واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: اقتصاد > صنعت - آمارهای دبیر شورای عالی مناطق آزاد نشان میدهد که طی چهار سال گذشته روند سرمایهگذاری در این مناطق متوقف شده است. علی پاکزاد:هفته گذشته با تصویب مجلس شورای اسلامی راهاندازی هفتمین منطقه آزاد کشور کلید خورد و بعد از کیش، قشم، چابهار، اروند، انزلی و ارس با تصویب نمایندگان مجلس ماکو به عنوان هفتمین منطقه آزاد تجاری -صنعتی کشور رسمیت پیدا کرد و در همین مصوبه مناطق ویژه اقتصادی کشور نیز به 24 منطقه رسید ولی براساس آمارهای دبیر شورای عالی مناطق آزاد به نظر میرسد طی چهار سال گذشته روند سرمایهگذاری در این مناطق متوقف شده است. براساس تاریخچه آزاد در ایران طبق تکلیف مقرر در تبصره 19 قانون برنامهریزی سال اول توسعه (72-1368) و در سال پایانی این قانون سه منطقه آزاد قشم، کیش و چابهار پا به عرصه وجود گذاشتند. یک سال پس از شکلگیری دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد در شهریور ماه 1372 «قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران» از تصویب مجلس گذشت و هیأت وزیران نیز به استناد اصل 138 قانون اساسی اختیارات خود ناشی از قانون فوقالذکر را به شورایعالی مناطق آزاد تفویض کرد. علاوه بر تبصره (19) قانون برنامه پنجساله اول، در تبصره (20) این قانون در مورد مناطق ویژه اقتصادی آمده است: «به منظور پشتیبانی تولید، گمرک ایران و سازمان بنادر و کشتیرانی موظفند حداکثر ظرف شش ماه از تاریخ تصویب این قانون، مناطق ویژه حراست شدهای را در مبادی ورودی یا گمرکات داخلی جهت نگهداری به صورت امانی مواد اولیه و قطعات و ابزار و مواد تولیدی که بدون انتقال ارز وارد میشود، تأسیس کنند. ورود کالا از مناطق مذکور جهت مصرف داخلی، تابع مقررات صادرات و واردات خواهد بود. صاحبان کالا میتوانند بدون هیچگونه تشریفات، کالای وارداتی خود را از مبادی مذکور، از کشور خارج کنند.» در قانون برنامه پنجساله دوم قانونگذار، دامنه اهداف این مناطق را بهطور نسبی افزایش داد تا مزیتهای پراکنده در کشور به نحو مطلوبی ساماندهی شود. بند «د» تبصره (25) قانون برنامه پنجساله دوم ـ مصوب 1372 ـ عنوان شده است: به منظور پشتیبانی از تولیدات داخلی و توسعه صادرات غیرنفتی و ایجاد تحرک در اقتصاد منطقهای، دولت میتواند مناطق ویژه حراست شدهای را در مبادی ورودی یا گمرکهای داخلی ایجاد نماید. ورود کالا از مناطق مذکور جهت مصرف داخلی، تابع مقررات صادرات و واردات خواهد بود و صدور کالا از این مناطق بدون هیچگونه تشریفاتی انجام خواهد شد. در اولین اقدام، آییننامه اجرایی مناطق موضوع بند «د» تبصره (25) قانون برنامه دوم که توسط دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد تهیه و تقدیم شد مورد تصویب قرار گرفت. براساس آییننامه اجرایی مذکور نحوه تشکیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی تعیین شد. گفتنی است با انقضای مهلت قانونی برنامه دوم در پایان سال 1378، دبیرخانه شورایعالی پیشنویش لایحه قانونی مناطق ویژه اقتصادی را تهیه و در مراحل تصمیمگیری قرار داده است.
