مساجد تاريخي استان آذربايجان غربي

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: مساجد تاريخي استان آذربايجان غربي
مسجد جامع اروميه

اين مسجد يكي از آثار كهن و قديمي شهر تاريخي اروميه است كه در ميان بازار قديمي اين شهر قرار دارد و يكي از اركان اصلي بافت قديمي شهر به شمار مي‌رود. بعضي از محققين اعتقاد دارند كه در ابتدا اين بنا آتشكده بوده و بعد از ورود مسلمين ويران گشته و سپس در قرن هفتم بر روي آن مسجدي بنا شده است.به اعتقاد اين محققين سبك گچبري ها،تزئينات، ستون بندي ها، طاق هاي مسجد عينا شبيه سبك معماري سلجوقيان است. تاريخ تجديد بناي اين مسجد معلوم نيست اما محراب آن در تاريخ 676 هجري قمري ساخته شده است. اين مسجد به همراه بافت قديمي شهر مخصوصا بازار و راسته هاي آن بار ها مورد مرمت قرار گرفته است . مسجد جامع با دو ورودي كه از صحن بزرگ آن منشعب مي‌شود،به بازار راه دارد. اين مسجد داراي آثاري از دوره هاي مختلف است. شبستان گنبد دار قديمي؛ هسته اوليه اين بنا را تشكيل مي‌دهد كه حاوي كليه مشخصات معماري اسـلامـي اسـت.بـه احـتـمال زياد اين بخش متعلق به دوران سلجوقيان مي باشد. محراب مسجد با گچبري خيلي نفيس در اين قسمت قرار دارد و در زمان ايلخانان ساخته شده است. چهل ستون متصل به شبستان گنبد دار؛ زمان ساخت آن جديد تر از ساختمان اولي به نظر مي‌رسد. در خاكبرداري از كف آن مقداري اشياي متعلق به دوره ايلخانيان به دست آمده است. اين چهل ستون به خاطر صدمات وارده چندين بار مرمت شده است. حجره هاي قديمي اطراف صحن مسجد؛ اين حجره ها متعلق به اوايل دوره زنديه مي باشد و بر اساس سنگ نوشته آن متعلق به سال 1184هجري قمري است. بخش نوساز اطراف صحن؛ اين مجموعه به جاي بافت فرسوده ساخته شده و مصالح به كار رفته در مسجد نيز متفاوت است . شبستان گنبددار و چهل ستون با دو نوع مصالح ، قسمت تحتاني وقسمت هاي بالايي آن از آجر ساخته شده است.از مهمترين عوامل تزئيني مسجد كتيبه هاي كوفي دور گنبد و گچبري محراب آن است.

مسجد مناره

مسجد مناره در فاصله كمي از مسجد سردارو در محله اميرنظامي شهر اروميه قراردارد. اين مسجد بنايي است با مناره هاي بلند و در دوره قاجاريه توسط دو تن به نام "حاج علي يار خان" و "حاج يد الله خان" امير نظامي افشار ساختهشده است.مناره مسجد در گوشه جنوب شرقي قرار دارد. و كاربردآجر درآن از نظم و دقت بسياري برخوردار است. پوشش سقف و ستون هاي تالار اصلي از چوب است. ديوار هاي جانبي با آجر كاري منظم به خوبي بند كشي شده است. در حد فاصل بندهاي مناره مسجدآجر هاي لعابدار مربع شكل كوچك به صورت مارپيچ قراردارد. و قسمت فوقاني مناره كه با كاشي هاي هفت رنگ حاشيه سازي شده حكايت از ذوق سازندگان بنا دارد. اين ذوق در ساخت ستون هاي چوبي و تزئينات روي چوب و همچنين محراب اين مسجد نيز ديده مي شود.

مسجد جامع مهاباد

مسجد جامع مهاباد در خيابان حافظ اين شهرستان قرار دارد. اين مسجد در گذشته در بافت قديمي شهر قرار داشت. در حال حاضر اين بافت تغييرات عمده اي يافته است. مسجد جامع كه به مسجد سرخ نيز معروف است، به دستور حاكم مهاباد ساخته شده و در زمان شاه سليمان صفوي تكميلشده است. همچنين مدرسه اي جهت تحصيل طلاب علوم ديني نيز در ضلع شرقي آن تاسيس شد . اين مسجد قديمي ترين مسجد مهاباد است و از نظر توازن در طرح با هجده گنبد خشتي و شبستاني با هجده ستون سنگي و حجره هاي پيرامون آن از زيباترين بنا هاي تاريخي استان به شمار مي رود. مصالح به كار رفته در پي ديوار ها،ستون ها و كف شبستان سنگ و بقيه قسمت هاي آن آجر است. جدا از تراش سنگ ستون ها و نوع آجر چيني بنا به خصوص در بخش داخلي شبستان كه از توازن مناسبي برخوردار است كل فضا ي مسجد و حجره هاي اطراف صحن بدون تزئينات معماري است.

