سوگواري رهروان امام‌حسين(ع) در سيستان‌وبلوچستان همراه با آيينهاي ويژه

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: سوگواري رهروان امام‌حسين(ع) در سيستان‌وبلوچستان همراه با آيينهاي ويژه
اجتماعي. محرم ‪. ۸۷‬
طنين "ياحسين"، چشمان اشكبار، پارچه‌هاي عزاداري، پرچم‌هاي سياه و طبل‌ها و سنج‌ها در سيستان و بلوچستان به خصوص زاهدان و سيستان نشان از عشق و ارادت مردم اين ديار به شهدا كربلاست.

در سرماي زمستان اشك‌هاي گرم نوازشگر گونه‌هاي ارادتمندان به خاندان نبوت شده و نفس‌ها با نواي "حسين، حسين" در سينه‌ها همراه است.

با نزديك شدن به شبها و روزهاي تاسوعا و عاشورا بر شور و هيجان هياتها و دسته‌هاي سينه زني و زنجيرزني افزوده مي‌شود.

آيينهاي سوگواري در سيستان و بلوچستان كه از روز نخست محرم آغاز شده تا پايان روز عاشورا با مراسم ويژه شام غريبان ادامه دارد.

در مناطق مختلف سيستان و بلوچستان بويژه شهرهاي زاهدان، زابل، زهك و ميانكنگي كه بيشترين ساكنان آن را شيعيان تشكيل مي‌دهند، تكيه‌ها و حسينه‌هاي متعددي در محله‌هاي مختلف پذيراي عزاداران حسيني است.

در شهرهاي جنوبي اين استان نيز علاوه بر شيعيان، بسياري از برادران و خواهران اهل تسنن نيز با حفظ حرمت ماه محرم و ايام سوگواري سرور و سالار شهيدان حسين بن علي(ع) در آيينهاي ويژه شركت مي‌كنند.

مجالس عزاداري امام حسين (ع) در اين استان نيز عموما شامل سخنراني توسط علما و روحانيون و نوحه‌خواني و سينه زني است.

مردم سيستان و بلوچستان همانند ديگر نقاط ايران اسلامي هر يك از روزهاي دهه نخست ماه محرم را به نام و ياد اهل بيت و ياران امام حسين(ع) را گرامي مي‌دارند.

از روز چهارم محرم كه به عزاداري حر نام‌گذاري شده مردم همراه با برگزاري مجالس عزا، نذورات خود را نيز در قالب غذاهاي گرم تهيه و بين عزداران توزيع مي‌كنند.

روز پنجم به نام فرزندان حضرت زينب (س)، روزهاي ششم تا هشتم به ياد حضرت قاسم و حضرت علي‌اكبر(ع)، نهم به نام حضرت ابوالفضل و دهم به نام و ياد سالار شهيدان حضرت ابا عبدالله‌الحسين عزاداري مي‌شود.

برخي از مردم استان از روز اول ماه محرم از عزاداران با شربت پذيرايي كردند و در روز هفتم به ياد حضرت علي‌اصغر(ع) توزيع شير ميان مردم به خصوص كودكان بي‌سرپرست بسيار رايج است.

در روزهاي تاسوعا و عاشورا علاوه بر تهيه غذاي گرم در حسينيه‌ها و تكايا برخي از عزاداران نيز با غذاهاي نذري از مردم پذيرايي مي‌كنند.

تهيه و پخت غذاهايي چون قيمه پلو، حليم، آش و برنج و مرغ براي عزاداران در اين استان بيشتر گسترش دارد.

از روزهاي نخست تا چهارم محرم در سيستان و بلوچستان عموما مجالس عزاداري در مساجد و حسينه‌ها برگزار مي‌شود اما در شبهاي بعد هيات‌هاي سينه‌زني و زنجيرزني به صورت دسته‌هاي منظم به خيابان‌ها آمده و براي عرض تسليت به ساير هياتها مي‌روند.

عزاداري تاسوعا و عاشورا كه از بامداد آغاز مي‌شود و تا عصر ادامه دارد هياتها با حركت از مقابل حسينيه‌ها و تكايا با نوحه‌خواني و سينه زني به سمت گلزار شهدا رفته و در اين محل به عزاداراي مي‌پردازند.

خيل عظيم جمعيت كه يك پارچه سياه پوش هستند شور خاصي به آيين عزاداري مي‌دهد بيشتر خيابانهاي منتهي به گلزار شهدا و شهدا گمنام مملو از عزاداراني است كه در دسته‌هاي متعدد حركت مي‌كنند.

در بيشتر حسينيه‌هاي اين استان مردان و پسران جوان و نوجوان در دسته‌هاي سينه زني و زنجيرزني و بانوان در پشت هياتها حركت مي‌كنند.

راه رفتن با پاي برهنه، گل ماليدن بر سر و پاشيدن كاه بر سر عزاداران از ديگر ويژگيهاي عزداران سيستاني و بلوچستاني است.

