري بوده است كه ريز سامانه‌هاي الكترونيكي و روباتكي براي سازه‌هاي مختلف الـكـتـرونيكي را به عنوان يكي از موفقيت‌هاي علمي و تحقيقاتي كشور ارائه نموده‌اند. تنوع و گستره باز اين عرصه از دانش‌هاي نوين موجب شده است تا هر از چندگاهي، دستاوردي نوين از سوي محققان داخي ارائه شود.

طراحي و ساخت رباتِ دستيار جراح بود، توليد داروي جديد براي بيمارانMS ، توليد سيمكارت چند منظوره نسل جديد تلفن همراه با قابليت استفاده در كارت‌هاي هوشمند مـخـتـلــف، طــراحــي و ســاخـت مـدولاتـور بـا كـاربـرد در فرستنده‌هاي پخش ديجيتال تلويزيوني، دستگاه جراحي الكتريكي فركانس بالا، زيردريايي بدون سرنشين هدايت از راه دور به منظور شناسايي، تصويربرداري، اعمال مكانيكي و نمونه برداري در اعماق آب، اسكنر سه بعدي و تراش سه محور، داراي كاربرد در صنعت قطعه‌سازي و طراحي و ساخت ups onlin صنعتي از جمله طرح‌ها و پروژه‌هايي است كه طي سال‌هاي اخير از سوي محققان داخلي در عرصه ميكرو الكترونيك ارائه شده است. البته بايد اذعان كرد كه پروژه‌هاي تاريخي ملي نظير پرتاب موفقيت آميز راكت كاوش 2 كه پاي ايران اسلامي را رسما به مرزهاي فضا باز كرد، عمدتا به لطف توسعه دانش ميكروالكترونيك در بطن مؤسسات و مراكز تحقيقاتي داخلي تحقق يافته‌اند.

از سوي ديگر يكي از جالب توجه ترين و البته كاربردي ترين اين دستاوردها توليد سيمكارت‌هاي نسل جديد تلفن همراه بوده است. اخيرا محققان پژوهشكده ميكروالكترونيك ايران موفق به توليد سيمكارت‌هاي نسل جديد تلفن‌هاي همراه در قالب يك كارت هوشمند با قابليت‌هاي متنوع شدند كه به زودي بـراي اسـتـفـاده كـاربـران ايـرانـي عـرضه خواهند شد.

اين سيمكارت كه بيش از هشت سال زمان صرف تحقيق و توليد آن شده در واقع يك كارت هوشمند است كه كاربري به عنوان سيمكارت يكي از موارد استفاده آن است. كار بر روي اين محصول چه از نظر سخت‌افزاري و چه نرم‌افزاري از ابتدا تا پايان تنها به دست تواناي پژوهشگران ايراني انجام شده است.

استفاده از دانش ميكروالكترونيك در بخش تراشه سازي نيز در دو دهه گذشته خيز قابل توجهي پيدا كرده است. در اين راستا پژوهشگران ميكروالكترونيك ايران پس از 3 سال و نيم تلاش موفق به توليد تراشه‌هاي گيت وي باند وسيع امن شدند كه در صنايع مخابرات و شبكه‌هاي باند وسيع به عنوان گـذرگـاه ارتـباطي ايمن براي انتقال اطلاعات و تجارت الكترونيك، ارتباطات صوتي و تصويري و تلويزيون‌هاي مبتني بر اينترنت، مغز اصلي رايانه‌هاي نسل آينده خودروها و سامانه‌هاي پيشرفته مديريت و ناوبري كاربرد دارد.

نگاهي به كارنامه درخشان محققان داخلي در زمينه ميكروالكترونيك و فناوري‌هاي مرتبط طي دو دهه گذشته به خوبي نشان مي‌دهد كه موفقيت دانشجويان و محققان جوان ايراني در مسابقات مختلفي نظير روبوكاپ و همچنين طراحي و ساخت طيف وسيعي از روبات‌هاي امدادرسان و تعميركار نويدبخش آينده‌اي روشن براي ايران اسلامي است.

طراحي و ساخت روباتي با قابليت گذر از لوله‌هاي نفت و گاز و ترميم خرابي‌هاي احتمالي به همت پژوهشگران ايراني آن هم به دست محققان داخلي قطره‌اي از درياي بزرگ دستاوردهاي داخلي در عرصه ميكروالكترونيك بوده است.

