نگاهي به مهم ترين رخدادهاي نجومي و فضايي سال 2008 گذر نامه زمينيان از مرز منظومه خورشيدي

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: نگاهي به مهم ترين رخدادهاي نجومي و فضايي سال 2008 گذر نامه زمينيان از مرز منظومه خورشيدي
شراگيم اميني

دنياي نجوم و فضا در سال گذشته ميلادي تحولات بي شماري را در عرصه علم نجوم و فضا به همراه داشت. سال 2008 ادامه ساخت ايستگاه فضايي بين المللي، ادامه ماموريت موفقيت آميز مريخ با نشستن مريخ پيماي فونيكس بر سطح سياره سرخ و سالگرد وقايع مهمي چون برخورد شديد جسم آسماني در منطقه تونگاسكا بود. اما از دستاوردهاي شگفت انگيز چين و هند در عرصه فضا نيز نمي توان به راحتي گذشت. يك فضانورد چيني براي نخستين بار به راهپيمايي در فضا پرداخت. همچنين هندي ها توانستند چندين ماهواره كشورهاي ديگر را از پايگاه موشكي خود پرتاب كنند و كاوشگر چاندرايان-1 را به سوي ماه بفرستند. پس از ژاپن و چين، هند ديگر كشور آسيايي است كه به فناوري پرتاب سفينه هاي دوربرد فضايي دست يافته است. اكنون كه چند روزي است از آغاز سال 2009 ميلادي مي گذرد، گذري داريم به رخدادهاي مهم نجومي و فضايي سال 2008 ميلادي.

30سالگي ويجر

فضاپيماهاي ويجر 1 و 2 سي ساله شدند. ويجر 1 و 2 در 20 آگوست و 5 سپتامبر سال 1977 توسط ناسا به فضا پرتاب شدند. ويجر 1 و 2 حاوي يك لوح طلايي است كه داراي نوشتارها، تصاوير و صداهايي از زمين است. ويجرها براي نخستين بار تصاويري دقيق و زيبا و اطلاعاتي كامل از مشتري و زحل و اقمار آن و همچنين نخستين تصاوير از حلقه زحل و ديگر سياره هاي بيروني منظومه خورشيدي را به زمين ارسال كردند. در دسامبر سال 2004 ويجر 1 از مرزهاي منظومه خورشيدي خارج و وارد فضاي ميان ستاره يي منظومه خورشيدي شد. ويجرها هم اكنون تنها داراي 300 وات توان هستند و انرژي آنها به وسيله ژنراتورهاي ترموالكتريكي تامين مي شود.

10 سالگي ايستگاه فضايي بين المللي

10 سال پيش، اولين بخش از ايستگاه بين المللي فضايي توسط يك موشك از قزاقستان به فضا پرتاب شد. بعد از آن ده ها ماموريت فضايي ديگر انجام شد تا بقيه قطعات اين آزمايشگاه علمي-پژوهشي را به فضا ببرند. چند سال پيش «دن گلدين» رئيس پيشين ناسا گفته بود؛ «ظرف چند سال، درخشان ترين ستاره در آسمان پديدار خواهد شد. اين اقدامي نويدبخش است، زيرا همه ملت ها گرد هم مي آيند تا از فناوري سودمند شوند، آن هم نه براي نابودي نسل بشر، بلكه براي آنكه دنيا به جاي بهتري تبديل شود.» در اين پروژه 17 كشور باهم كار مي كردند كه بزرگ ترين همكاري فضايي بين كشورهاي جهان است. اگر همه چيز طبق برنامه پيش رود پايگاه فضايي تا سال 2010 تكميل مي شود، اما ناسا از پيش اعلام كرده است در بلند مدت نيروي خود را از اين ايستگاه به سوي ماموريت هاي ديگر از جمله كره ماه، مريخ و حتي فراتر از آن معطوف خواهد كرد.

دستاوردهاي برتر ناسا

ناسا برترين دستاوردهاي تحقيقاتي فضايي اش را در سال 2008 ( در اين سال ناسا 50 ساله شد) اعلام كرد؛

1- تكميل قريب الوقوع ايستگاه بين المللي فضايي

2- ماموريت موفقيت آميز فونيكس 3- تكميل طرح راكت فضايي آرس 4- كشف كاهش سطح يخ هاي قطبي

5- كشف دليل روشنايي هاي ناگهاني آسمان 6- كشف سياره يي جديد در مدار ستاره يي دوردست توسط هابل

7- تكميل اولين آزمايش هاي نسل جديدي از موتورهاي راكت هاي فضايي 8- شركت در ماموريت كاوشگر ماه كشور هند 9- مشاركت در موفقيت شناگر امريكايي در المپيك 2008 پكن.