نماز ظهر تاسوعا و عاشورا نيز با شور خاصي و با شركت عزاداران در حسينيه‌ها، مساجد، تكايا و خيابانها اقامه مي‌شود.

برگزاري آيين شام غريبان نيز در حسينيه‌ها و معمولا در كنار مزار شهدا و شهدا گمنام با روشن كردن شمع و نوحه خواني و سينه زني همراه است.

محقق و پژوهشگر سيستان در خصوص برنامه‌هاي ويژه ماه محرم در اين منطقه گفت: از جمله آداب و رسوم مردم استان در ماه محرم پرهيز از برگزاري آيين ازدواج، جشن تولد و خريد لباس نو است.

"عباس باقري" افزود: همچنين در بيشتر نقاط سيستان زنان در ماه محرم از اصلاح سر و صورت خود پرهيز كرده و تا پايان ماه صفر لباس سياه بر تن دارند.

او ادامه داد: زنان علاوه بر شركت در مجالس عمومي حسينه‌ها، مجالس ويژه‌اي در منازل خود برگزار كرده و زنان كه به "روضه خوان" معروفند براي شركت كنندگان در مراسم سخنراني و مرثيه سرايي مي‌كنند.

باقري بيان كرد: در دارالولايه سيستان هر محله دسته عزاداري مخصوص به خود را دارد كه غالبا به نام همان محله نامگذاري مي‌شود.

اين محقق افزود: در اين ايام عزاداران به ياد امام حسين (ع) بر سر و روي خود گل مي‌مالند.

وي درباره نحوه قرار گرفتن افراد در دسته‌هاي عزاداري گفت: در جلو هر يك از دسته‌ها پرچمها و علامتهاي سياه و سبز و پارچه‌نوشته‌ها، در صف نخست، بزرگان محل و مردان و پسران و كودكان سينه‌زن و پس از آن زنجيرزنان حركت مي كنند.

او اظهار داشت: در سيستان مكان زيارتي براي خانم‌ها به نام "بي‌بي دوست" وجود دارد كه برخي بانوان سيستاني در روز تاسوعا و ظهر عاشورا نذورات خود را در اين مكان ادا مي‌كنند.

باقري ياد آور شد: از آيينهاي خاص و ويژه محرم در اين منطقه كه از شب هاي نخست ماه آغاز مي‌شود، تعزيه خواني است كه ريشه در تمدن اين خطه پهلوان پرور دارد.

وي افزود: در تعزيه خواني يك نفر از گروه تعزيه خواني با صداي طبل، شروع شدن تعزيه را به اطلاع مردم مي‌رساند، بعد از اين كه مردم جمع شدند در صحني كه به اين منظور تهيه شده است تعزيه خوان‌ها مرثيه هاي خود را اجرا مي‌كنند.

اين محقق بيان كرد: در سيستان غالبا لوازم و تجهيزات مورد نياز تعزيه خواني از نذورات مردم تهيه مي‌شود.

وي در خصوص يكي ديگر از برنامه‌هاي خاص سيستان گفت: مردم زابل ظهر روز تاسوعا و عاشورا بهترين غذاي خود را تهيه و آن را پس از قرار دادن در سيني‌هاي بزرگ بر روي سر گذاشته و به پشت در حسينيه‌اي كه سينه‌زنان و زنجيرزنها مشغول برگزاري مراسم هستند، مي‌روند.

ساعت ‪ ۱۲‬ظهر در حسينيه باز مي‌شود و مردم در صف‌هاي طولاني، با سيني‌هايي بر سر كه پر از نذورات است وارد حسينيه مي‌شوند و از عزاداران پذيرايي مي كنند.

در سيستان اكثرا تا روز دهم غذاهاي نذري مردم را معمولا حليم سنتي كه به آن "قلور" گفته مي‌شود تشكيل مي‌دهد و در روز عاشورا با قيمه از سوگواران پذيرايي مي‌شود.

وي درباره شام غريبان نيز مي‌گويد: در اين شب مردم به مساجد مي‌روند و چراغ‌ها را خاموش مي‌كنند و در نور شمع به سوگواري مي‌پردازند و با شله زرد و آش رشته از ساير عزداران پذيرايي مي‌كنند.

با نگاهي به تاريخ عزاداري سنتي در سيستان به برخي آيين‌هاي سنتي از جمله حمل خيمه‌گاه حسيني و شهداي كربلا و علامت گرداني بر مي‌خوريم كه در زمان آل‌بويه مرسوم بوده و در زمان قاجار نيز با برپا كردن تكيه‌ها آيين‌هاي تعزيه‌خواني رونق بيشتري گرفته است.