اين روبات كه به جهت توسعه زيرساختارهاي نفتي و پالايشگاهي در كشور از اهميت خاصي برخوردار است، در مونيتورينگ خطوط لوله نفت و گاز و فاضلاب با قطر حدود 25 تا 50 سانتيمتر كاربرد دارد و قادر است خرابي‌هاي احتمالي را از طريق جوشكاري برطرف كرده و يا در صورت وارد شدن ريشه درختان در داخل لوله‌هاي فاضلاب آنها را قطع كند. همچنين روبات‌هايي نظير روبات امدادگر دانشگاه صنعتي خواجه نصيرالدين طوسي نيز موفقيتي چشمگير در زمينه توسعه دانش ميكروالكترونيك در چند سال اخير به شمار مي‌آيد.

اين روبات با ابعاد مناسب براي استفاده در مكان‌هاي غير قابل عبور ناشي از آوار، زلزله و موارد مشابه طراحي شده است. همچنين اين روبات طوري طراحي شده كه وارد تونل شده و در مكان‌هايي كه كارگران در حال اكتشاف هستند حركت مي‌كند و به طور كلي اين روبات براي استفاده در مكان‌هاي بحراني طرحي شده است.

از سوي ديگر حضور قدرتمند محققان و دانشجويان جوان كشور در مسابقات روباتيكي خارج از كشور همواره با مدال‌آوري و كسب موفقيت‌هاي شايان همراه بوده است. در كل به نظر مي‌رسد توان بالاي محققان داخلي در عرصه ميكروالكترونيك در سال‌هاي بعد از انقلاب و پس از جنگ تحميلي، با توجه به نيازهاي بالقوه كشور و خلا‡هايي كه احساس مي‌شد، با سرعت قابل توجهي شـكـوفـا شـد كـه ثـمـره آن چـيـزي نبود جز توسعه ساير فناوري‌هاي نوپاي داخلي و باز شدن پاي كشورمان به باشگاه‌هاي بزرگ و جديد فناوري‌هاي برتر.

بهره‌برداري از انرژي‌هاي تجديد پذير

امروزه رشد مصرف انرژي در جوامع مدرن صنعتي علاوه بـر خـطر اتمام سريع منابع فسيلي، جهان را با تغييرات برگشت‌ناپذير و تهديد آميز زيست محيطي مواجه نموده است لذا در برنامه‌ها و سياست‌هاي بين‌المللي در راستاي توسعه پايدار جهاني، نقش ويژه‌اي به منابع تجديدپذير انرژي محول شده است.

سامانه‌هاي جديد انرژي كه در آن منابع انرژي‌هاي بدون كربن مانند انرژي خورشيدي، انرژي باد، دريا، زمين گرمايي، نيروگاه‌هاي آبي و كربن خنثي مانند بيوماس (زيست توده) مـورد اسـتـفـاده قـرار مـي‌گـيـرد، سـيـستم انرژي‌هاي نو يا تجديدشونده ناميده مي‌شود. اليته از هيدروژن نيز كه در پيل‌هاي هيدروژني قادر به ذخيره انرژي است، هم به عنوان انـرژي نـو نـام بـرده مـي‌شـود.

ايـن نـوع انرژي‌ها معايب سوخت‌هاي فسيلي مانند افزايش غلظتCo 2و در نتيجه افزايش دماي كره زمين و تغييرات آب و هوايي و آلودگي زيست محيطي را ندارد علاوه بر اين منابع توليد آن تمام ناشدني و بدون محدوديت است.

حركت به سوي استفاده از انرژي‌هاي نو در كشورمان از چند دهه تجاوز نمي‌كند و در طول اين مدت در بحث انرژي‌هاي بادي و خورشيدي به ويژه در مراكز دانشگاهي گام‌هايي برداشته شده كه بعضاً آهسته و كند ادامه يافته و به همين دليل نتايج كلاني از دستاوردهاي عملي آن محسوس نيست.

با اين همه نمي‌توان پذيرفت كه در اين مقوله مطالعات و پژوهش‌هاي دانشگاهي اندك بوده است. دست كم در يك مورد، و در ارتباط با نيروگاه‌هاي خورشيدي، موفقيت تا بدان پايه رسيده كه دانشگاهيان نسبت به بومي شدن فناوري انرژي خورشيدي در كشور تاكيد مي‌ورزند.

