آبخيزداري، گزينه ‌برتر

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: آبخيزداري، گزينه ‌برتر

با گسترش گرماي هوا و تغيير اقليم جهان زنگ خطر كمبود آب براي اغلب كشورها به صدا درآمده است. ايران نيز با قرار گرفتن در اقليم گرم و خشك كره زمين علاوه بر مواجهه با كمبود شديد بارش، از مضرات بارندگي‌هاي مقطعي و از دست دادن خاك در اثر فرسايش در امان نبوده و اين هشداري به دست‌اندركاران، متوليان و برنامه‌ريزان كشور است چنانكه در زمينه فرسايش خاك كشورمان در صدر جهان قرار داشته و گرماي بيش از حد و دوره‌هاي طولاني خشكسالي مخاطراتي را در بخش آب و كشاورزي پيش روي تصميم‌گيرندگان كشور قرار داده است.

هم‌اكنون دوره خشكسالي در برخي از استانها به 10 سال رسيده و بارندگي‌هاي ناچيز نيز به صورت سيلاب علاوه بر تخريب عرصه‌ها و فرسايش خاك يا از دسترس خارج شدن به درياها مي‌ريزد و يا به همراه مقادير فراواني رسوب وارد مخزن سدها شده و حجم مفيد آنها را اشغال مي‌كند. با وجود موارد مذكور به نظر مي‌رسد آبخيزداري به عنوان تنها گزينه باقي‌مانده براي جلوگيري از تبخير و هدر رفت آب و پيش‌گيري از فرو‌نشست دشت‌ها است. در عين حال بايد خاطرنشان كرد در برخي استان‌ها چون فارس و هرمزگان تبخير سالانه آب به 4 هزار ميليمتر بالغ مي‌شود و در حالي كه ميزان بارندگي بعد از 10 سال پياپي بسيار ناچيز مي‌باشد، نگهداري آب در سدها نيز با اين ميزان تبخير امري غيرمنطقي و فاقد توجيه علمي است. ‌

در اين رابطه معاون آبخيزداري سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري مي‌گويد: استحصال 190 ميليون مترمكعب آب و كنترل 45 ميليون تن فرسايش خاك بخشي از دستاوردهاي سالانه آبخيزداري است.

مهندس محمدرضا شجاعي مي‌گويد: تا پايان سال 1404 سطحي معادل 87 ميليون هكتار از حوزه‌هاي آبخيز كشور تحت پوشش عمليات آبخيزداري قرار مي‌گيرد كه در صورت تخصيص كامل اعتبار ملي براي سال جاري، شاهد اجراي اين عمليات در سطح يك ميليون هكتار خواهيم بود. ‌

وي سطح حوزه آبخيز سدها را 7/34 ميليون هكتار ذكر كرده و مي‌افزايد: 7/33 ميليون هكتار از اين عرصه‌ها تحت اجراي عمليات آبخيزداري قرار دارد. شجاعي با بيان اينكه سالانه حدود 178 ميليون مترمكعب از ظرفيت سدها از طريق رسوب اشغال مي‌شود، بر اجراي عمليات آبخيزداري براي مقابله با آثار خشكسالي تاكيد كرده و مي‌گويد: كشور داراي 14 ميليون هكتار عرصه مناسب براي بخش سيلاب و تزريق به زيرزمين است كه از اين طريق قابليت ذخيره 413 ميليارد مترمكعب در شرايط متوسط و بيش از يك هزار ميليارد مترمكعب در شرايط ترسالي فراهم است.

معاون آبخيزداري از رويكرد به بهره‌برداري از اراضي شيب‌دار به عنوان راهكاري براي كنترل فرسايش خاك و رسوب ياد كرده و مي‌افزايد: شخم در جهت شيب تبعات زيادي دارد و به بستر خاك مناطق آسيب‌ زيادي وارد كرده و در مدت كوتاهي اراضي را فاقد كيفيت و كارايي مي‌كند. ‌

وي خاطرنشان مي‌سازد: در راستاي بهره‌برداري بهينه از اراضي شيب‌دار وزارت جهاد كشاورزي طرح بهره‌برداري از اين اراضي را تهيه و شناسايي كرد تا در برنامه‌اي 7 ساله اراضي شيب‌دار كشور مانند روستاي بنگلايان از توابع بندرعباس از طريق تراس‌بندي علاوه بر مهار فرسايش خاك به زيركشت رفته به چرخه توليد و ايجاد اشتغال وارد شود.

