گزارش «ايران» از چالش هاى رشته علوم انسانى در دانشگاه هاى كشور احياى علوم انسانىدربرنامه پنجم

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: گزارش «ايران» از چالش هاى رشته علوم انسانى در دانشگاه هاى كشور احياى علوم انسانىدربرنامه پنجم
گروه اجتماعى ـ هدى هاشمى : نبود امنيت شغلى و رفاه اقتصادى كافى در شغل هاى مرتبط با رشته علوم انسانى، كمبود بودجه تحقيق و تخصيص نامتوازن آن، نبود مراكز فعال تحقيقاتى و پائين بودن جايگاه تحقيقات در رشته علوم انسانى در جامعه از يك سو و غير بومى بودن دروس علوم انسانى در دانشگاه ها از سوى ديگر، از جمله مشكلاتى است كه انزواى اين رشته را در جامعه دانشگاهى چند برابر كرده است. با توجه به اين مسائل، رهبر معظم انقلاب در ابلاغ سياست هاى كلى برنامه پنجم توسعه، به تحول و ارتقاى علوم انسانى توجهى ويژه نشان داده است. در اين ابلاغيه و در نامه ايشان به رئيس جمهور، تقويت جايگاه و منزلت اين علوم، جذب افراد مستعد و با انگيزه، اصلاح و بازنگرى در متون درسى و برنامه ها و روش هاى آموزشى، ارتقاى كمى و كيفى مراكز و فعاليت هاى پژوهشى، ترويج نظريه پردازى و نقد آزادانديشى به شكل جدى در برنامه پنجم توسعه مورد تأكيد قرار گرفته است.
دريافت اين نكته كه علوم انسانى مهم ترين عنصر تمدن است و سياستگذارى هاى كلان در جامعه با استفاده از نظريه هاى كارشناسان در اين حوزه امكانپذير است، براى توجه مسئولان به گسترش رشته علوم انسانى در جامعه و جلوگيرى از فراموش شدن يا تعطيلى اين رشته كافى است. چرا كه نتيجه انزواى اين رشته، چيزى جز كمرنگ شدن فرهنگ و انديشه در جامعه نخواهد بود.
محسن اسلامى مديركل امور فرهنگى وزارت علوم، تحقيقات و فناورى درباره اقدامات وزارت علوم در دانشگاه ها براى ارتقاى سطح علوم انسانى مى گويد: «متأسفانه در رشته علوم انسانى يكى از مهمترين چالش هايى كه وجود دارد، اين است كه نگاه كلى به اين رشته وجود ندارد و هنوز ضرورت اين رشته در جامعه و بين مسئولان و تصميم گيران شناخته شده نيست. اگر جامعه بپذيرد كه علوم انسانى مربوط به انسان است و انسان اهميت ويژه اى در جامعه دارد، بهتر مى توانيم در حوزه علوم انسانى وارد شويم. بر اين اساس و با توجه به نگاه ويژه رهبر معظم انقلاب به مباحث علوم انسانى، مسئولان وزارت علوم جشنواره فارابى را از سال گذشته برگزار كرده اند، ما در اين جشنواره سعى داريم نخبگان علوم انسانى را شناسايى كنيم و فرهنگ غلط كه در جامعه نسبت به علوم انسانى وجود دارد را از بين ببريم.»
وى تأكيد مى كند: «معاونت فرهنگى وزارت علوم ۲۰۰ رشته ميان رشته اى در حوزه علوم انسانى را تدوين و به شوراى عالى گسترش آموزش ارسال كرده است ‎/ هم اكنون ۷۰ رشته در دستور كار بررسى معاونت آموزشى قرار گرفته است و اميدواريم در سال تحصيلى جديد رشته هاى ميان رشته اى در دانشگاه ها تدريس شود.»
اسلامى به بازنگرى سرفصل هاى دروس علوم انسانى اشاره مى كند و مى گويد: «همه سرفصل هاى درسى علوم انسانى در حال بازنگرى است كه اين بازنگرى قدم بزرگى براى تغيير در برخى از رشته هاى علوم انسانى محسوب مى شود، همچنين تقويت انجمن هاى علمى دانشجويى علوم انسانى را در دستور كار قرار داده ايم ‎/
بر اين اساس انجمن علمى دانشجويى علوم انسانى به همان اندازه اهميت دارد كه انجمن علمى دانشجويى فيزيك براى ما مهم است. در مجموع 2 هزار و ۲۰۰ انجمن علمى در دانشگاه ها فعال است كه سهم انجمن علمى دانشجويى علوم انسانى ۸۳۱ انجمن است. اين انجمن ها به پويايى علمى دانشجويان علوم انسانى كمك مى كند و موجب مى شود تا دانشجويان علوم انسانى تفكرات خود را در انجمن هاى علمى به بحث و گفت وگو بگذارند.»