امـا ضـرورت تـوجه ويژه به اين حوزه و لزوم انجام هماهنگي و اجراي طرح‌هاي مربوط به انرژي‌هاي نو باعث شد تا سازمان انرژي‌هاي نو ايران در اسفند ماه 1378 تشكيل شود و بوجود آمدن اين سازمان نخستين گام رسمي براي ايجاد و گسترش انرژي‌هاي نو در كشور بود. البته پيش از آن و در سال 1374 معاونت انرژي وزارت نيرو نيز گام‌هايي را در ايـن راسـتا برداشته بود كه بعد فعاليت‌هاي خود را در چارچوب سازمان انرژي‌هاي نو ايران تداوم بخشيد.

در حال حاضر ما نيز همانند كشورهاي پيشرفته استفاده از انرژي‌هاي نو را به عنوان يك اولويت در دستور كار خود قرار داده‌ايم. باتوجه به اين كه كشور ما داراي منابع سرشار سوخت فسيلي است، صنايع تبديل سوخت فسيلي به انرژي الكتريكي توسعه زيادي يافته است اما منابع سوخت فسيلي محدود است و نيازما به توليد برق به دليل افزايش جمعيت و توسعه صنايع در حال افزايش مي‌باشد بنابراين يكي از سياست‌هاي مهمي كه در دستور كار دولت قرار دارد، ايجاد تنوع در صنايع توليد انرژي به ويژه انرژي الكتريكي در كشور است چون هم باعث امنيت منابع توليد انرژي و هم كاهش آلودگي محيط زيست مي‌شود.

ما بايد تا پايان برنامه چهارم توسعه بتوانيم يك درصد از برق مورد نياز كشور را از طريق منابع تجديدپذير و انرژي‌هاي نو توليد كنيم كه خوشبختانه در حال حاضر با كمك بخش خـصـوصـي و دولـتـي به اين هدف رسيده‌ايم و چنانچه حمايت‌هاي مالي و بودجه‌هاي تحقيقاتي مورد نياز از سوي دولت و معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري تامين شود، كشور قادر است از منابع تجديدپذير چند برابر رقم پيش بيني شده در برنامه چهارم، برق توليد كند.

در حال حاضر براي شناسايي قابليت‌هاي كشور در بخش منابع تجديدپذير پروژه‌هايي در دست اجراست؛ از جمله اطلس‌هايي در حال تهيه است كه به شناسايي اين منابع در كشور كمك زيادي مي‌كند، هدف سازمان انرژي‌هاي نو، دستيابي به فناوري‌هايي است كه به توليد انرژي از منابع تجديدپذير مي‌انجامد كه خوشبختانه در اين زمينه به موفقيت‌هاي بزرگي دست يافته‌ايم؛ از جمله اولين كشور خاورميانه و سومين كشور دنيا در دستيابي به فناوري ساخت نيروگاه حرارتي خورشيدي سهموي خطي هستيم كه در حال حاضر در شيراز راه اندازي و ايـن مـوفـقـيت باعث مطرح شدن نام ايران در عرصه بين‌المللي شده است.

از آنجايي كه ايران يكي از كشورهاي توانمند دنيا به لحاظ برخورداري از انرژي قابل بهره‌برداري از باد و خورشيد است بنابراين با اختصاص بودجه مناسب و استفاده از توان نيروهاي دانشگاهي مي‌توانيم تحقيقات انجام شده در اين بخش را كاربردي كنيم. يكي از برنامه‌ها و اولويت‌هاي بسيار مهم، بهره‌وري از پيل‌هاي سوختي و هيدروژن به عنوان سوخت جايگزين است كه در حال حاضر نقشه راه اين پيل‌ها به تصويب هيات دولت رسيده و وزارت نيرو متولي آن شده است.بر همين اساس يك برنامه 15 ساله در كشور تدوين شده كه اجرايي شدن آن نيازمند حمايت مالي دولت است.

هـمـچنين در بخش برق رساني به روستاها از طريق فتوولتائيك جزو كشورهاي برتر هستيم. در اين روش از تابش مستقيم اشعه خورشيد به سلول‌هاي فتوولتائيك براي تبديل آن به انرژي الكتريكي استفاده مي‌شود.

در ضمن در حال حاضر اطلس باد، خورشيد، ژئوترمال (زمين گرمايي) و زيست توده در حال تهيه است كه به زودي تكميل مي‌شود. چراكه براساس مطالعات انجام شده، توان بالقوه ايران در بهره‌برداري از انرژي باد معادل بيش از 10 هزار مگاوات انرژي است و كشورمان با داشتن 300 روز آفتابي و متوسط انرژي تابش روزانه 5 كيلو وات ساعت بر مترمربع يكي از مناسب ترين و بهترين كـشــورهــاي جـهــان بــراي بـهــره بــرداري از انــرژي خــورشـيـد است.