در تبيين دلايل ضرورت مهار آب از طريق آبخيزداري و مهار آن در سرشاخه‌ها، مهندس حسين‌پور - مسئول اداره اجراي آبخيزداري اداره‌كل منابع طبيعي هرمزگان مي‌گويد: بدون توجه به آبخيزداري در اين خطه كه معادل 24 درصد دنيا و يك سوم ايران بارندگي دارد، امكان كشاورزي متصور نخواهد بود.

وي از روستاي بنگلايان به عنوان مصداق سخن خود استفاده كرده و مي‌گويد: با اجراي پروژه آبخيزداري در اطراف اين روستا و غني شدن منابع زيرزميني منطقه علاوه بر متوقف شدن مهاجرت به شهرها تعدادي مهاجرين نيز به بنگلايان بازگشته و هم‌اينك با ترويج كشت مركبات، يك هزار نفر در حال امرارمعاش هستند. ‌

وي مي‌افزايد: به علت اجراي پروژه‌هاي متعدد نفت و گاز، كشتيراني و صنايع استان دچار توسعه شده و از سويي كشاورزي نيز رو به گسترش است و اين موارد توسعه‌ايي در حالي رخ مي‌دهد كه امسال دهمين سال متوالي است كه هرمزگان خشكسالي را تجربه مي‌كند. به گونه‌اي كه منابع زيرزميني هم به دو علت مذكور دچار خطر شده و تنها راه پيش رو استفاده كاملا بهينه از نزولات ناچيز جوي است. ‌

به گفته حسين‌پور 6/5 ميليارد مترمكعب حجم روان آبهاي سطحي هرمزگان است كه 4 ميليارد مترمكعب آن پس از تماس با گنبدهاي نمكي شور شده و از دسترس خارج مي‌شود.

وي ميزان ظرفيت مهار شده آب در استان را 900 ميليون مترمكعب ذكر كرده و مي‌افزايد: 700 ميليون مترمكعب از بارندگي‌هاي قابل مهار از دسترس خارج شده و امكان مهار حداقل يك ميليارد مترمكعب آب قبل از تماس با گنبدهاي نمكي و در سرشاخه‌هاي شيرين نيز فراهم است كه بايد هرچه سريعتر و با اختصاص اعتبار لازم طرح‌هاي آبخيزداري مضاعفي را در هرمزگان آغاز كرد.

حسين‌پور تعداد سازه‌هاي آبخيزداري استان را 6200 سازه ذكر مي‌كند كه طي 17 سال گذشته احداث شده و ظرفيت ذخيره380 ‌ ميليون مترمكعب آب را فراهم آورده است. چنانچه به رغم خشكسالي طولاني مدت آبدهي فعلي چشمه‌ها گواهي بر موفقيت عمليات آبخيزداري است. ‌

وي با بيان اينكه به علت تبخير شديد، دل بستن به سدسازي كاري بيهوده است و بايد آبها را به زيرزمين فرستاد، مي‌گويد: چرا بايد اجازه دهيم 4 ميليارد مترمكعب از بارندگي‌هاي استان شورشده و از دسترس خارج شود حال آنكه با احداث سدهاي زيرزميني امكان ذخيره اغلب نزولات آسماني و بكارگيري آن فراهم خواهد بود. ‌وي خاطرنشان مي‌سازد نبايد منتظر باشيم تا خشكسالي رخ داده و بعد از سوي دولت بودجه اختصاص يابد. بلكه چون خشكسالي واقعيت اقليمي و ذاتي منطقه است بايد خود را با آن همسو كرده و در هر شرايط جوي در فكر مهار بارندگي‌ها باشيم.

مهندس پرويز گرشاسبي - مديركل دفتر حفاظت خاك و كنترل فرسايش سازمان جنگلها نيز با بيان اينكه يكصد هزار هكتار از اراضي شيب‌دار در سال جاري واگذاري خواهد شد، مي‌گويد: اين رقم براي پايان برنامه پنجم به 5/6 ميليون هكتار در 24 استان كشور خواهد رسيد.