مسجد شيخ

يكي ديگر از مساجد آباد و قديمي شهرستان خوي مسجد شيخ است كه در خيابان طالقاني و تقريبا رو به روي بازار قديمي اين شهر قرار دارد. اين مسجد در سال 1238 هجري قمري توسط جهت اقامه نماز ساخته شد. با اينكه بيش از صدو پنجاه سال از ساخت اين بنا مي‌گذرد ولي هم اكنون از مساجد داير است. اين مسجد نام خود را از عالم برجسته گرفته است. چون وي همواره در حال نماز خواندن بود به همين جهت نمازي لقب گرفته بود. حاج محمد داماد وي در سال 1200 هجري قمري براي تدريس وي مدرسه اي در كنار خانه اش داير كرد اين مدرسه هم اكنون به مدرسه نمازي معروف است و تا به حال صد ها عالم تحويل داده است. اين مجموعه زماني مركز علمي بود وطالبان علوم ديني را از قفقاز،تركيه، زنوز،تسوج، اروميه و نقاط ديگر به سوي خود جذب مي كرد . در سال 1238 مسجدي در كنار مدرسه ساخته شد تا شيخ محمد نمازي،نمازش را در آنجا اقامه كند. اين مسجد توسط حسين خان احداث شد. ساختمان مسجد ساده و بدون تزئينات است. در رواق آن چهار ستون سنگي وجود دارد و شش گنبد آجري سقف مسجد را مي‌پوشاند.ورودي مسجد از سمت خيابان به حياط راه دارد و ورودي ديگري نيز در كوچه مقبره است. بر سر در اين ورودي لوحه اي از مرمر ديده مي‌شود. دركاشيكاري هلال يكي از پنجره هاي حياط، تاريخ 1396 هجري قمري آمده است. محراب مسجد با مقرنس هاي گچي و گچبري آياتي از كلام الله مجيد تزئين شده است .

مسجد داش اغليان

اين مسجد در كوچه امير ديوان شهرستان خوي قرار دارد واز مساجد آباد و داير اين شهر به شمار مي‌رود. مساحت ساختمان مسجد درحدود 400 متر مربع مي‌باشد. سقف اين مسجد بدون ستون چوب پوش است. همين امر يكي از خصوصيات معماري اين مسجد محسوب مي‌شود. بامي شيرواني، سقف آن را مي پوشاند. اين مسجد داراي ايواني با چهار ستون چوبي است. سر ستون ها كنده كاري شده اند. ستون هاي ايوان و رواق ، مسجد را به سه قسمت تقسيم كرده است. در وسط ستون ها اين جمله ديده مي‌شود : (از بركات حضرت مستطاب اجل مولانا الحاج شيخ عبدالوهاب النمازي دامه بركاته)كه شايد تاريخ بنا يا تعمير ويا بازسازي بعدي آن است. در بناي مسجد از چوب ،سنگ و آجر استفاده شده است و بعد از پي ها آجرها با ملات آهك و شن روي هم چيده شده اند.از جمله تزئينات اين بنا گچبري ساده است كه در سراسرديواره ها با خطوط موازي به اندازه تقريبي50 سانتيمتري به چشم مي خورد . همچنين در و پنجره بزرگ مسجد به سمت حياط داراي كاشيكاري زيبايي باآيات قرآن مجيد است. معمار ساختمان بيشتر ذوق و سليقه خود را در بر پايي طاق نما و تزئينات آجري پايه ها و هلال در مسجد انجام داده است. بالاي اين در لوحه اي به ابعاد تقريبي 90*60 سانتيمتري ديده مي‌شود كه حاوي نوشته هايي در چهار ستون است و متا سفانه به خاطر فرسايش آن خوانده نمي‌شود. در اين مسجد سنگي به نام "داش اغليان" وجود دارد. اين سنگ در داخل محفظه اي نگهداري مي‌شود و مورد احترام مردم است.

مسجد حماميان

اين مسجد در كنار قريه حماميان در شهرستان بوكان قرار دارد. بقاياي مدرسه قديمي حماميان و وضو خانه آن همچنان سالم بر جاي مانده است.مسجد با نقش مربع شكل و به صورت تك گنبدي با مصالح سنگ لاشه اي و آجر چهار گوش در بدنه و گنبد پوششي به صورت دو لايه، بنا شده است . بعد از احداث بناي مسجد مدرسه‌اي در جوار آن ساخته و در فاصله 30 متري آن نيز وضو خانه هايي در ضلع شمال غربي مسجد احداث شد. موسس اين مسجد مرحوم "محمود آقايي ايلخاني زاده " و معمار آن مرحوم" معمار باشي مراغه اي" است.
يکشنبه 24 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 415]