6مقاله در دومين نشست ادبيات زبانشناسي مكتب شيراز ارائه شد

واضح آرشیو وب فارسی:موج: 6مقاله در دومين نشست ادبيات زبانشناسي مكتب شيراز ارائه شد
خبرگزاري موج - گروه اقتصاد فرهنگ شعر شيراز را در سرزمين‌هاي شرق جايگاهي است.
به گزارش موج،دومين نشست همايش «ادبيات زبان شناسي» گردهمايي مكتب شيراز، صبح پنج شنبه، چهاردهم آذرماه با ارائه شش مقاله و جلسه پرسش و پاسخ با حضور دكتر احمد خاتمي ‌و تيمور قادري و استادان ادبيات برگزار شد.
به گزارش روابط عمومي مركز هنر پژوهي نقش جهان وابسته به فرهنگستان هنر، صبح روز دوم همايش «ادبيات و زبان شناسي» گردهمايي مكتب شيراز با مقالات «سلوك عاشقانه روز بهان بقلي در عبهر العاشقين»، «تأثير رساله في الحقيقه العشق سهروردي بر شعر حافظ» و «رويكرد مردمي مكتب شيراز در حوزه شعر فارس» از به ترتيب، محمدكاظم كهدويي و لاله آشنا، احمد پنجولي و محمدجعفر ياحقي و عليرضا مظفري، در پانل نخست آغاز شد.»
مقاله «سلوك عاشقانه روز بهان بقلي در عبهر العاشقين» كه توسط لاله آشنا ارائه شد، تحليل و بررسي سير عاشقانه‌اي است كه روز بهان بقلي در عبهر العاشقين به ترسيم آن مي‌پردازد. در اين دگرگوني از عشقانساني به الهي، معشوق باعث دگرگون عاشق نمي‌شود، بلكه اين خود عاشق است كه دگرديسي مي‌يابد. با پاي نهادن عاشق در عشق الهي راهي به سوي تزكيه و ادراك عشق در مقابل عاشق گشوده مي‌شود. سرانجام عاشق، در عشق الهي ،رسيدن به نهايت تزكيه ،يعني ترك خودي خويش است و اين چنين او به نهايت ادراك و عشق دست مي‌يابد.»
مقاله بعدي اين همايش با عنوان «تأثير رساله في حقيقه العشق سهروردي بر شعر حافظ» كاري از دكتر محمدجعفر ياحقي و احمد سنچولي از دانشگاه فردوسي مشهد بود كه توسط احمد سنچولي ارائه شد.
اين مقاله به تأثير منابع فكري، فرهنگي و ادبي بر شعر حافظ پرداخت و در اين ميان به تأثير عميق قرآن كريم بر تمام جنبه‌هاي شعر حافظ كه امري مورد تأييد هم حافظ پژوهان است اشاره كرد.
«اما يكي از آثاري كه كمتر مورد توجه محققان و حافظ پژوهان قرار گرفته و تأثير آن را بر برخي از ابيات و اشعار حافظ به خوبي مي‌توان مشاهده كرد، رساله «في حقيقه العشق» يا «مونس العشاق» سهروردي است. اين تأثير به گونه‌اي است كه گاه، تمام ابيات يك غزل را مي‌تواند در بر گيرد.»
و اما مقاله «رويكرد مردمي‌مكتب شيراز در حوزه شعر فارسي» مقاله‌اي از عليرضا مظفري، استاد يار دانشگاه اروميه، بود كه نگاهي جامعه شناختي به مخاطبان بزرگان مكتب شيراز و رويكرد مردمي‌اين مكتب داشت.
نگارنده در اين مقاله، مكتب شيراز را در ادبيات، نقطه مهمي‌در تغيير هنر سفارشي- كه مخاطبان خود را از ميان طبقات ممتاز اجتماعي و فرهنگي مي‌يابد- به هنري مردمي‌تر مي‌داند.
«مخاطب هنرمندان اين مكتب، جوهر انساني است كه تمام آحاد و طبقات و ملل مختلف را با وجود تمام تفاوت‌ها در يك نقطه به اشتراك مي‌رساند. ‌يعني نيازها و ضرورت‌ها و آرمان‌هاي مشترك نوع انساني. بر اساس همين خصيصه است كه امروزه، محتوا و صورت هنري آثار اين هنرمندان در سطح جهاني، مشتاقان زيادي براي خود يافته است.»