بعد از گذشت 16 سال از آغاز به کار مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور شاهد افزایش تعداد این مناطق هستیم بهطوری که در حال حاضر در کشور هفت منطقه آزاد و 24 منطقه ویژه اقتصادی به ثبت رسیده است. ولی به نظر میرسد این مناطق هنوز با اهدافی که برای آنها تعریف شده است فاصله بسیاری دارند. براساس آخرین آمار منتشر شده از سوی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد که به تاریخ 26 فروردین ماه در سایت این دبیرخانه قرار داده شده است طی سالهای 73 تا 83 معادل 2/ 7 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب مناطق آزاد کشور شده است. البته نکته قابل تأمل در این گزارش اینجاست که براساس گفته دبیر شورای عالی مناطق آزاد کل سرمایه خارجی جذب شده در این مناطق معادل 1/3 میلیارد دلار ذکر شده درحالی که در جدول مندرج در این گزارش در صورت اصلاح جمع ارقام ذکر شده به رقم 2/7 میلیارد دلار میرسیم. نکته جالبتر آنکه گزارش ارائه شده هیچ اشارهای به جذب سرمایههای داخلی وخارجی بعد از سال 83 ندارد. این در حالی است که دبیر فعلی این شورا از سال 85 در این سمت قرار گرفته است. در زمینه سرمایهگذاریهای ریالی انجام شده درای مناطق نیز در همین آمده است طی سالهای 72 تا 83 معادل 28. 9میلیارد ریال سرمایهگذاری انجام شده است، البته به رغم آنکه منبع این سرمایهگذاریها در گزارش فوق ذکر نشده است میتوان برآورد کرد بخش عمدهای از این سرمایهگذاریها از سوی دولت و برای توسعه زیر بناهای این مناطق صورت گرفته است. یعنی باتوجه به این گزارش باید تصور کرد طی چهار سال گذشته هیچ فعالیت اقتصادی مولدی در این مناطق صورت نگرفته و فعالیتهای مربوط به جذب سرمایه در این مناطق متوقف شده است. ولی به رغم این فضا هنوز شاهد تصویب مناطق جدید در کشور هستیم. در ارزیابی وضعیت این مناطق مسعود دانشمند عضو هیأت رئیسه اتاق بازرگانی ایران میگوید: هدف از تشکیل مناطق آزاد در جهان ایجاد فضایی است که فارغ از قوانین دست وپاگیر گمرکی و محدودیتهای قوانین ملی نقلوانتقال آزاد سرمایه و مواد اولیه امکان تولید و ارزش افروده را فراهم کند ولی هیچ یک از این کارکردها در مناطق آزاد ما دیده نمیشود. وی میگوید: در سادهترین شکل ایجاد ارزش افزوده تجاری در مناطق آزاد دنیا تجار کالایی مانند تلویزیون را به صورت انبوه خریده و در مناطق آزاد مطابق نیازهای بازارهای هدفشان کالا را بستهبندی مجدد کرده دستورالعمل به زبان منطقه فروش نهایی در آن قرار داده و اقدام به صادرات مجدد میکنند که حتی چنین فعالیتی را هم در مناطق آزاد کشور شاهد نیستیم و در عمل این مناطق به سکوهای وارداتی یا فرار از حقوق گمرکی کالاها تبدیل شده است. دانشمند تأکید دارد: یکی از دلایلی که باعث شد مناطق آزاد در کشور توسعه پیدا کنند فرار از قوانین دست و پاگیر فعالیتهای اقتصادی بوده است ولی در حال حاضر نه قوانین داخلی تغییری کرده است و نه مناطق آزاد توانستهاند محیط مناسبی برای سرمایهگذاری فراهم کنند. اما حسین نصیری کسی که طی سالهای 78 تا 84 مسئولیت دبیرخانه شورای مناطق آزاد کشور را به عهده داشته است در این زمینه نظر دیگری دارد، وی معتقد است: توسعه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی باتوجه به دو مسئله به نفع کشور است اول آنکه موقعیت جغرافیایی ایران به خودی خود یک ثروت تلقی میشود که باید با توسعه این مناطق زمینه استفاده از ان فراهم شو و دوم آنکه این نوع مناطق در دنیا عمر کمی دارند و زمانی که دولتها متوجه شوند که ساختارهای سنتی اقتصاد شتاب و کارایی کافی برای توسعه کشور را ندارند بهطور حتم به این ابزار نیازپیدا میکنند. وی میگوید در سال 2007 گردش سرمایه اثبات شده در جهان به رقم 40هزار میلیارد دلار رسید که براساس همین آمارها 11درصد این گردش در کشورهای خاورمیانه و اطراف ایران انجام گرفته است. فرض کنید اگر ایران میتوانست با توسعه درست مناطق آزاد و تنها ترانزیت کالاهای مبادله شده از این رقم 4400میلیارد دلاری تنها یک درصد را از آن خود میکند یعنی رقمی معادل 400 میلیارد دلار درآمدزایی برای کشور که با توجه به پتانسیلهای موجود در ایران این رقم هیچ دور از دسترس نیست. به هرشکل به نظر میرسد به رغم چشمانداز بسیار زیبایی که نصیری برای مناطق آزاد ترسیم میکند هنوز بسیاری از مناطق آزاد و ویژه کشور ما تنها روی کاغذ وجود خارجی دارند و تصویب این مناطق تنها به عنوان بهانهای برای رونق مبادلات زمین در این مناطق تبدیل شده است و هنوز هیچ اثری از سرمایهگذاری مولد در این مناطق به چشم نمیخورد.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 170]