بر اسرای کربلا چه گذشت؟

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

وقایعی که بعد از شهادت امام حسین ـ علیه.السلام ـ از کربلا تا مدینه برای اهل.بیت ـ علیهم.السلام ـ اتفاق افتاد خیلی بیشتر از آنست که بتوان بطور مختصر بیان نمود. همچنین بیشتر وقایع را ثبت نکرده.اند و یا اگر ثبت شده به تاریخ دقیق آن اشاره نشده و به طور مطلق به محل وقوع آن اشاره رفته است .

سال 61 هـ ق عصر روز دهم محرم لشکر یزید بعد از اینکه امام حسین ـ علیه.السلام ـ را به شهادت رساند به دستور فرماندهان خود دست به غارت و آتش زدن خیمه.ها و آزار و اذیت خاندان نبوت زدند، آن نامردمان به سوی خیمه.های حرم امام حسین ـ علیه.السلام ـ روی آوردند و اثاث و البسه و شتران را به یغما بردند و گاه بانویی از آن اهل.بیت پاک با آن بی.شرمان بر سر جامه.ای در کشمکش بود و عاقبت آن لئیمان جامه را از او می.ربودند.[1]

دختران رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ و حریم او از خیمه.ها بیرون آمده و می.گریستند و در فراق حامیان و عزیزان خود شیون و زاری می.نمودند.

بعد از این اهل.بیت را با سر و پای برهنه و لباس به یغما رفته به اسیری گرفتند و آن بزرگواران به سپاه دشمن می.گفتند که ما را بر کشته حسین ـ علیه.السلام ـ بگذرانید. چون اهل.بیت ـ علیهم.السلام ـ نگاهشان به کشته.ها افتاد فریاد کشیدند و بر صورت خود زدند.[2] بعد از این قضایا عمر سعد ملعون در میان یارانش جار کشید: چه کسی است که اسب بر پشت و سینه حسین ـ علیه.السلام ـ بتازد! ده کس داوطلب شدند و تن حسین ـ علیه.السلام ـ را با سمّ اسبان لگدکوب کردند
.[3]

و همان عصر عاشورا بود که عمر سعد سر مبارک امام حسین را با خولی بن یزید اصبحی و حمید بن مسلم ازدی نزد عبیداله بن زیاد به کوفه فرستاد و سرهای یاران و خاندان او را جمع کرده و هفتاد دو سر بود و به همراهی شمر بن ذی.الجوشن و قیس بن اشعث به کوفه فرستاد.[4] سپس کشته.های خودشان را پیدا کرده دفن نمودند ولی جنازه بی سر و زیر پای اسبان لگدکوب شده امام حسین ـ علیه.السلام ـ و یارانش تا روز دوازدهم محرم عریان در بیابان کربلا بود تا اینکه توسط قبیله بنی.اسد و به راهنمائی امام سجاد ـ علیه.السلام ـ دفن شدند.[5]

شب یازدهم محرم را گویا اسرای اهل.بیت در یک خیمه نیم.سوخته سپری نمودند در این رابطه در مقاتل چیزی از احوال اهل.بیت ـ علیهم.السلام ـ نقل نشده ولی می.توان تصور کرد که چه شب سختی را بعد از یک روز پر سوز و از دست دادن عزیزان و غارت اموال و اسارت و سوختن خیمه.ها و اهانت.ها و... داشته.اند.