تحقيقات و مطالعات نشان داده است كه 14 منطقه در كشور داراي ظرفيت بالقوه براي توليد برق از انرژي گرمايي زمين است كه از اين ميان فقط در يكي از اين نقاط در سبلان 3 ميدان شناسايي و در يك ميدان كار اكتشاف و حفاري انجام شده است كه ظرفيت نيروگاهي آن توان توليد 250 مگاوات برق را خواهد داشت بنابراين اگر بتوانيم در 14 نقطه موجود در كشور عمليات اكتشاف و حفاري را انجام دهيم، به ظرفيت لازم براي توليد برق از منابع ژئوترمال دست خواهيم يافت.در مورد منبع زيست توده نيز مطالعاتي انجام و تحقيقات وسيعي روي يكي از منابع زيست توده يعني زباله‌هاي شهري آغاز شده است؛ در اين زمينه در شهرهايي كه بالاي 250 هزار نفر جمعيت دارند، مطالعات ظرفيت سنجي در حال انجام است كه نتايج آن به‌زودي منتشر خواهد شد.

دستيابي به انرژي هسته‌اي

امادر كنار اين دستاوردها دستيابي كشور مان به سوخت هسته‌اي به عنوان منبعي هميشگي و مطمئن جلوه‌اي ويژه دارد. دستيابي به اين مرحله از فناوري هسته‌اي، جمهوري اسلامي ايران را به يك كشور قدرتمند اسلامي و از آن مهمتر به يك ابر قدرت علمي در جهان تبديل خواهد كرد.

دانشمندان جوان ايراني در حالي به اين اقتدار دست پيدا كردند كه كشوردر بدترين شرايط تحريم‌هاي اقتصادي و سياسي به سرمي برد، جوانان ايراني در پاسخ به اينگونه تحريم‌ها نشان دادند هرگونه تحريمي آنان را از فعاليت باز نمي‌دارد. وسعت كاربرد اين دانش در صنعت، كشاورزي، پزشكي، محيط زيست و نيرو به گونه‌اي است كه دستيابي به اهداف بلند اقتصادي و اجتماعي كشور بدون آن امكان پذير نيست.

ايران با دستيابي به اين تكنولوژي از اتكا خود به كشورهاي خارجي براي دستيابي به سوخت هسته‌اي براي نيروگاه‌هاي خود كاست و از سوي ديگر به دنيا ثابت كرد كه به سوخت‌هاي فسيلي كه روزي به اتمام خواهند رسيد وابسته نيست. دستيابي به سوخت‌هاي فسيلي اين اطمينان را به ايران مي‌دهد كه ديگر روزي بدون انرژي نمي‌ماند و مي‌تواند از تبديل‌هاي مختلف انرژي استفاده كند.

مولودي مبارك از خيزش علمي كشور

بيوتكنولوژي (زيست فناوري) نوين و مهندسي ژنتيك كه شاخه‌اي از زيست فناوري است در چند دهه اخير، انقلاب عظيمي را در جامعه بشري ايجاد كرده وبه اعتقاد صاحبنظران اين ظرفيت را دارد كه بيش از ساير علوم شناخته شده بشري در زندگي انسان تاثيرگذار و تحول آفرين باشد.

در جهاني كه با رشد انفجاري جمعيت روبروست، علمي همچون زيست فناوري مي‌تواند نقش موثري در تامين غذاي نسل حاضر و آينده كشورها داشته باشد. اگر خواهان وجود امنيت غذايي سالم، ارزان و كافي باشيم و نگران خرابي منابع غذايي از طريق خشكسالي، سيل، سرماي زودرس، بيماري‌ها و غيره هستيم و همچنين اگر خواستار همگامي بخش كشاورزي با رشد جمعيت كنوني هستيم درحالي كه اغلب زمين‌هاي كشاورزي و تقريبا همه آب‌هاي مورد مصرف كشاورزي در حال استفاده مي‌باشند، زيست فناوري به كمك مـا مـي‌آيد چرا كه متخصصان اين عرصه از فناوري‌اي مي‌گويند با وجود آن مي‌توان راهكارهايي را براي نگهداري منابع غذايي، حذف آلودگي‌هاي زيست محيطي، افزايش و بهبود توليدات كشاورزي، كاهش وابستگي به مواد شيميايي كشاورزي، ارائه بهترين روند توليد مواد غذايي، كاهش هزينه‌ها، توليد مواد غذايي سالم، بهداشتي، كافي و ارزان و با كيفيت تغذيه‌اي بالا پيدا كرد.

