در "باغ قرمز" سینما گم نشوید!

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: «باغ قرمز» به کارگردانی امیر سمواتی میان ژانر پلیسی و اجتماعی سردرگم است و همین مشکل اصلی فیلم است.

بلاتکلیفی «باغ قرمز» میان وفادار ماندن به ژانر پلیسی یا رعایت قواعد گونه اجتماعی- خانوادگی اگر مهم.ترین نقص فیلم نباشد، دست.کم مشهود.ترین آن به.شمار می.آید، اما ابهام و گنگی زبان و اسلوب روایت فیلم در نورتاباندن به انگیزه.ها و نیازهای پنهان در پس رفتار.ها و کنش.ها و مناسبات شخصیت.ها نیز دست.کمی از کاستی نخست ندارد.

الگوی روایی این اثر خرده.پیرنگ است - که معمولا برای بیان کشمکش.های درونی به.کار می.رود - و شخصیت.های متعدد دارد.

داستان با ماجرای مردی (رامین راستاد) آغاز می.شود که همسر و فرزندش سرِ زا می.روند، و او ظاهرا به اشتباه خیال می.کند که غیبت پزشک زن (امین تارخ) - که البته متخصص دیگری جایگزین او شده- سبب مرگ آن.هاست. واکنش او آن.چنان شدید است، که دور به نظر نمی.رسد که درصدد انتقام برآید، اما تا یک.سوم پایانی فیلم دیگر از وی خبری نمی.شود.

از جنبۀ آسیب.شناسی روایت پرسش این است که چرا داستان با او آغاز شده است؟ وقتی داستان را با شخصیتی آغاز می.کنیم، خواه.ناخواه به گونه.ای نشانه.گذاری دست زده.ایم، و از طریق آن این پیام را به مخاطب منتقل کرده.ایم که: او از مهم.ترین آدم.های داستان خواهد بود.

بر این اساس اگر راستاد دارای چنین اهمیتی است، غیبت او تا اواخر فیلم و بی.خبری از سرگذشتش پس از مرگ همسر و فرزندش چه توجیهی خواهد داشت؟ اگر او را شخصیت. اصلی می.دانیم، پس چگونه نویسنده و یا کارگردان از مهم.ترین کشمکش و تضاد سرنوشتش -که پذیرش یا عدم.پذیرش مصیبت وارده بر اوست- غافل می.ماند؟

و چون کنش.ها و واکنش.های راستاد در مقابله با این حادثۀ دردناک گزارش نشده، هنگامی که پزشک.زنان او را به گروگان می.گیرد، از پیش فاش شده که مرد داغدیده نمی.تواند دزد و قاتل دختر دکتر باشد.

پس از آن روایت با ورود مهناز (شقایق فراهانی) و داود (فریدالدین) پی.گرفته می.شود. بخش قابل توجهی از اثر به شرح ماجراهای این دو اختصاص می.یابد، اما شگفت آن است که بازهم مخاطب از سرَ انگیزه.های کنش.های این دو چندان سر درنمی.آورد. چرا مهناز تصمیم گرفته با داود ازدواج کند؟

فرض می.کنیم و فقط فرض می.کنیم که قصد دارد از همسر سابقش انتقام بگیرد. خب، چرا در این میان داود را انتخاب کرده، که در ضعیف.ترین حلقه.های زنجیر از هم.گسیختۀ جامعه (به روایت فیلم) قرار می.گیرد؟

با درنظرگرفتن سابقۀ او و نیز سرقت.هایی که بعد.ها انجام می.دهد، او منطقا نباید از به.دام.انداختن مردی متمول ناتوان باشد و باز بر.اساس همین منطق همراهی با فردی ثروتمند برای انتقام.گیری از مهندس معقول.تر به نظر می.رسد.

انگیزه.های اعمال اکشن و بزهکاری.های مهناز - هم.چون سرقت مسلحانه- چیست؟ اسلحه از کجا آورده؟ فریدالدین چرا کورکورانه با او همراهی می.کند؟ پیشینۀ آشنایی این دو با یکدیگر چیست؟ راز شیفتگی این عاشق فقیر به این زن بزهکار را قرار است چه کسی فاش کند؟

سپس داستان فیلم با پزشک زنان و همسرش (لیلا اوتادی) پیش می.رود. مشکلات زندگی زناشویی آنان نیز در مه غلیظ ابهام پنهان است. به.راستی کدام معضل دشوار و بزرگ برسرراه تفاهم آنان قرار دارد؟ چرا همسر پزشک با پسرعمویش دیدار می.کند و با او در تفریح همراه می.شود؟ چرا دخترِ شوهرش را همراه می.برد؟ با کدام تمهید این پیش.آگاهی در فیلم.نامه گنجانده شده که او در تصمیم.گیری.هایش این.چنین دور از عقل و شرع و عرف عمل می.کند؟