در اين مقاله عليرضا مظفري به عمده ترين پيامدهاي رويكرد مردمي‌در مكتب شيراز اشاره كرد: «راه يافتن گويش‌هاي محلي به زبان ادبي و هنري، پرهيز از تصنع و تكلف در فهم محتواي اثر هنري،‌اجتناب از ورود به حوزه‌هاي تعصب انگيز مذهبي و فكري و اعتقادي، استقبال از روح تساهل و تسامح، تلاش براي كمرنگ كردن وجهه درباري هنر، توجه تام به انواع ادبي غزل، وارد كردن مباحث حاد نقد اجتماعي و سياسي در رگه و پي احساسات و عواطف شاعرانه و... كه همه از نتايج رويكرد مردمي‌مكتب شيراز سرچشمه گرفته اند.»
پانل دوم نشست با حضور دكتر احمد خاتمي، دكتر تيمور قادري و احمد سنچولي و با سخنراني دكتر مهوش واحد دوست درباره «كاركرد نقاب، در غزل‌هاي حافظ »آغاز شد.
دكتر واحد دوست در اين مقاله با اشاره به روان شناسي كارل گوستاو يونگ به نقاب‌هاي گوناگون حافظ در غزلياتش اشاره كرد: «حافظ در غزل‌هايش براي نمود شخصيت برون گرا، نقاب مصلح و نصيحت گرا و براي نمود شخصيت درون گراي خود نقاب‌هايي چون عاشق، رند و مست بر چهره مي‌زند. پر كاربرد ترين نقاب‌ها، نقاب «عاشق» و «معشوق» است و شاعر با گزيدن نقاب «عاشق» در پي كشف خود است.
در غزل‌هاي حافظ، «نقاب» معشوق براي حالت‌هاي مطلوب شاعر كه همان اشراق و حضور معنوي يا گاهي همان نيمه ديگر شاعر است ، عينيت مي‌يابد. معشوق كلي است، گاهي با صفات زنانه و گاهي با صفات مردانه و جنسيت براي او مطرح نيست.»
«معرفي نسخه‌اي قديمي‌از ديوان سعدي» عنوان مقاله اي از دكتر ميرزا ملااحمد، معاون سردبير آكادمي‌علمي‌جمهوري تاجيكستان و رئيس انجمن دوستي ايران و تاجيكستان بود كه به معرفي نسخه‌هاي قديمي‌از ديوان سعدي كه تا اندازه‌اي به اصل نزديك است مي‌پرداخت.
«كليات سعدي، داراي نسخه‌هاي زيادي در كتابخانه‌هاي دنيا است و بيش از دويست بار در هندوستان، تاجيكستان و ايران به چاپ رسيده است؛ ولي هنوز نسخه صحيحي از آثار سعدي آماده نشده است. يكي از نسخه‌هاي خطي قديمي‌كليات سعدي در كتابخانه آكادمي‌علوم تاجيكستان محفوظ است، نسخه اي كه سال كتابت آن به طور دقيق مشخص نشده؛ ولي رسم الخط و املاي آن دلالت بر آن مي‌كند كه از نسخ خطي زمان خود سعدي است كه در اين باره دانشمنداني چون، رستم علي اف، شاهنشاه اف و بولدراف درباره اين نسخه اظهار نظر كرده‌اند و كتابت آن را به قرن 7 و 8 هجري شمسي منسوب داشته اند.»
دكتر نرگس جابري نسب، عضو هيئت علمي‌دانشگاه‌ آزاد اسلامي‌تهران جنوب، با مقاله اي با عنوان «خواجه عماد فقيه و حافظ» به شرح تأثيرات عماد فقيه بر شعر حافظ پرداخت:« آثار عماد به غزل‌ها و زبان حافظ نزديك تر است و حافظ به آثار عماد بيش از آثار خواجوي كرماني و عبيدزاكاني نظر داشته؛ اما عظمت معنوي حافظ موجب شده كه همگان چنان بپندارند كه اين عماد بود كه به آثار حافظ نظر داشته و از آن استقبال كرده است، در حالي كه تاريخ و تحقيق خلاف آن را نشان مي‌دهد.»
دكتر جابري نسب در اين صحبت هايش به تأثيرات سعدي به عماد فقيه نيز اشاره كرد و گفت: «عماد در سرودن مثنوي‌هايش از سبك سعدي پيروي كرده است. در« طريقت نامه» از «بوستان» سعدي و در «مونس الابرار» از«مخزن الاسرار» نظامي ‌و در«صحبت نامه» از «بوستان» سعدي تأثير گرفته است. خواجه عماد تحت تأثير زبان و بيان مكتب خاص سعدي قرار داشت و از مكتب خراساني نيز چاشني به آن افزود.