در ايران دانش زيست فناوري در زمره فناوري‌هاي نوپايي قرار گرفته است كه به لطف توجه دولتمردان داخلي طي 10 سال گذشته رشد قابل رقابتي با رقـبـاي خـارجـي داشـتـه اسـت. زيـسـت فناوري از جمله عرصه‌هاي نوين علمي است كه مي‌توان آن را به جرا‡ت يكي از مولودهاي مبارك خيزش علمي كشور پس از انقلاب باشكوه اسلامي قلمداد نمود.

در ايران نهادهايي همچون پژوهشكده‌هاي وابسته به نهادهاي دولتي و دانشگاهي از جمله جهاد دانشگاهي براي ارتقاي سطح اين دانش در داخل فعال هستند و تاكنون فعاليت‌هاي قابل قبولي نيز در اين زمينه اجرا شده به گونه‌اي كـه بـا جـلـب تـوجـه سـازمـان بـهـداشـت جهاني، اجلاس كـشـورهـاي تحت پوشش منطقه مديترانه شرقي موسوم به EMRO در زمينه تحقيقات وتوليدات ژنوميكس (يكي از شاخه‌هاي زيست فناوري) در سال 1383 در تهران برگزار شد.

طي سال‌هاي پس از انقلاب پژوهشگران مركز تحقيقات ژنتيك با همكاري محققان جهاد دانشگاهي، به فناوري توليد كود زيستي با استفاده از باكتري‌هاي طبيعي خاك دست يافتند. اين كود در قالب پروژه و در پي انجام تحقيقات پنج ساله بدست آمده و باعث جذب بهتر فسفر خاك مي‌شود.

همچنين در سال‌هاي اخير و به همت محققان پژوهشكده زيست فناوري كشاورزي وزارت جهاد كشاورزي، ژن‌هاي دخيل در ايجاد مقاومت به شوري و خشكي در گياهان زراعي و وحشي به روش پروتئوميكس شناسايي شدند. هدف اصلي از اين يافته مهم بررسي مكانيسم پاسخ در گياهان مختلف با ديدي بهتر در زمينه مكانيسم‌هاي مشابه و متفاوت مقاومت است تا در آينده بتوان از ژن‌هاي شناخته شده دخيل در مقاومت در برنامه‌هاي اصلاح نباتات از طريق هرم سازي ژني استفاده نمود.

طرح توليد فرآورده‌هاي دارويي زيست فناوري مركز رشد واحدهاي فناوري دانشگاه علوم پزشكي تهران نيز از جمله دستاوردهاي علمي ايران پس از انقلاب اسلامي و توسعه زيرساختارهاي دانش‌هاي نوين به شمار مي‌آيد.

در قالب اين طرح كشور به دانش 100 درصد بومي زيست فناوري دارويي و توليدات قابل رقابت با انواع اروپايي آنها رسيده است. اين علم كه تحول در زمينه توليد داروهاي حياتي بيماران ايجاد كرده است، پس از 20 سال انحصار آمريكا، همچنان 80 درصد در اختيار اين كشور و 20 درصد آن توسط برخي از كشورهاي اروپايي (فرانسه، انگليس، ايتاليا و آلمان) و يك كشور آسيايي (ژاپن) به كار گرفته مي‌شود.

با اين حال محققان ايراني از سال 75 با توجه به اين‌كه باور داشتند هيچ شركت تراز اول جهاني تكنولوژي برتر ساخت دارو را به ايران نمي‌دهد، كار تحقيقات و پژوهش براي انتقال اين علم با صد در صد توانايي خود را آغاز كردند و فقط با تبادل برخي اطلاعات از مركز علمي تحقيقاتي ICGEB در ايتاليا، در سال 80 موفق به ساخت اولين محصول با استفاده از اين دانش شدند. در سال 1384 رئيس مركز بيوتكنولوژي خليج فارس نيز از ثبت جهاني علم به پيشنهاد ايران در يونسكو خبر داد.