ادامه ماموريت مريخ

دو مريخ نورد «روح» و «فرصت» كه در ژانويه سال 2004 ميلادي در دو سوي سياره سرخ فرود آمدند، سال 2008 وارد پنجمين سال فعاليت خود شدند. اما پيش از آن در 4 آگوست 2007 (13 مرداد 1386) كاوشگر مريخ پيماي «فونيكس» براي پژوهش در مورد وجود آب و محيط قابل زيست براي ميكروارگانيسم ها روي سياره مريخ به فضا پرتاب شد و در بهار 2008 در منطقه قطب شمال سياره مريخ فرود آمد. هزينه ماموريت اكتشافي «فونيكس» بالغ بر 386 ميليون دلار بود. سازمان فضايي فدرال روسيه، سازمان فضايي كانادا، وزارت علوم و تحقيقات اسپانيا و موسسه ماكس پلانك آلمان از جمله مراكزي بودند كه در اين پروژه با ناسا همكاري داشتند. «فونيكس» در اين ماموريت با حفاري به عمق سنگ ها و يخ هاي قطب شمال مريخ نفوذ كرد تا به طور مستقيم آنها را بررسي كند. اين بررسي به دانشمندان كمك خواهد كرد تا تاريخچه آب در اين سياره را بهتر بشناسند. هم اكنون علاوه بر «فونيكس» و مريخ نورد هاي «فرصت» و «روح» مدارگرد مريخ (MRO) بر فراز سياره سرخ در گردش است و فضاپيماي «وايكينگ» كه در دهه 1970 به اين سياره فرستاده شد، در سطح مريخ حضور دارد.

برنامه هاي فضايي چين

فضاپيماي «شن جو5» شامگاه 25 سپتامبر به فضا پرتاب شد و سه روز بعد سالم به زمين بازگشت. در جريان اين پرواز، يكي از سه فضانورد فضاپيما به نام «چاي جي گان» به عنوان نخستين فضانورد چيني به راهپيمايي در فضا پرداخت. اين راهپيمايي در فضا زنده از تلويزيون چين پخش شد. بذرهاي گياهاني كه با خطر انقراض مواجهند، نقشه جغرافيايي ابريشمي و پرچم كشور چين اشيايي بود كه فضانورد چيني هنگام راهپيمايي فضايي در دست داشت. چين پس از امريكا و روسيه، سومين كشوري است كه توانسته به تنهايي فضانوردي را به فضا بفرستد. برنامه فضايي چين پس از اعزام نخستين فضانورد اين كشور به مدار زمين در سال 2003 به شكل ناگهاني شتاب گرفت. چين از آن زمان يك سفينه سرنشين دار ديگر را نيز به مدار زمين ارسال كرد و در سال 2008 نيز سومين سفينه سرنشين دار خود را به مدار زمين فرستاد. كميسيون علوم، فناوري و صنعت در دفاع ملي كشور چين در گزارش جديد خود اعلام كرده است كشور چين از نوآوري در علوم فضايي براي خدمت بهتر به اقتصاد و امنيت خود و همچنين تبديل شدن به يك كشور نوآور و پيشرفته استفاده خواهد كرد.

ادامه فعاليت شاتل ها

در اين سال چند پرواز مهم نيز توسط شاتل ها و سفينه سايوز به ايستگاه فضايي بين المللي انجام شد. شاتل آتلانتيس پس از دو ماه تاخير براي انجام ماموريت شماره STS-122، 7 فوريه از پايگاه فضايي كندي به فضا فرستاده شد و پس از انجام موفقيت آميز مأموريت خود 20 فوريه به زمين نشست. آزمايشگاه جديد سازمان فضايي اروپا به نام «كلمبوس» كه 10 تن وزن داشت و طي 10 سال و با بودجه 3/1 ميليارد دلاري ساخته شده بود، به همراه خدمه آتلانتيس به ايستگاه فضايي برده شد. در اين ماموريت راهپيمايي 6 ساعت و 45 دقيقه يي براي تعمير و تكميل بخش هايي از ايستگاه و اتصال و الحاق آزمايشگاه «كلمبوس» انجام شد. همچنين دو فضانورد اروپايي حاضر در آتلانتيس جانشين فضانوردان امريكايي و روسي حاضر در ايستگاه فضايي بين المللي شدند. در ماموريت STS-123 شاتل اينديور به ايستگاه فضايي رفت. «دومينيك گوري» فرماندهي ماموريت STS-123 و «گرگوري جانسون» هدايت شاتل فضايي را بر عهده داشت. «رابرت بنكن»، «مايك فورمن» و «ريك لينهن»، «گرت رايزمن» و فضانورد ژاپني «تاكائو دوي» ديگر خدمه شاتل فضايي اينديور بودند. «رايزمن» در ايستگاه فضايي ماند. او جانشين «ايهارتس» (STS-122) مامور شد كه پس از اقامتي نسبتاً كوتاه در ايستگاه فضايي براي حصول اطمينان از كاركرد درست دستگاه هاي «كلمبوس» و اينكه دانشمندان روي زمين مي توانند اطلاعات آزمايشگاه را دريافت كنند، با شاتل فضايي اينديور به زمين بازگشت.