اما به هر حال سبكي كه عماد به وجود آورد، تلفيقي از سيك عراقي و خراساني بود كه حافظ آن را به سر حد كمال و اعجاز رسانيد و به نام خود ثبت كرد. سبك و مكتبي كه 600 سال فرمانرواي بلامنازع و حاكم مطلق زبان و ادب و فغرهنگ ايران بوده است.»
در پايان جلسه پرسش و پاسخي برگزار شد .دكتر قادسي در ادامه مقاله دكتر واحد دوست پيرامون كاركرد «نقاب» شعر حافظ گفت: «به اعتقاد شما حافظ در شعر «ساقي بيار باده كه ماه صيام رفت» چه نقابي بر صورت زده است.»
دكتر واحد دوست پاسخ داد: «بحث طنازي در شعر حافظ است و اگر از ديدگاه استفاده از طنز در شعرهاي حافظ نگاه كنيم مي‌توانيم بحث «نقاب» را مطرح كنيم.»
عليرضا مظفري، استاديار دانشگاه اروميه نيز در ادامه به اين نكته اشاره كرد كه حافظ در شعرهايش انتظار را از هنرمند همان انتظار واقعي مي‌خواهد و گفت: «شعرهاي حافظ گوياي اين نكته است كه شاعر يا هنرمند معصوم و بدور از گناه نيست.»
آخرين نشست اين همايش با سخنان دكتر جليل تجليل در بعد از ظهر پنج شنبه چهاردهم آذرماه برگزار شد.
دكتر جليل تجليل گفت: «چند سال پيش فرهنگستان هنر، مكتب اصفهان را مورد نظر داشت و حالا به بررسي مكتب شيراز مي‌پردازد. شعر شيراز را در هند و سرزمين‌هاي شرق جايگاهي است.»
دكتر تجليل به عرفي شيرازي، شاعري از مكتب شيراز اشاره كرد و گفت: «شعر نامدار عرفي شيراز در جهان درخشيده است. كالبد شكافي استعاره‌ها و تشبيه‌ها و جناس‌ها و قافيه‌ها، موسيقي دروني و عرضي گرفتن بهترين وزن‌ها از كارهاي اين شاعر است كه گشايشگر سبك هندي است.»
دكتر صدرالدين عيني، ميهمان اين همايش، از كشور تاجيكستان نيز گفت: «در ظرف اين چند روز، سخنراني‌هاي مختلفي گوش كرديم؛ اما چرا از حضور استادان بزرگ ايران در زمينه ادبيات، مثل دكتر تجليل در اين همايش استفاده نشد كه ما بيشتر سود بجوييم؛ چرا كه استاداني چون او، راهنماي خوبي براي ما هستند و بايد اين گفتارها، براي جوان‌ها راهنما باقي بماند.»
دكتر نجم الدين جباري، استاديار دانشگاه كردستان با ارائه مقاله «تأثير اقليم فارس بر جهان نگري سعدي» به نقش جغرافيايي اقليم فارس و اوضاع متغير سياسي و اجتماعي اين اقليم، بر جهان‌بيني و شعر سعدي پرداخت».
مقبوليت سريع كتاب «گلستان سعدي» در ميان اقوام اروپايي حكايت از اين است كه گفته‌هاي سعدي، جهاني هستند و براي تمام انسان‌ها در هر زمان و مكان، جذاب و شنيدني است كه تأثير پذيري نامداراني چون لافونتن، ولتر و آراگون مؤيد اين گفته‌هاست.»
دكتر جباري، درباره شادي و تسامح در شعرهاي سعدي، اشاره مي‌كند كه بي تأثير از اقليم فارس و شرايط اجتماعي و سياسي اين اقليم نبوده است.» «موقعيت جغرافيايي اين ايالت و برخورد هر روزه ساكنانش با فرهنگ‌هاي متنوع و سليقه‌هاي مختلف و پيروان دين‌هاي گوناگون، نقش به سزايي در تسامح مردم فارس و تلطيف ديدگاه‌ها و پرورش جهان نگري آنان داشته است؛ چنانكه همين جهان نگري، باعث شده تعصب‌هاي نابجا مجال رشد نيابد؛ در عوض انديشه‌هايي در آنجا بيايد كه افق‌هايش تا دور دست‌هاي جهان را در نوردد. طبيعي است كه در چنين اقليمي، شاعر و نويسنده اي گران‌سنگ چون سعدي برخيزد و فرازماني، فرامكاني و فرا آئيني بينديشد؛ به گونه‌اي كه در هيچ دوره‌اي به سخن او غبار زمان ننشيند و همچنان تر و تازه به جلوه‌گري بپردازد.»
