١٠ ويژگي سند ملي سلامت كودكان

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: ١٠ ويژگي سند ملي سلامت كودكان
چندي پيش رئيس مركز توسعه، تحقيقات و فناوري وزارت بهداشت اعلام كرد تا ٥ ماه آينده سند ملي سلامت كودكان تدوين و به دستگاه هاي اجرايي ابلاغ مي شود.

دكتر ناصر كلانتري افزود: تهيه اين سند از سال گذشته با مشاركت سازمان ها و نهادهاي مرتبط با حوزه سلامت كودكان و وزارت آموزش و پرورش آغاز شده و حضور هر يك از دستگاه هاي مربوطه درتدوين سند، ضمانتي براي اجراي آن در كشور است.

در خصوص ضرورت تدوين سند ملي سلامت كودكان با دكتر سيدحامد بركاتي، رئيس اداره سلامت كودكان وزارت بهداشت به گفت وگو پرداختيم. وي با اشاره به مباني اصلي اين سند كه براساس اهميت رشد و تكامل كودكان خردسال تعريف شده است گفت: از حدود ٣ دهه پيش در سطح بين المللي، سرمايه گذاري براي ارتقاي سطح رشد و تكامل كودكان مطرح شد و بحث هاي زيادي صورت گرفت كه آيا لازم است براي كودكان از هنگام خردسالي سرمايه گذاري كرد؟ و حتي اين بحث مطرح بوده كه آيا مراقبت از كودكان خردسال به صورت انحصاري فقط مربوط به خانواده است يا خير؟

اما تحقيقات نشان داده است كه شرايط محيطي و برنامه هاي ملي و منطقه اي از قبيل برنامه ها و سياست هاي حمايت از «والدين و مراقبان كودك» و «حقوق كودك» باعث بالا رفتن توان توليدي فرد در دوران عمرش مي شود به صورتي كه بازگشت سرمايه حاصل از برنامه هاي تكامل ابتداي كودكي در حدود ١٦ درصد (مطابقت داده شده با ميزان تورم) است، درحالي كه بازگشت سرمايه گذاري عمومي ساليانه ١٢ درصد (مطابقت داده شده با ميزان تورم) محاسبه شده است. از سوي ديگر براساس مطالعات بين المللي شواهد انكارناپذيري وجود دارد كه هر واحد سرمايه گذاري براي ارتقاي تكامل كودكان (فقط در آموزش هاي پيش از دبستان) ٧ واحد بازگشت سرمايه خواهد داشت.همچنين برنامه هاي مراقبت و تكامل ابتداي كودكي، سبب بهبود وضعيت عدالت مي شود و با فراهم آوردن «آغازي منصفانه» براي كودكان، اين امكان به وجود مي آيد كه بي عدالتي هاي اجتماعي، اقتصادي و جنسيتي مرتبط تعديل شود.خوشبختانه از آن جايي كه به دليل توسعه بهداشت، مراقبت و آگاهي جهاني، كودكان بيش تري زنده مي مانند، حمايت از سلامت و كيفيت زندگي كودكان يك اجبار اخلاقي است. با پيش بيني اين كه ممكن است رشد اجتماعي، جسمي و ذهني كودكان به تأخير بيفتد و يا اين كه نتوانيم از فرصت هاي رشد كودكان به خوبي استفاده كنيم، اين اجبار افزايش مي يابد.شواهد نشان مي دهد كه سال هاي اوليه در شكل گيري، هوش، شخصيت و رفتار اجتماعي تعيين كننده هستند. كودكان با توانايي هاي بالقوه جسمي، اجتماعي و رواني متولد مي شوند كه به آن ها اجازه مي دهد ارتباط برقرار كنند، بياموزند و رشد كنند. اگر اين توانايي ها شناخته و حمايت نشوند، به جاي شكوفا شدن سركوب مي شوند.نتايج پژوهش ها نشان مي دهد كه بيش ترين رشد هوشي در كودكان قبل از سن هفت سالگي صورت مي گيرد و كودكاني كه در اين دوران مشكل دارند ممكن است تأخير در رشد شناختي (ذهني) داشته باشند. در طول دو سال اول زندگي بيش ترين رشد سلول هاي مغزي، همراه با شكل گيري ارتباط هاي عصبي در مغز اتفاق مي افتد.پژوهشگران مي گويند كه رشد مغز از هنگام تولد تا ٥/٢ يا ٣ سالگي، حداقل در مورد فعاليت مغز، در ابتدا بر افزايش ارتباط هاي بين سلولي متمركز است. پژوهش هاي اخير نشان مي دهد كه تجربه هاي متفاوت جسمي و حركتي در سنين اوليه، در هنگام شكل گيري مسير عصبي مغز، تأثير مثبتي بر ساختار و تشكيل آن دارد كه در زندگي آينده به شكل مطلوبي بر يادگيري تأثيرگذار است.هر كودك در ابتداي تولد حدود ١٠٠ ميليارد سلول عصبي دارد، اين سلول ها باوجود توانايي هاي بالقوه، به طور بالفعل فاقد تمامي توانايي هاي يك مغز بالغ هستند و نمي توانند تمامي فعل و انفعالاتي را كه يك فرد بالغ توان انجام آن را دارد، راهبري و هدايت كنند.نوزاد توان راه رفتن، حرف زدن و ... را ندارد. تكامل كودك در طي ٨ سال اول زندگي، او را قادر به تحرك و فعاليت و استفاده از تمامي توان مغزي خداداد او مي كند. شبكه عصبي كودك در ٨ سال اول زندگي او تكميل مي شود. هركدام از ١٠٠ ميليارد سلول عصبي موجود در مغز كودك، توانايي برقراري ارتباط با حدود ١٥ هزار سلول عصبي ديگر را دارد. اين ارتباطات از بدو تولد شروع و تا حدود ٣ سالگي تقريبا ٦٠ الي ٧٠ درصد اين ارتباطات حاصل مي شود و در ٨ سالگي در هر كودك بيش از ٩٠ درصد ارتباطات عصبي و توان بالفعل تكاملي حادث شده است و از اين به بعد حتي در صورت مداخله هاي مفيد و موثر، اتفاق فوق العاده اي براي افزايش توان ذهني كودك رخ نخواهد داد. به همين دليل است كه ٨ سال اول زندگي هر كودكي سال هاي طلايي براي وي، والدين و اجتماعي كه در آن زندگي مي كند خواهد بود. اين ارتقاي سطح تكامل به شدت وابسته به محرك هايي است كه كودك در اين سال ها دريافت مي كند و در حقيقت اين محرك هاي مثبت و منفي دريافتي از محيط خانوادگي و اجتماعي است كه سبب افزايش يا كاهش اين سيناپس ها و ارتباطات عصبي خواهد شد و به صورت غيرقابل انكار آينده او را شكل مي دهد.