اما شاتل ديسكاوري هم در بامداد 12 خرداد براي انجام ماموريت شمار STS-124 از پايگاه فضايي كندي پرتاب شد و پس از دو روز به ايستگاه بين المللي فضايي متصل شد. اين فضاپيما با هفت سرنشين، حامل آزمايشگاه يك ميليارد دلاري كيبو (اميد) متعلق به ژاپن بود. در سي و پنجمين ماموريت ديسكاوري، فضانوردان براي نصب آزمايشگاه كيبو در چند نوبت به راهپيمايي در خارج از ايستگاه پرداختند. پيش از آن بخش نخست آزمايشگاه كيبو در ماه مارس در ايستگاه بين المللي فضايي نصب شده بود.

همچنين در مهرماه فضاپيماي سايوز با هجدهمين گروه فضانوردان به ايستگاه بين المللي فضايي متصل شد. در پرواز فضاپيماي سرنشين دار سايوز تي ام آ-13 «يوري لونچاكوف» (روسيه) و «مايكل فينك» (امريكا) و همچنين «ريچارد گريوت» ششمين توريست فضايي حضور داشتند. اتصال سايوز به ايستگاه بين المللي فضايي بر اساس زمان محاسبه شده در حضور كارمندان، مهمانان و بستگان فضانوردان و خبرنگاران در مركز هدايت پروازها كه از طريق تلويزيون شاهد اتصال فضاپيما با ايستگاه بين المللي فضايي بودند، انجام شد.

اجرام پلوتوئيد

تقريباً دو سال پس از آنكه اتحاديه بين المللي ستاره شناسي (IAU) در اجلاس عمومي، پلوتون را در رده جديد سياره هاي كوتوله تنزل داد، در نشست خردادماه در اسلو، اين رده از سياره هاي كوتوله را «پلوتوئيد» نامگذاري كردند. «پلوتوئيد» به اجرامي در منظومه خورشيدي گفته مي شود كه در مداري بزرگ تر از مدار نپتون در حال گردش به دور خورشيد هستند و جرم آنها به اندازه يي است كه گرانش ناشي از آن مانع از غلبه نيروهاي جسم صلب بر آن مي شود. «پلوتو» و «اريس» (قمر پلوتون) دو «پلوتوئيد» شناخته شده هستند. در سال 2015 كه فضاپيماي افق هاي نو به ناحيه كمربند كوئي پر مي ر سد مي توان پلوتوئيد هاي ديگري را نيز كشف كرد. IAU كه از سال 1900 مسووليت نامگذاري اجسام سياره يي و اقمار آنها را بر عهده دارد، بر نامگذاري سطوح ظاهري اجسام موجود در منظومه خورشيدي نيز نظارت دارد.

كاوشگر ماه پيماي هند

در سال گذشته چاندرايان-1 نخستين تصاوير سه بعدي را از فاصله صد كيلومتري كره ماه گرفت. در اكتبر 2008 كاوشگر ماه پيماي يك و نيم تني هند به نام «چاندرايان -1» كه در هند ساخته شد، توسط يك موشك ساخت هند با موفقيت از پايگاه فضايي ساتيش داوان در جنوب اين كشور به سوي مدار كره ماه پرتاب شد. مهم ترين ماموريت فضاپيماي چاندرايان-1 تحقيق در مورد وجود احتمالي ذرات يخ در زير سطح ماه به خصوص در دو قطب اين كره است. برنامه فضايي هند از سال 1963 آغاز شد و در سال هاي اخير، اين كشور درصدد است با تكميل فناوري ساخت و پرتاب ماهواره هاي مخابراتي از وابستگي خود به كشورهاي ديگر بكاهد و وارد بازار پرسود ارتباطات ماهواره يي شود.

كشف هاي تازه هابل

در بين كشفيات و تصاوير بسيار شگفت انگيز تلسكوپ فضايي هابل از دورترين اجرام كيهان، تصوير سياره يي جديد بيشتر از همه جلب توجه كرد. ستاره شناسان در سال 2008 اعلام كردند تلسكوپ فضايي هابل موفق به ثبت اولين تصاوير از سياره يي شده كه در حال چرخش در مدار ستاره يي دوردست است.