همچنين سقا خواني اوج ارادت مردم اين خطه را به ابا عبدالله نشان مي دهد به طوري كه در اين ايام ارادتمندان به امام حسين عليه السلام در حالي كه با يك دست مشك آب و با دست ديگر كاسه‌اي در دست دارند به ياد تشنه لبان كربلا، عزاداران را سيراب مي‌كنند.

برخي از سقاها در گذشته اشعاري نيز در قالب مرثيه سرايي مي‌خواندند.

به گزارش ايرنا، عشق و علاقه مردم سيستان به خاندان عصمت و طهارت سبب شده اين منطقه به دارالولايه تعبير شود.

گفته مي‌شود، علاقه‌مندي به حضرت علي (ع) و فرزندان و خاندان آن بزرگوار موجب شد تامردم اين منطقه‌پس از حادثه عاشورا به خونخواهي ابا عبدالله- الحسين (ع) بپا خيزند.

برگزاري آيينهاي ويژه ماه محرم در سيستان سابقه‌اي طولاني دارد كه از آن جمله آيين تعزيه خواني يا شبيه خواني است كه از زمان حكومت صفويان در اين منطقه مرسوم شد.

رييس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري زابل در خصوص اين مراسم به ايرنا گفت: آيين تعزيه خواني يكي از پر طرفدارترين برنامه‌ها در بين مردم منطقه سيستان است.

"علي‌رضا خسروي" ادامه داد: اين مراسم پيشينه آيين‌هاي نمايشي ايران باستان بوده است.

او با بيان اينكه مراسم "شبيه خواني" از سوم محرم آغاز و تا عصر عاشورا ادامه دارد، گفت: شخصيت‌هاي اين نمايش از بين مردم انتخاب شده و براي هر يك از آنان نقش‌هايي چون يزيد و شمر، امام حسين(ع) و طفلان مسلم و حضرت زينب انتخاب مي‌شود كه واقعه كربلا را آن گونه كه اتفاق افتاده به نمايش مي گذارند.

در تعزيه خواني كلمات به صورت ابيات و اشعار بيان مي‌شود.

خسروي گفت: اين آيين بيشتر در روستاهاي "سه‌كوهه، قلعه نو و اديمي" اجرا مي‌شود و در ساير نقاط نيز به شكل كوچكتري برگزار مي‌شود.

اين درحالي است كه برخي مناطق شيعه‌نشين واقع در بلوچستان در جنوب استان سيستان وبلوچستان آيينهاي ديرين و سنتي خود در عزاداريها و سوگواريهاي مربوط به ايام محرم الحرام را حفظ كرده‌اند و پس از گذر سالها همچنان از آنها بهره مي‌برند.

به گزارش خبرنگار ايرنا، در مناطقي از بلوچستان همچون بزمان و دلگان (‪ (dalgan‬عزاداريها به شكل كاملا سنتي، استفاده از نوحه‌هايي با لهجه محلي و اشعار سنتي اجرا مي‌شود.

استفاده از برخي نمادهاي نامتعارف كه در برخي ديگر مناطق كشور در هنگام عزاداريها مشكلاتي را نيز ايجاد مي‌كند، در اين مناطق جايي ندارد و مردم به شكلي كاملا خودجوش و مردمي و با احساساتي پرشور، عزاداريهاي خود را انجام مي دهند.

رييس اداره تبليغات اسلامي شهرستان ايرانشهر در اين‌باره گفت: مردم مناطق بزمان و دلگان آيينهاي سنتي خود در عزاداريهاي محرم الحرام را حفظ كرده اند.

حجت‌الاسلام "عيسي بزماني" روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار ايرنا بيان كرد: استفاده از لهجه خاص محلي در نوحه خواني‌ها، نوحه‌هاي قديمي و سبكهاي كهن در عزاداريها در اين مناطق مشهود است.

وي اضافه كرد: برخي آسيب‌هايي كه در ديگر نقاط كشور هيات‌هاي مذهبي را تهديد مي‌كند به علت استفاده از آيين‌هاي سنتي در اين مناطق مشاهده نمي‌شود.

او گفت: استفاده از برخي ابزارها همچون موسيقي، نمادهاي فلزي، شمايل خاص، طبل و زنجير در عزاداريهاي اين مناطق جايگاهي ندارد.

وي با بيان اينكه عزاداري در مناطق شيعه‌نشين بلوچستان به دو روش نوحه - سرايي و روضه خواني و منبر اجرا مي‌شود، اظهارداشت:افزون بر ‪ ۵۰‬هيات مذهبي وابسته به مساجد دراين دو منطقه فعاليت مي‌كنند.

به گزارش ايرنا، يكي از آيينهاي خاص اين مناطق شيعه‌نشين در بلوچستان طي سالهاي اخير رواج يافته اجراي آييني موسوم به " مقتل خواني" بعد از نماز ظهر عاشوراست كه با استقبال چشمگيري از سوي مردم مواجه مي‌شود.
دوشنبه 16 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 298]