اسلامى البته به نيازسنجى از دانشگاه ها درباره رشته علوم انسانى هم اشاره مى كند و تأكيد دارد كه وزارت علوم بايد يك نيازسنجى جدى از دانشجويان و استادان اين حوزه داشته باشد و بايد بداند كه تقاضاها و نيازهاى دانشجويان و استادان علوم انسانى چيست تا بهتر بتواند در اين حوزه وارد شود.
اهميت سرمايه گذارى روى انديشه
امروزه همه كارشناسان اين موضوع را قبول دارند كه رمز توسعه و موفقيت اجتماعى، اقتصادى و سياسى در هر كشورى توجه به مباحث علوم انسانى و توسعه اين علم در كشور است اما اين مهم در دهه هاى اخير به علت هاى گوناگون كمتر مورد توجه قرار گرفته است و همين امر موجب شده است تا ايران در زمينه توليد نظريات گوناگون در حوزه علوم انسانى عقب تر از ديگر كشورها باشد.
محبوبه مباشرى رئيس دانشگاه الزهرا درباره اين عقب ماندگى توليدات فكرى در كشور معتقد است: «مسئولان كشور بعد از انقلاب اسلامى به علت اينكه مى خواستند وابستگى كمترى نسبت به توليدات كشورهاى غربى در زمينه فناورى صنعتى داشته باشند ، بيشترين سرمايه گذارى را برتكنولوژى فنى داشته اند و خوشبختانه ، توانستيم در اين بخش موفق عمل كنيم. اين امر موجب شد ما به رشته هاى علوم انسانى توجه كمتر داشته باشيم تا اينكه رهبر معظم انقلاب با نگاه عميق به مباحث علمى توجه همه مسئولان رابه اين علم مورد تأكيد قرار دادند و تأكيد داشتند كه جايگاه علوم انسانى بايد در كشور ارتقا يابد. اين توجه نشان مى دهد كه ما در اين حوزه دچار ضعف هستيم.»
وى با اشاره به اينكه مبانى تفكر و هويت فرهنگى در هر كشورى بر مبناى علوم انسانى است، اظهار مى كند: «يك واقعيت غيرقابل انكار در كشور وجود دارد كه ايران در سال هاى گذشته شتاب فوق العاده اى در زمينه علوم فنى داشته است و خود را از قيد وابستگى توليدات غرب رها كرد، اما در علوم انسانى آنقدر شتاب توليدات علمى نداشته ايم. بايد دقت كنيم كه علم در ۱۰سال گذشته در دنيا به اندازه كل تاريخ بشر پيشرفت داشته است. بويژه كشورهاى غربى در زمينه توليدات علوم انسانى بسيار موفق عمل كرده اند و دانشجويانى در اين كشورها جذب رشته علوم انسانى مى شوند كه داراى معدل بالا هستند، اما متأسفانه در كشور ما اين مسئله ديده نمى شود.»
برپايى كرسى هاى نظريه پردازى در دانشگاه ها
يكى از مسائل مهم در توليد فكر و انديشه در جامعه توجه به برگزارى نشست هاى علمى در زمينه توليد نظريات گوناگون در حوزه علوم انسانى است. به اعتقاد بسيارى از كارشناسان دانشگاه ها بايد با برگزارى كرسى هاى نظريه پردازى، تفكرات جديد استادان را به بحث و نقد بگذارند تا از اين طريق بتوان در احياى پيشينه علوم انسانى در كشورقدم برداشت.
مباشرى اهميت كرسى هاى نظريه پردازى را در دانشگاه ها مهم توصيف مى كند و در اين باره معتقد است: «دانشگاه ها بايد با يك نگاه جديد در حوزه علوم انسانى ورود پيدا كنند. ما نمى توانيم در اين عرصه موفق عمل كنيم، مگر آن كه كرسى هاى نظريه پردازى را در همه دانشكده هاى علوم انسانى برپا كنيم. استادان دانشگاه ها بايد نظريه هاى علمى خود را در نشست هاى دانشگاه ها با حضور استادان و دانشجويان مطرح كنند و اين نظرات به چالش كشيده شود و اگر نظريه قابل طرح و بيان بود مسئولان كشورى از آن دفاع كنند.»