بزرگ ترين دوربين ديجيتالي

دوربين 4/1 ميليارد پيكسلي براي تصويربرداري از سيارك ها ساخته شد. اين دوربين كه از 60 تراشه جداگانه ساخته شده است، روي يكي از چهار تلسكوپ طرح Pan-STARS در هاوايي نصب شده است. در سال 2010 با نصب و راه اندازي كامل سي سي دي هاي چهار تلسكوپ، رصدهاي اين رصدخانه آغاز مي شود. با آغاز رصد اين تلسكوپ عظيم تمامي سيارك هاي بالاي 300 متر نزديك به مدار زمين قابل شناسايي و تصوير برداري خواهند بود.

صدمين سالگرد انفجار تونگاسكا

دانشمندان در صدمين سالگرد برخورد شديد جسم آسماني در منطقه تونگاسكا، اين رخداد را نتيجه برخورد يك سيارك از كمربند سيارك ها (بين مشتري و مريخ) مي دانند. بررسي بقاياي يافت شده در محل وقوع اين برخورد در دو دهه گذشته از عناصري خبر مي هد كه بيش از هر چيز نزديك به ساختار سيارك ها است. صد سال پيش در 30 ژوئن سال 1908 ساعت 14/7 صبح به وقت محلي، جرم بسيار پرنوري بر فراز آسمان سيبري ديده شد كه به سرعت در حال برخورد با زمين بود. اين جرم آتشين در بالاي جنگلي كه پوشيده از درختان سوزني برگ بود، منفجر شد. آن زمان احتمال دادند اين سنگ آسماني ده ها متر قطر داشته و پيش از آنكه با زمين برخورد كند، در فاصله پنج تا 10 كيلومتري بر فراز سطح زمين منفجر شده است. در اثر اين انفجار، حدود 80 ميليون اصله درخت جنگل منطقه تونگاسكا در محدوده يي به وسعت 2150 كيلومتر مربع سوختند. قدرت انفجار اين رخداد را معادل 10 تا 15 مگاتن TNT (معادل امروزي 5 ريشتر) برآورد كرده اند كه حدود هزار بار قوي تر از انفجار بمب هسته يي در هيروشيما است.

كشف اقمار جديد

با كشف قمر جديد مشتري، تعداد قمر هاي شناخته شده منظومه خورشيدي به 128 افزايش يافت. انجمن نجوم كانادا در نشست سالانه خود كه خردادماه برگزار شد، خبر كشف شصت و يكمين قمر سياره مشتري را منتشر كرد. قمر جديد كه با نام موقت S/2003 J21 شناخته مي شود، بيست ويكمين قمر جديد غول منظومه خورشيدي است كه از آغاز سال جديد ميلادي تاكنون شناسايي شده است. قمر جديد با كمك تلسكوپ 6/3 متري كانادا، فرانسه، هاوايي كه در قله موناكي هاوايي نصب شده است، كشف شد. اين قمرهاي كوچك كه در اطراف سياره هاي غول يافت مي شوند، ناشي از برخورد يك شهاب سنگ بزرگ يا يك سيارك با يكي از اقمار بزرگ اين سياره ها است. پس از مشتري، سياره هاي زحل با 31 و اورانوس با 21 قمر شناخته شده، بيشترين اقمار منظومه خورشيدي را دارند.

سياره فراخورشيدي WASP-12b

در آخرين ماه سال 2008 گروهي از ستاره شناسان به سرپرستي «لسلس هب» از دانشگاه سنت اندروز در اسكاتلند، سياره يي فراخورشيدي را كشف كردند كه بيشترين دماي سطح و كوتاه ترين دوره تناوب را دارد. سياره فراخورشيدي WASP-12b كه به دور ستاره همدم خود در حال گردش است، بسيار داغ و جرم آن 4/1 برابر جرم مشتري است. البته سياره هاي فراخورشيدي به جرم مشتري در فضا بسيار فراوانند و آنچه اين سياره را از بقيه متمايز كرده اين است كه در فاصله يي بسيار نزديك (023/0 واحد نجومي يا سه ميليون كيلومتر) نسبت به ستاره خود به دور مداري در حال حركت است و گردش آن تنها 26 ساعت طول مي كشد. همچنين اين سياره 79/1 برابر مشتري است و چگالي آن تنها 3/0 گرم بر سانتيمتر مكعب است. ستاره شناسان تقريباً مطمئن هستند كه WASP-12b كره يي جامد نيست، اما نمي دانند علت بزرگ بودن اندازه آن چيست.
شنبه 21 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 209]