وي امكان اجراي طرح در ارضاي با شيب بيش از 30 درصد را غيرممكن عنوان كرده مي‌افزايد: به منظور حفاظت از اراضي طرح در مناطق با شيب كمتر از 30 درصد به اجرا در مي‌آيد.

وي با بيان اينكه از نظر كاربري 70‌درصد اراضي واگذاري متعلق به خود مردم بوده و 30 درصد اراضي ملي و دولتي است، مي‌گويد: اين كار به كمك 30 درصد اعتبارات دولتي، 50 درصد تسهيلات بانكي و 20 درصد آورده بهره‌برداران انجام خواهد شد و حسن آن مشاركت مردم است تا در نگهداري از آن احساس مسئوليت ايجاد شود.

گرشاسبي با بيان اينكه حاصل اجراي اين طرح توليد 28 ميليون تن محصول باغي - زراعي در يك دوره 30 ساله است، مي‌گويد: 68 درصد بارندگي كشور تبخير مي‌شود و برآورد شده با اجراي اين طرح در هر هكتار دو هزار مترمكعب حجم تبخير و روان آبهاي سطحي كم و به سفره‌ها تزريق شود، ضمن آنكه فرسايش نيز از 16 تن به 13 تن خواهد رسيد. منفعت برجاي مانده براي بهره‌بردار نيز سه برابر سرمايه‌گذاري خواهد بود. ‌

الياس پرورش - مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري استان هرمزگان نيز با بيان اينكه همه‌ساله 500 سيل در كشور به وقوع مي‌پيوندد كه خاك فراواني را به عنوان ثروت و پايه توليد كشور از بين برده و آسيب‌هاي مادي فراواني برجاي مي‌گذارد، مي‌گويد: سالانه 230 ميليون مترمكعب از ظرفيت سدهاي كشور با پر شدن خاك از بين مي‌رود و نبايد خاكي را كه 800 سال براي تشكيل چند سانتيمتر آن زمان صرف شده را به اين راحتي از دست داد. ‌

وي مي‌گويد: با اجراي طرح‌هاي آبخيزداري و ايجاد پوشش گياهي در استان مي‌توان 500 مترمكعب آب در هر هكتار را به زيرزمين نفوذ داد. در حالي كه تمام توجه مسئولين به سدسازي و آبگيري آنها معطوف شده است، از اختصاص بودجه به طرح‌هاي ارزشمند آبخيزداري غفلت شده و در نتيجه از منابع زيرزميني آب و خسارات سيل غافل مانده‌ايم.

پرورش با بيان اينكه امسال 19 هزار هكتار احياي بيابان از طريق غرس نهال توام با مالچ‌پاشي در سطح استان انجام شده بر مديريت جامع بر طرح‌هاي آبخيزداري تاكيد كرده مي‌افزايد: در سال جاري با افتتاح 22 پروژه آبخيزداري امكان مهار و كنترل 5/14 ميليون مترمكعب آب فراهم شد و از مجموع فعاليت‌هاي انجام شده كه بالغ بر 120 ميليارد ريال بوده است 79 ميليارد ريال براي طرح‌هاي آبخيزداري هزينه شده است. ‌

هوشنگ همتي‌فر معاون آبخيزداري اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان هرمزگان نيز وسعت استان را 2/7 ميليون هكتار ذكر مي‌كند كه 70 درصد آن را كوهستان‌ها فرا گرفته و زندگي مردم وابسته به آبراه‌ها است. وي با بيان اينكه با اجراي طرح‌هاي آبخيزداري و آبخوانداري از گذشته تاكنون از ميان 700 چشمه‌اي كه 500 رشته آنها خشك شده بود هم‌اكنون 50 درصد آنها مجددا فعال شده است، مي‌گويد: 14 سد در استان در دست احداث است كه بهره‌برداري از آن تاثير بسزايي در تقويت سفره‌هاي زيرزميني خواهد داشت.

شنبه|ا|10|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 370]