وى تأكيد كرد: «در كشور متفكر كم نداريم هم اكنون استادان دانشگاهها دچار نوعى خمودگى شده اند. استادان دانشگاهى در حوزه علوم انسانى بايد جرأت نقد و چالش كشيدن نظرات ديگران را داشته باشند. پيشرفت علم در علوم انسانى تنها با تضارب آرا انجام مى شود و تضارب آرا هم در كرسى هاى نظريه پردازى امكانپذير است.»
آزاد انديشى در مباحث علوم انسانى
دكتر فتح الله مجتبايى عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسى برپايى كرسى هاى نظريه پردازى را برپايه آزادانديشى مى داند و در اين باره مى گويد: «جامعه اى كه در آن نقادى وجود نداشته باشد يك جامعه مرده است. در جامعه بايد براين مهم تأكيد شود.»
وى درباره تأكيدات رهبر معظم انقلاب بر تقويت جايگاه علوم انسانى در كشور مى گويد: «علوم انسانى در ايران سقوط كرده است و علتش نيز اين است كه جامعه هنوز نمى داند كه ارزش علوم انسانى از نظر تاريخى، فرهنگى و اجتماعى چيست. هم اكنون فضايى در جامعه ايجاد شده است كه در آن پرداختن به علوم انسانى را يك نوع اتلاف وقت مى دانند و خيال مى كنند كه علم فقط بايد فايده مادى و اقتصادى داشته باشد، حال اينكه علوم انسانى مى تواند فايده فكرى و روحى براى ساختن و كامل كردن انسان داشته باشد، اما به آن توجه نمى شود. جامعه بايد توجه كند كه علوم انسانى يعنى ساختن شخصيت و هويت اشخاص. اشخاص بى هويت در جامعه افراد خطرناكى مى شوند. اين درحالى است كه علوم انسانى در جامعه هويت را تثبيت مى كند.»
فرهنگسازى براى علوم انسانى
برخى از كارشناسان معتقدند براى آنكه بتوان جايگاه علوم انسانى را در كشور احيا كرد بايد فرهنگ سازى جدى در اين زمينه صورت گيرد و اين امر هم فقط با همكارى وزارت آموزش و پرورش امكانپذير است چرا كه دانش آموزان در سطوح راهنمايى بايد بدانند كه انتخاب رشته علوم انسانى پيچيدگى ها و شرايط خاص خود را دارد.
عبدالله شفيع آبادى معاون آموزشى دانشگاه علامه طباطبايى در اين باره معتقد است: «براى ارتقا در حوزه علوم انسانى ابتدا بايد فرهنگ جامعه را تغيير داد تا زمانى كه به رشته علوم انسانى به عنوان رشته اى دسته دوم و بى اهميت نگاه شود ما نمى توانيم برنامه ريزى ها را در اين علم اجرايى كنيم. در گذشته در بين خانواده ها مرسوم بوده است كه دانش آموزانى كه علوم انسانى مى خواندند ارزش علمى واقعى نداشتند، اين نگاه هم اكنون هم در برخى خانواده ها مشاهده مى شود. اين در حالى است كه بايد توجه داشته باشيم علم علوم انسانى پاسخگوى نيازهاى روحى و روانى انسان است.»
وى به بحث بومى كردن علوم انسانى اشاره مى كند و مى گويد: «يكى از مشكلات اساسى در رشته علوم انسانى اين است كه عمده مطالب استادان از توليدات غربى است. به نظر مى رسد دانشگاه ها بايد در اين باره وارد عمل شوند و مباحث جامعه شناختى و روانشناسى را براساس فرهنگ جامعه تعريف و تدوين كنند.»
وى پيشنهاد مى دهد كه مسئولان پژوهشگا ه هاى علوم انسانى را در كشور افزايش دهند و برنامه هاى گسترده اى را براى بازنگرى در دروس و محتواى درسى رشته هاى علوم انسانى داشته باشند.
چهارشنبه 2 بهمن 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 147]