و مهم.تر از همه و حیاتی.تر این.که چرا پزشک ناگهان از یک انسان معمولی به یک قاتل بدل می.شود؟ سیر تصاعدی یا نزولی این دگردیسی کجا و چگونه به تصویر کشیده شده است؟ چرا پزشکی که حتی از یک درمان و مراقبت جدی برای بیماری تنها دخترش ناتوان است، به آدمکشی بی.رحم و شکنجه.گر بدل می.شود؟ چرا قربانی – مرد داغدیده (راستاد) - به واکنشی فیزیکی در برابر او دست نمی.زند؟ چگونه پزشکی میانسال یا حتی پیر، مرد جوان ورزیده.ای از پایین شهر را به گروگان می.گیرد؟ با کدام ابزار.ها و توانایی.ها؟

دو پلیس فیلم کارآگاه (فرامرز قریبیان) و دستیارش (مرتضی ضرابی) نیز که اصولا شخصیت.هایی معلق.اند. درست است که مطابق قواعد فیلم.های پلیسی- جنایی بسیاری از کارآگاه.ها دستیار دارند، اما حضور ضرابی واقعا زائد به نظر می.رسد. او کدام بخش از داستان را پیش. می.برد که در صورت عدم حضورش پیش نمی.رفت.

گذشته از این با توجه به این.که ضرابی بیشتر در نقش.های کمدی بازی کرده، به. ارائۀ تصویری جدی از این دو پلیس لطمه می.زند. نقش او در این فیلم به.شدت بلاتکلیف است. روشن نیست او قرار است نقشی جدی بازی کند - که در این صورت ظاهر و میمیک چهره.اش برای مخاطب یادآور نقش.های کمیک اوست - یا قرار است نقشی کمدی داشته باشد - که جز ظاهرش در دیالوگ.ها و حرکاتش این طنز مشهود نیست. نقش قریبیان هم عمقی نیافته است که ما را با او همراه کند: نمی.دانیم او چه خواسته.هایی دارد و به چه ضعف.هایی دچار است.

روایت خرده.پیرنگی «باغ قرمز» نیز با ماجرای پلیسی آن سنخیت ندارد. برای پیرنگ.های جنایی- پلیسی تک.پیرنگ کلاسیک متناسب.تر به.نظر .می.رسد. به هرحال در این فیلم قتلی به عمد یا غیرعمد انجام شده است، اما اثر حتی یک سلول تعلیق نیز به مخاطب منتقل نمی.کند. پروندۀ جنایی «باغ. قرمز» به کلی فاقد جذابیت شده است، زیرا شگرد خرده.پیرنگی مخاطب را از تمرکز بر پیرنگ پلیسی بازمی.دارد، و خاطر او را پراکنده می.سازد.

یکی از معیارهایی که در گزینش الگوی روایت عاملی پایه.ای تلقی.می.شود، کشمکش اصلی فیلمنامه. است. به بیان دیگر باید به این پرسش پاسخی روشن داده شود که: کشمکش اصلی از طریق کدام شخصیت.ها پیش می.رود؟

در «باغ قرمز» بخش عمده کشمکش فیلم از مسیر کنش.ها و مناسبات پزشک زنان و خانواده.اش گسترش می.یابد. پیوند شخصیت.های دیگر با پیرنگ به واسطۀ آن.ها برقرار می.شود. با دزدیده شدن دختر این خانواده شخصیت.های دیگر در مظان اتهام قرار می.گیرند.

پس از جنبۀ اولویت. و اولیَت در روایت شاید درست.تر آن بود که داستان با تمرکز بر شخصیت.های اصلی- پزشک و خانواده.اش- و در ژانر پلیسی آغاز می.شد و ادامه می.یافت، و شخصیت.های دیگر نیز به تبع پیگیری پروندۀ جنایی وارد داستان می.شدند.

بدین سان این همه پیچ و تاب بلادلیل و تصنعی هم به.وجود نمی.آمد و ضرباهنگ فیلم نیز از نفس نمی.افتاد. آن.گاه «باغ قرمز» از بلاتکلیفی به.درمی.آمد، و اثری بود در گونۀ آثار جنایی- پلیسی، که گوشه چشمی هم به معضلات اجتماعی دارد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 144]