«فلسفه اخلاق سعدي و تضاد آن با اخلاق مدرن»، عنوان مقاله‌اي از دكتر منا علي مددي و عيسي امن‌خاني بود كه به وجهه نظرپردازي سعدي در زمينه اخلاق اشاره دانست. «با آغاز دوران‌ساز انقلاب مشروطيت، اخلاقيات ارائه شده سعدي، مورد انتقاد برخي روشنفكران و مستشرقاني چون ادوارد براون قرار گرفته اين اخلاقيات در تضاد با اخلاقيات مدرن دانسته شده.
در اين مقاله، پاره‌اي از اين تضادهاي بنيادين اخلاق ارائه شده سعدي و اخلاق مدرن، ارائه شده است.
«حافظ و غالب» مقاله‌اي از عبدالله واثق عباسي، استاديار دانشگاه سيستان و بلوچستان بود كه به تأثير شعر حافظ بر اغلب غزل سرايان پس از خواجه، چه در ايران و چه در خارج از مرزهاي ايران پرداخت.
«غالب دهلوي يكي از سرآمدان سبك هندي است كه بسيار از غزل‌هاي حافظ تأثير پذيرفته است، چه به لحاظ عروضي و آهنگ شعري و چه به جهت خيال‌انگيزي و مضمون آفريني. همچنين، تأثير حافظ بر غالب دهلوي به لحاظ زبان و اسلوب بيان، طرز تفكر، انديشه‌هاي حكمي ‌و فلسفي، مضامين و تركيبات مشترك و مشرب عرفاني كه جنبه‌هاي عمومي‌زبان را بايستگي مي‌بخشد، واكاوي شده است.»
در نشست پاياني همايش «ادبيات و زبان شناسي»، دكتر تيمور قادري استاد دانشگاه بوعلي سينا مقاله «متون فارسي ميانه و ردپاي آنها در آثار شعر او و نويسندگان قرن هفتم شيراز» را ارائه داد.
«خطه فارس، گهواره گويش جنوب غربي ايراني ميانه؛ يعني متون فارسي ميانه (پهلوي) و كتيبه‌هاي پهلوي و اشكاني است. از اين گويش دست كم 52 اثر مكتوب (در حوزه دين، تاريخ، اخلاق، حقوق و جغرافيا) به خط پهلوي باقي مانده است. ردپاي مضامين، واژه‌ها و عبارات ادبي اين گويش در آثار شعراي قرن هفتم (خاصه سعدي و حافظ) پيداست. در حوزه نوشتارهاي اندرزي-اخلاقي نگارندگان اين قرن، از جمله خود سعدي، بسياري از اندرزها و گفته‌هاي كوتاه و بلند عصر ايراني ميانه به طور كامل به يادگار مانده، خودنمايي مي‌كنند. اما بسياري از اين واژه‌ها و عبارات، تحولات آرايي، صرفي و حتي معنايي را پشت سر گذاشته‌اند.
اين بررسي، نه‌تنها پيوستگي زباني را نشان مي‌دهد؛ بلكه پيوستگي فرهنگي را در اين پرتو به نمايش مي‌گذارد كه خود حلقه اي، از هويتي ايراني است.
دكتر طاهره صادقي تحصيلي، استاديار دانشگاه لرستان، مقاله‌اي با عنوان «سيري در انديشه و هنر شعري ملك‌جهان خاتون» كه از سخن سرايان فارس در قرن هشتم بوده است، ارائه داد.
به گفته تذكره نويسان، جهان‌ملك خاتون، معاصر حافظ بوده و با وي مباحثه و مناظره و حتي مطالباتي داشته است. به هر حال، او با شهامت و جسارت، هنر خود را از حصار خانه به عرصه اجتماع آورد و صداقت و صراحت لهجه و لحن زنانه سبب شد تا او را «مارسلين» ايران لقب دهند.» جنبه‌هاي هنري اشعار او اعم از علم بيان و بديع و زبان ادبي و خلاقيت‌هاي ادبي در تبيين و تثبيت شعر جهان‌ملك خاتون در تاريخ ادبيات فارسي سهم بزرگي دارد.»
اين همايش كه با استقبال جمع كثيري از علاقمندان و صاحبنظران روبرو شد، با ارائه اين مقاله به كار دو روزه خود پايان داد.
شنبه 16 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: موج]

[مشاهده در: www.mojnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 107]