آيين هاي شب يلدا در آذربايجان غربي

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: آيين هاي شب يلدا در آذربايجان غربي
اروميه- برگزاري مراسم شب يلدا به عنوان يك رسم و سنت ديرين با وجود تغييراتي كه درچگونگي و ويژگيهاي آن ايجاد شده همچنان در آذربايجانغربي پابرجاست.

شب يلدا درآذربايجانغربي نيز به مانند تمامي ايران به عنوان آخرين شب پاييز، نخستين شب زمستان و درازترين شب سال، جشن گرفته مي شود.
مراسم يلدا در اين استان كه به "چيلله گجه سي" موسوم است، فرصت مغتنم دوباره اي براي اعضاي خانواده فراهم مي كند كه گردهم بنشينند و تا پاسي از شب با هم باشند.
به گفته لغت شناسان، يلدا اززبان سرياني گرفته شده و معناي تولد را مي دهد و به همين منظور يلدا مراسمي است كه در نخستين شب زمستاني انجام مي گيرد و شب زايش و تولد دوباره مهر (خورشيد) است.
براساس اطلاعات موجود دربرخي منابع خورشيد، نجان دهنده جهان ازتسلط اهريمن است و به موهبت اين امر با پشت سر گذاشتن طولاني ترين شب سال، در فردايي ديگر زايش مجدد مي كند و به نوعي متولد مي شود كه مردم آن را جشن
مي گيرند و شب يلدا مظهري از اين جشن مهر است.
مراسم جشن يلدا در اين استان نيز تقريبا شبيه ساير مناطق كشور است و عبارتي ازتجمع اعضاي خانواده در منزل يكي از افراد خانواده كه عموما بزرگ و ريش سفيد خانواده است را دربر مي گيرد.
ميزبان در اين شب مطابق سنت مرسوم و معمول براي شام تدارك خاصي مي بيند و در اواخر شب ميهمانها با انواع ميوه ها، شيريني ها و تنقلات پذيرايي مي شوند.
درآذربايجانغربي بر اساس رسم باقيمانده از پيشينيان، هندوانه كه از آن با عنوان "چيلله قارپيزي" ياد مي شود چاشني شب چله محسوب مي شود.
به دليل اهميتي كه هندوانه در بين اقلام شب چله دارد صاحب خانه، حساسيت خاصي در انتخاب آن به خرج مي دهد به طوري كه بريدن هندوانه در بين اعضاي خانواده بخصوص كودكان شوق و شعف خاصي ايجاد مي كند.
بنا به گفته يك مردم شناس، وجود هندوانه در چنين شبي شايد نمادي از پيروزي روشنايي بر تاريكي و سمبلي از خورشيد و سرخي ميان آن بيان كننده حرارت و گرمي مهر مي باشد.
در گذشته هاي نه چندان دور كه امكانات امروزين نگهداري محصولات كشاورزي و مواد خوراكي وجود نداشت مردم منطقه با انتخاب چند هندوانه سالم در اواخر تابستان، آنها را در ميان انبوهي از كاه گندم قرار مي دادند تا در شب چله در جمع خانواده استفاده كنند.
در آيين آذربايجانغربي، هندوانه نشانه اي از فصل گرما و تابستان است و مصرف آن در شب يلدا كه شب آغاز فصل سرماست خود بيانگر غلبه و چيرگي بر شدت سرماي زمستان است و شروع خوشي بر فصل سرما تلقي مي شود.
پيران قوم هنوز حكايتهاي زيادي از شيريني و سرخي هندوانه شب چله روزگاران گذشته كه عمدتا در پاي كرسي ميل مي شد تعريف مي كنند.
سابق بر اين كه زمستانها از شدت و سختي برخوردار بود و سرماي آن سوز بيشتري داشت و لوازم گرمايشي وضعيت
امروزين را نداشت بانوان آذربايجاني براي گرما بخشيدن به شب چله در روزهاي نخست پاييزي اقدام به تهيه نوعي سوخت سنتي به نام "كوندالا" مي كردند كه به صورت گداخته در داخل يك سيني و در زير كرسي قرار مي گرفت وگرماي شادي آوري را به اتاق مي بخشيد.