اين فرآيند تنها تحت تأثير تغذيه و وضعيت بهداشت نيست بلكه نوع تعاملي كه كودك با خانواده، مردم و اشياء و محيطش برقرار مي كند بر آن موثر است. كودكي كه مادرش با او با سازگاري و عشق برخورد مي كند، كم تر از كودكي كه به او كم توجهي مي شود مستعد بيماري است و بهتر تغذيه مي شود. سال هاي اوليه، زماني است كه كودك راه رفتن و حرف زدن را ياد مي گيرد و شروع به قضاوت كردن در مورد آن چه كه خوب يا بد است، مي كند.

نتايج پژوهش ها ثابت كرده است كه اگر مغز كودك خوب رشد كند، توان يادگيري افزايش پيدا مي كند و در نتيجه احتمال شكست در مدرسه و در زندگي كم مي شود. موفقيت تحصيلي كودكان در طول سال هاي مدرسه و مشاركت آنان در جامعه به عنوان يك فرد بالغ، به ميزان بالايي مبتني بر پايه هايي است كه در دوره خردسالي گذاشته مي شود. نتيجه سرمايه گذاري در سال هاي اوليه براي جامعه، بازده اقتصادي دارد. جامعه از طريق افزايش بهره وري اقتصادي از طول زندگي همراه با سلامت كودك، افزايش فرصت هاي شغلي براي مراقبان كودك و ... از سرمايه گذاري خود بر روي مراقبت و رشد كودك سود مي برد.شايان ذكر است كه مراقبت هاي اوليه در دوره خردسالي در كاهش جرم جوانان و كاهش استفاده از مواد مخدر تأثير مثبتي دارد.وي كه از طراحان سند ملي سلامت كودكان است مي افزايد: مستندات علمي بسياري داريم كه تحصيل و آموزش را به اشتغال و توليد اقتصادي مربوط مي داند، اما حتي بدون اين شواهد، مشخص است؛ فردي كه از نظر جسمي، ذهني، اجتماعي و احساسي خوب رشد كرده باشد، از كسي كه اين توانايي ها در او رشد نكرده، موقعيت بهتري از نظر شغلي و مشاركت اقتصادي در خانواده، جامعه و كشور خواهد داشت. از ديدگاه اقتصادي، هنگامي به يك سرمايه گذاري، عنوان «خوب» داده مي شود كه نسبت سود آن نسبت به هزينه بالا باشد. نتايج چند تحقيق انجام شده در سرمايه گذاري براي كودكان خردسال نشان دهنده نرخ بالاي بازده سرمايه گذاري نسبت به هزينه هاي انجام شده است.دلايل اقتصادي براي سرمايه گذاري در برنامه هاي دوره خردسالي جايگاه ويژه اي را در سياست هاي اقتصادي باز به خود اختصاص داده است. دنياي امروز به نيروي افراد تحصيل كرده، خلاق، خوش فكر و انعطاف پذير نياز دارد. نياز به توسعه نيروي انساني متخصص در كشورها، بيش از هميشه اهميت يافته است.وي افزود: در حال حاضر سياست هاي ملي مدون در زمينه ارتقاي سطح تكاملي كودكان و هم چنين آمار و ارقام و شواهد مستدل براي تدوين سياست ها و برنامه ريزي مبتني بر شواهد وجود ندارد. به همين دليل مشاركت ها و ظرفيت هاي موجود در جامعه به شكلي بايسته مورد استفاده قرار نمي گيرند و حركت هاي سلامت نگر دستخوش تهديدات گوناگون مي شود. سياست هاي ملي بايد مدون و مبتني بر شواهد مستدل باشد و چنانچه دربردارنده مشاركت و همكاري دست اندركاران از سطح جامعه تا همه ساختارهاي نظام سلامت نباشد، تفسير به راي و سوء برداشت از آن، برنامه هاي سلامت را از دستيابي به اهداف خود دور خواهد ساخت.