ژئوبيوتكنولوژي علم نويني در جهان است كه ‌ايجاد آن ‌از سوي ايران و اين مركز به يونسكو پيشنهاد شد و مورد موافقت قرار گرفت. اين زمينه علمي چندرشته‌اي تركيبي از علوم مختلف از جمله فيزيك، شيمي، ديرينه شـنـاسـي، زمـين‌شناسي و نجوم است كه به منظور حل معضلات زمين از ديدگاه زيست‌فناوري پيشنهاد شد.

طي بيش از دو دهه گذشته دانش زيست فناوري داخلي مرزهاي بين‌المللي را نيز در هم شكسته و بر اعتبار علمي كشور در محافل بين‌المللي افزوده است. در اين راستا جايزه Innoation Award 5002 Biotechnology Asia به پژوهشگران شركت ـ‌ توليد كننده محصولات بيوتكنولوژيك دارويي و تشخيصي ـ‌ اعطا شد.

اين شركت با سابقه 10 ساله در تحقيق و توليد محصولات زيست‌فناوري به عنوان يك واحد توليدي تحقيقاتي ايراني تلاش دارد ضمن رقابت با توليدكنندگان خارجي، فناوري‌هاي جديد زيست‌فناوري را به كشور منتقل كند و توليدات آن كه حاصل تلاش متخصصان داخلي است به بيش از بيست و پنج كشور جهان صادر مي‌شود.

همچنين با بهره‌گيري از علم بيوتكنولوژي، توليد هورمون رشد انسان براي اولين بار در كشور آغاز و كشور از ورود اين هورمون بي‌نياز شد. اين خبر بسيار اميدواركننده‌اي براي دانش نوپاي زيست فناوري داخلي به شمار مي‌آمد. اين واحد با 1 ميليون و 180 هزار دلار سرمايه‌گذاري به بهره‌برداري رسيد و با توجه به ظرفيت ماشين‌آلات نصب شده، قادر است ضمن تامين كل نياز كشور به اين محصول ساير فرآورده‌هاي مشابه را نيز توليد و به بازار عرضه كند.

طي بيش از 15 سال گذشته برگزاري همايش‌هاي ملي و بـيــن‌الـمـلـلــي و هـمـچـنـيــن نـمــايـشـگــاه‌هــايــي كـه آخـريـن توانمندي‌هاي داخلي در زمينه زيست فناوري را به تصوير كشيده‌اند، از جمله تلاش‌هاي صورت گرفته در زمينه رشد دانش زيست فناوري پس از انقلاب اسلامي به شمار مي‌آيد با اين حال اوج خواست ملي براي توسعه دانش زيست فناوري را بايد ارائه كشور تحت عنوان ايران سبز در سال 1382 عنوان كرد. اين سند با تلاش دو ساله نـزديـك بـه 200 نـفـر از مـتخصصان و مديران مرتبط در چهارچوب پروژه تدوين استراتژي ملي زيست فناوري در مركز ملي تحقيقات مهندسي ژنتيك و تكنولوژي زيستي تهيه شده است.

جايگاه برترايران در حوزه نانو

علوم و فناوري نانو، توانايي به دست گرفتن كنترل ماده در ابعاد نانومتري (ميلياردم متر) و بهره‌برداري از خواص و پديده‌هاي فيزيكي، شيميايي و زيستي اين مقياس در مواد، ابزارها و سيستم‌هاي جديد است. به همين دليل امروزه نانو در سطح دنيا از اهميت فراواني برخوردار شده است. در واقع، هر چند كه فهم بخشي از پديده‌هاي مقياس نانو از ده‌ها سال قبل مطرح بوده، اما شناخت عمومي روندها، مفاهيم پايه و حوزه‌هاي تأثيرگذاري فناوري نانو در دهه اخير صورت گرفته و از ابتداي قرن جديد ميلادي (قرن 21) به عنوان فناوري اساسي و كليدي آينده و محرك موج جديد نوآوري‌هاي فناورانه، در مجامع جهاني شناخته شد و مورد توجه دولت‌ها قرار گرفت.

برخورد كشورهاي پيشرو در علم و فناوري، با اين پارادايم جديد، عمدتاً با هدف پيشتازي جهاني و خيز برداشتن براي منافع اقتصادي بزرگ، همراه بوده است. امروز فناوري نانو در همه كشورهاي جهان به عنوان يك فناوري نوظهور مورد توجه قرار دارد،: ايران به موقع با فناوري نانو همراه شد و امروز فناوري ديگري را سراغ نداريم كه با منشاء بومي به اين درجه از پيشرفت رسيده باشد كه به كشورهاي پيشرفته خارجي صادرات داشته باشد.