اين سوخت سنتي تركيبي از زغال و خاكستر درخت مو بود كه با كمي آب تركيب مي يافت و شكل گلوله اي پيدا مي كرد
و مورد استفاده درطول زمستان قرار مي گرفت.
علت نامگذاري آن به كوندالا در واقع شكل گلوله اي آن است و امروز نيز "كونده" همان معناي گرد و شكل گلوله اي را دارد.
رونق دورانهاي گذشته شب چله در آذربايجانغربي داستانها و حكايتهايي بود كه توسط ريش سفيدان، پدر بزرگها و مادربزرگها نقل مي شد.
اميرارسلان، رستم نامه، كوراوغلو، داستانهاي حماسي و عاشيقي از جمله حكايتهايي بود كه با تكرار در شبهاي طولاني
زمستانهاي گذشته به خصوص شب چله سينه به سينه به نسل امروز منتقل شده است.
به گفته استادان ارتباطات، ورود راديو و تلويزيون باعث افول و در برخي مواقع اضمحلال سنت نقل حكايت، داستانگويي و نقالي در جامعه شده است.
خانواده هاي آذربايجانغربي به عنوان يك رسم مطلوب و زيبا، هنوز هم فرستادن هدايا و سوغات به منزل نوعروسان و دختران نامزد كرده در شب چله را فراموش نكرده اند.
اين هدايا كه شامل خوراكيها، تنقلات، ميوه و ديگر اقلام به همراه يك كادوي خاص چون انگشتري يا گردن آويز و نظاير اين است به عنوان "چيله پايي" به خانه نوعروسان يا دختر نامزد كرده فرستاده مي شود.
اين هدايا معمولا با اصول و آداب خاصي به خانه دختر ارسال مي شود كه عبارت از قراردادن هداياي شب يلدا بر روي يك سيني مسي است كه با دستمالي منقوش و سوزن دوزي شده پوشانده شده و با گل تزيين يافته است.
"ائويز آباد اولسون" (خانه تان آباد باد)، "پايينيز چوخ اولسون" ( نعمت تان به وفور)، "تانري خوشلوق وئرسين" (خداوند هميشه دلخوشتان كند) و نظاير اينها دعاهاي خانواده اي است كه سوغات شب يلدا را دريافت كرده است.
درآذربايجانغربي در كنار اين خوردنيهاي مختلف شب چله، حلواي محلي نيز جايگاه ويژه اي دارد.
آذربايجانغربي به خصوص اروميه به عنوان يكي ازشهرهاي توليد كننده بهترين حلواي محلي دركشور شهرت دارد و از چند وقت مانده به شب چله از شهرهاي دور و نزديك فروشندگان و مصرف كنندگان براي عرضه و مصرف حلواي شب يلدا به اين شهر سفر مي كنند.
حلواي هويج و گردوي اروميه در شب يلدا مصرف بالايي دارد و در بيشتر مناطق كشور نيز استفاده دارد.
خانواده ها در اروميه خود نوعي حلواي محلي نيز تهيه مي كنند كه به "داش حالوا" موسوم است و علاقه مندان ويژه اي بخصوص در بين كودكان دارد.
در كنار اين خوراكي ها، پشمك، مغز گردو و بادام ، كشمش و ميلاخ (انگوري كه به صورت آونگ از تابستان نگهداري شده است)، دوشاب (شيره انگور) نيز در بين خوردني ها در آذربايجان غربي جايگاه ويژه اي دارد.
زمستان با شب چله آغاز مي شود و مردم آذربايجان غربي دو ماه اول زمستان را به 40 روز و 20 روز مجزا تقسيم مي كنند كه به 40 روز اول چله بزرگ و 20 روز ديگر چله كوچك نام مي نهند.
به اعتقاد مردم اين استان زمستان شدت بيشتري در 40 روز اول دارد.
581/1139/587
شنبه 30 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1421]