از سوي ديگر مواردي از قبيل تعهدات بين المللي كشور (اهداف توسعه هزاره، تعهد كشور به عنوان عضو سازمان جهاني بهداشت، الحاق كشور به كنوانسيون حقوق كودك، امضاي سند جهاني حفظ، حمايت و ترويج تغذيه با شير مادرو...) و اهداف و تعهدات ملي شامل سند چشم انداز ٢٠ ساله، برنامه هاي چهارساله توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور، نظام سلامت را ملزم به پرداخت جدي به موضوع مي كند.دكتر بركاتي در ادامه افزود: با در نظر گرفتن تمامي ابعاد سلامت و با همكاري دست اندركاران مربوطه سند ملي ارتقاي تكامل كودكان ايراني با ويژگي هاي زير تهيه خواهد شد:

١ . همه ابعاد سلامت كودكان و نوجوانان را مانند؛ ابعاد جسمي، رواني، روحي، معنوي، اجتماعي، اعتقادي، عاطفي، شناختي، فرهنگي، اخلاقي و شخصيتي دربرمي گيرد. طرح تمامي مسائل مرتبط با همه ابعاد سلامت كودكان از مسائل حقوقي و قضايي، غفلت از كودكان، رشد و تكامل، توانمندسازي، تامين شرايط احترام به نظر آنان در جامعه و خانواده، آموزش و تحصيل، بيماري ها و مرگ و مير، سوء تغذيه، مراقبت ها، ايمني و مهم تر از همه چگونگي تربيت و پرورش آنان در خانواده و جامعه به گونه اي كه سلامت اخلاقي، فرهنگي و اجتماعي آنان منطبق با اصول اسلامي و اعتقادي تضمين شود، در سند موضوعيت خواهد داشت.

٢ . نقش و وظايف همه بخش هاي توسعه و سازمان هاي مرتبط با سلامت كودكان در مفهومي كلي و عميق در آن ديده شده است و فعاليت هاي آنان همسو خواهد بود.

٣ . اهداف و تعهدات بين المللي و همچنين ملي درآن مورد توجه قرار گرفته است.

٤ . سند مبتني بر شرايط كشور در زمينه پايبندي هاي ملي، زمينه هاي فرهنگي، اعتقادات مذهبي و اصول اخلاقي خواهد بود.

٥ . سند دربرگيرنده همه كودكان جامعه از هر قشر، سن، جنس، نژاد، قوميت، مذهب، زبان، منطقه جغرافيايي، شغل و با هر موقعيت اجتماعي اقتصادي است.

٦ . گروه هاي ويژه اي مانند گروه هاي: كودكان و نوجوانان كار، كودكان و نوجوانان خياباني و نوجوانان معلول، كودكان و نوجوانان مقيم كانون هاي اصلاح و تربيت، كودكان و نوجوانان مهاجر و پناهنده، كودكان و نوجوانان مبتلا به بيماري هاي خاص، كودكان و نوجوانان محروم از خدمات بيمه اي، كودكان و نوجوانان فاقد شناسنامه، كودكان و نوجوانان بي سرپرست و طلاق و... مورد توجه قرار خواهند گرفت.

٧ . همه اماكن ويژه زندگي و تجمع كودكان و نوجوانان از خانه و مهدكودك تا مدارس و مراكز نگه داري معلولان و... مدنظر قرار مي گيرند.

٨ . نگاه عمده سند ملي، سلامت محور بودن و مداخله براي ايجاد پايه هاي مستحكم زيربنايي براي سلامتي در مفهوم جامع آن است.