فناوري نانو، فرصت بزرگي براي كشورهاي در حال توسعه بويژه جمهوري اسلامي ايران تلقي مي‌شود تا شكاف خود را از لحاظ علم و فناوري با كشورهاي پيشرفته كاهش دهـنــد و از مــزايــاي مـخـتـلــف ايـن فـنـاوري در راسـتـاي توانمندي‌سازي صنايع موجود و نيز عرضه محصولات جديد به بازار استفاده كنند. خوشبختانه با توجه به نگاه مثبت مسوولان نظام و اسناد مهم نظام جمهوري اسلامي از جمله چشم‌انداز 20 ساله كشور، سياست‌هاي كلي نظام و قانون برنامه چهارم، بستر لازم براي رشد جهشي در زمينه اين فناوري فراهم شده است.

در ايران طي هفت سال گذشته پيشرفت‌هاي قابل توجه‌اي در حوزه فناوري نانو داشته‌ايم و اين كشور موفق شده‌ايم تا در ميان كشورهاي منطقه جايگاه برتر را در اين حوزه از علم، به خود اختصاص دهيم.

ايران در سال‌هاي اخير به پيشرفت‌هاي قابل توجهي در حوزه نانو دست يافته است كه اين پيشرفت‌ها در منطقه كاملا برجسته است و كشورهايي مانند برزيل و آفريقاي جنوبي هم ايران را جزو شركاي استراتژيك خود مي‌دانند. در زمينه توليد و تجاري سازي محصولات نانويي هم ايران اكنون در نقطه‌اي قرار دارد كه 70 شركت آمادگي دارند محصولات خود را در جشنواره به نمايش بگذارند و 20 شركت از ميان آنها توليد تجاري دارند.

در اين راستا و به منظور پيشبرد اهداف ستاد فناوري نانو در 7 حوزه ترويج و آموزش عمومي،‌ توسعه منابع انساني، زيرساخت‌هاي توسعه فناوري نانو، انتقال فناوري از دانشگاه به صنعت، ارتباطات بين‌المللي، حمايت از شركت‌هاي سرمايه‌گذار، ارزيابي برنامه‌ها، نهادها و دستگاه‌هاي اجرايي عضو ستاد نانو و تهيه و تصويب برنامه‌هاي كوتاه مدت در چارچوب برنامه 10 ساله فعاليت مي‌كند.

ايده فناوري نانو در ايران از سال 1359 مطرح بوده است، اما عملياتي شدن آن به عنوان يك نگرش جديد و يك يافته جديد از 10 سال پيش شروع شد. طي يك دوره هفت ساله با 35 پله صعود در زمينه علوم و فناوري نانو، به جايگاه بيست و پنجم جهان دست يافته است. ايران در سال 2000 در زمينه علوم و فناوري نانو در رتبه 60 جهاني قرار داشت و در بين كشورهاي اسلامي رتبه ششم را داشت، اما در سال 2007 رتبه ايران در زمينه علوم و فناوري نانو در سطح جهاني به رتبه 25 و در بين كشورهاي اسلامي به رتبه اول رسيد.

در مجموع اگر كشورهاي جهان را به تناسب ميزان پيشرفت در زمينه فناوري نانو از شماره 1 تا 60 رتبه بندي كنيم ايران در سال 2000 در رتبه 60 يعني در نقطه شروع قرار داشت. در چنين شرايطي و در حاليكه در چشم انداز توسعه هدف‌گذاري شده است كه اين كشور تا سال 1394 به جمع 15 كشور برتر جهان در حوزه فناوري نانو بپيوندد به اعتقاد كارشناسان كشور ما تا سال آينده به اين هدف خواهد رسيد.

امروز به جرات مي‌توان ادعا كرد ايران در عرصه فناوري نانو نه تنها عقب نيست، بلكه در برخي عرصه‌ها نسبت به بعضي كشورها پيشرفت نيز كرده است. اما متاسفانه همگام با اين پيشرفت‌ها ايران در كسب ثروت از فناوري نانو وضع خوبي ندارد كه البته هيچ كشوري نمي‌تواند مدعي پيشرو بودن در اين زمينه باشد.