٩ . خانواده و جامعه ٢ ركن اساسي در اصلاح جامعه هستند و اگر براي اين دو به درستي برنامه ريزي شود كودكان و نوجوانان سالم و صالحي خواهيم داشت. خانواده قوي ترين سنگر در برابر مفاسد اجتماعي و انحرافات اخلاقي است. تحكيم ارزش هاي ديني و فرهنگي، گرامي داشت فرهنگ و هويت ايراني اسلامي، استحكام بناي خانواده و جست وجوي اساس تعالي انسان ها از جمله كودكان و نوجوانان در كانون مهر، محبت و امنيت خانواده و در سايه تعاليم عاليه اسلام، مبناي كليه اقدامات و تصميم گيري ها در سند خواهد بود.

١٠ . توانمندسازي خانواده ها و كودكان و نوجوانان براي حل مشكلات سلامت در همه ابعاد آن و مشاركتشان در تأمين، حفظ و ارتقاي سلامت نيز، اصل مهم عدالت در سلامت است كه در همه مباحث سند جريان خواهد داشت.

شركاي اصلي و عمده در تدوين سند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، وزارت آموزش و پرورش و سازمان بهزيستي كشور هستند. اگرچه كه ساير وزارتخانه ها و سازمان هاي دولتي و به ويژه سازمان هاي مردم نهاد مرتبط نيز، در تدوين اين سند نقش خواهند داشت و حضور تمامي دست اندركاران در تدوين سند بر غناي فني و توان اجرايي آن خواهد افزود. در اين زمينه از توان و تجربيات صدا و سيما به عنوان آينه فرهنگ رسمي كشور، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، حوزه هاي علميه، شوراهاي اسلامي شهر و روستا و شهرداري ها، كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، قوه قضاييه و مركز امور زنان و خانواده نهاد رياست جمهوري سود خواهيم برد.وي درباره بحث سلامت جسمي كه يكي از مهم ترين سرفصل هاي اين سند است گفت: در سال هاي دهه ٧٠ و قبل از آن به دليل آمار بالاي مرگ كودكان از بيماري هاي واگيردار، اولويت اصلي ما در وزارت بهداشت در اين گروه سني توجه به بيماري ها و پيش گيري از مرگ كودكان به خصوص به دليل اسهال و بيماري هاي تنفسي بود. با توجه به برنامه هاي ادغام يافته اي كه براي مقابله با مهم ترين علل مرگ و مير كودكان تحت عنوان «مراقبت هاي ادغام يافته ناخوشي هاي اطفال (مانا)» تدوين و از سال ١٣٨١ در كشور اجرا شد و نيز با ارتقاي شاخص هاي اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي، كاهش مطلوبي در مرگ و مير كودكان داشته ايم. از طرف ديگر از بين بيش از يك ميليون و ٢٥٠ هزار كودكي كه سالانه در كشور به دنيا مي آيند، بيش از يك ميليون و ٢٠٠ هزار نفر از آن ها به عنوان كودكان سالم، نيازهاي جدي و بسيار مهمي دارند. بحث كودك سالم از سال ١٣٨٤ در وزارت بهداشت به عنوان يك اولويت تحت عنوان «مراقبت هاي ادغام يافته كودك سالم» عملياتي شد كه نتايج مناسب و بسيار خوبي از جمله كاهش سوء تغذيه كودكان را به دنبال داشته است. در اين برنامه آموزش هايي در زمينه مراقبت از نوزاد، تغذيه با شير مادر، پايش رشد كودك، واكسيناسيون كودكان، پيش گيري از سوانح و حوادث به خانواده ها و به خصوص مادران داده مي شود.وي درباره مهم ترين علت مرگ كودكان كشور گفت: مهم ترين علت مرگ ومير در كشور، سوانح و حوادث است كه برخلاف گروه هاي سني بزرگ تر در مورد كودكان بخش عمده اي از اين سوانح و حوادث، سوانح و حوادث خانگي است. به همين دليل آموزش هاي ويژه و بسيج اطلاع رساني به خانواده ها در اين زمينه در آينده نزديك از جمله برنامه هاي در دست اقدام اداره سلامت كودكان وزارت بهداشت است.دكتر بركاتي درباره ضرورت تدوين و اجراي هرچه سريع تر اين سند، اظهار داشت: بر مبناي اهداف توسعه هزاره كليه كشورهاي جهان متعهد شده اند كه تا سال ٢٠١٥ نسبت به سال مبداء يعني ١٩٩٠ به ميزان دو سوم از مرگ كودكان خود بكاهند. به دليل نزديكي به اين سال نيازمند يك ميثاق نامه ملي هستيم كه بر مبناي آن و با توجه به سند چشم انداز و برنامه هاي ٥ ساله توسعه اهداف كوتاه مدت و ميان مدت خود را تبيين كنيم.
چهارشنبه 25 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 85]