بنابراين و با توجه به ناشناخته بودن فناوري نانو بايد دولتمردان كشورمان مستقيما در اين زمينه سرمايه‌گذاري كـنـنـد چـرا كـه در حـال حـاضـر بـخـش خـصـوصي براي سرمايه‌گذاري در اين بخش توجيه نشده است. اين در حالي اسـت كـه بـدون سـرمايه‌گذاري در پژوهش‌هاي بنيادين نمي‌توان بودجه‌اي در اختيار صنعتگران قرار داد.

در حال حاضر كشور ما دچار يك پارادوكس شده است چرا كه از يك طرف پتانسيل دانشمندان ايراني در زمينه نانو بسيار بالا است و از طرف ديگر سرمايه‌گذاري‌هاي نانو در كشورمان سير نزولي داشته است.

در چنين شرايطي مسوولان بايد ضمن ايجاد تعادل در سرمايه‌گذاري از اين مزيت نسبي علمي حداكثر استفاده را ببرند.

خودكفايي علمي در عرصه طب اسلامي

با وجود گذشت نزديك به كمتر از 200 سال از طب تجربي يا طب متكي به آزمايش و تجهيزات، هنوز بيماري‌هاي بسياري لاعلاج مانده و هر از چند گاهي بيماري ناشناخته ي ديگر مثل ايدز، بيماري‌هاي ناشي از موبايل، بيماري‌هاي ترافيك و انواع ناراحتي‌هاي متنوع ناشي از آلودگي هوا، بيماري‌هاي ناشي از ذرات بمب‌هاي اتمي و شيميايي و همچنين بيماري‌هاي اياتروژنيك كه از كارهاي پزشكي و درمان و داروهاي شيميايي ناشي مي‌شود بروز مي‌كند و طب مدرن را به چالشي عظيم وا مي‌دارد.

اين در حالي است كه طب سنتي ايران ياTIM قدمت بسيار طولاني دارد و اگر شناخت خوبي از آن داشته باشيم ، مي تواند جوابگوي نه همه مشكلات، بلكه اكثر مشكلات پزشكي و بهداشتي ما باشد.

طرفداران طب سنتي ايران ويژگي‌هاي فراواني را براي اين مكتب پزشكي قائل مي‌شوند كه از آن جمله مي‌توان به سهل‌الوصول بودن، تطابق با فرهنگ بومي و ديني و... اشاره كرد. اما يكي از ويژگي‌هايي كه اكثر صاحب نظران بر آن وحدت نظر دارند، ملي بودن اين دانش و هويت صددرصد ايراني آن است.

بسياري از كارشناسان معتقدند اگر ايران بتواند با احياي اين مكتب علمي ـ‌ اسلامي و برآورده ساختن نيازهاي بي جواب مانده بشر در بخش پزشكي، دست به تحولي در اين زمينه بزند، اين پيروزي علمي به مثابه يك دستاورد بزرگ ملي در عرصه خودكفايي به حساب خواهد آمد. چراكه ما با توجه به ذخاير غني علمي كه در خصوص طب سنتي و داروهاي طبيعي داريم، مي‌توانيم در اين بخش به توليد دانش فني برسيم.

ضمن آنكه ما در طب رايج به هر دستاورد علمي و يافته جديدي كه برسيم، عليرغم پربها بودن آن، بر پايه علوم غربي و وارداتي خواهد بود و مبناي آن دانش خارجي است اما در طب سنتي ما براي تحول نيازي به دانش وارداتي نداريم و تمام مواد خام اين مكتب علمي، داخلي است.

شرط پيشرو بودن هم اين است كه طب سنتي را به عنوان يك تفكر علمي بپذيريم و نه يكسري دستورالعمل قديمي، بايد با تحقيق و پژوهش، اين دانش كهن به روز شود و مطابق با معيارهاي علم نوين در اختيار جوامع قرار گيرد.

در طي سه دهه پس از انقلاب، علوم وفناوري اين حوزه كه عجين با گنجينه‌هاي علمي و تاريخي ايران اسلامي و منطبق با تنوع گسترده آب وهوايي اين سرزمين بوده است. شاهد تحولات چشمگيري بوده است. در ابعاد نيروي انساني در حالي كه متخصص رشته‌هاي مرتبط با علوم اين حوزه در كشور به 20 نفر نمي‌رسيد اكنون و در پرتو انقلاب و سه دهه تلاش، نيروي انساني خبره ومتخصص رشته‌هاي مرتبط با اين حوزه بيش از 2000 نفر است.

همچنين تعداد اندكي نيروي انساني متخصص در قبل از انقلاب تربيت شده در كشورهاي خارجي بودند و عمدتا در داخل كشور مانن

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 472]