عمر سعد ملعون در روز 11 محرم دستور کوچ از کربلا به سوی کوفه را می.دهد و زنان و حرم امام حسین ـ علیه.السلام ـ را بر شتران بی.جهاز سوار کرده و این ودایع نبوت را چون اسیران کفّار در سخت.ترین مصائب و هُموم کوچ می.دهند.[6] در هنگام حرکت از کربلا عمر سعد دستور داد که اسرا را از قتلگاه عبور دهند. قیس بن قرّه گوید: هرگز فراموش نمی.کنم لحظه.ای را که زینب دختر فاطمه ـ سلام.الله علیها ـ را بر کشته بر خاک افتاده برادرش حسین عبور دادند که از سوز دل می.نالید... و امام سجاد ـ علیه.السلام ـ می فرماید: ... من به شهدا نگریستم که روی خاک افتاده و کسی آنها را دفن نکرده، سینه.ام تنگ شد و به اندازه.ای بر من سخت گذشت که نزدیک بود جانم بر آید و عمه.ام زینب وقتی از حالم با خبر شد مرا دلداری داد که بی.تابی نکنم.[7] (گویا اسرای کربلا را دوبار به قتلگاه می.آورند، یک دفعه همان عصر روز عاشورا بعد از غارت خیام و به درخواست خود اسرا و یک بار هم در روز یازدهم محرم هنگام کوچ از کربلا و به دستور عمر سعد و این کار عمر سعد شاید به خاطر این بود که می.خواست اهل.بیت ـ علیهم.السلام ـ با دیدن جنازه.های عریان و زیر آفتاب مانده شکنجه روحی به اسرا داده باشد.)

بعد از اینکه روز یازدهم محرم اسرا را از کربلا حرکت دادند به سوی کوفه به خاطر نزدیکی این دو به هم روز 12 محرم اسرا را وارد شهر کوفه نمودند گویا شب دوازدهم را اسرا در پشت دروازه.های کوفه و بیرون شهر سپری کرده باشند در اثر تبلیغات عبیدالله بن زیاد لعنت الله علیه امام حسین ـ علیه.السلام ـ و خارجی معرفی کردن آن حضرت مردم کوفه از این پیروزی خوشحال می.شوند و جهت دیدن اسرا به کوچه.ها و محله.ها روانه می.شوند و با دیدن اسرا شادی می.کنند.

ولی با خطابه.هایی که امام سجاد ـ علیه.السلام ـ و خانم زینب ـ سلام.الله علیها ـ و سایرین از اسرا ایراد می.کند و خودشان را به کوفیان و مردم می.شناسانند و به حق بودن قیام امام حسین ـ علیه.السلام ـ اذعان می.کنند شادی کوفیان را به عزا تبدیل می.کنند. در طول مدتی که در کوفه و در میان مردم به عنوان اسیر جنگی حرکت می.کردند سرها بالای نیزه بود و اسرا در کجاوه.های جا داده شده بودند و آنان که خیال می.کردند اسرا از خارجیان هستند و بر خلیفه یزید عاصی شده.اند، جسارت و اهانت می.کردند، عده.ای هم از نسب اسرا سؤال می.کردند با این وضع وارد دارالاماره می.شوند و در مجلس عبیدالله بن زیاد که حاکم کوفه و باعث اصلی شهادت امام حسین، این ملعون جلوی چشم اسرا و مردم با چوب.دستی به سر مبارک می.زد و خود را پیروز میدان قلمداد می.کرد و کشته شدن امام حسین ـ علیه.السلام ـ را خواست خدا قلمداد می..نمود.[8] ولی با جواب.های که از جانب خانم زینب و امام سجاد ـ علیه.السلام ـ می.شنید بیشتر رسوا می.شد.

سجاد ـ علیه.السلام ـ می فرماید: ... من به شهدا نگریستم که روی خاک افتاده و کسی آنها را دفن نکرده، سینه.ام تنگ شد و به اندازه.ای بر من سخت گذشت که نزدیک بود جانم بر آید و عمه.ام زینب وقتی از حالم با خبر شد مرا دلداری داد که بی.تابی نکنم

در خبرها آمده که ابن زیاد بعد از آنکه یک روز (یا چند روز بنا به روایتی) سرها را در کوچه.ها و محله.های کوفه گردانید، آنها را به شام نزد یزید بن معاویه فرستاد[9] و بعد از آن اسرا را به سرپرستی مخضّر بن تعلبه عائذی و شمر بن ذی.الجوشن به شام روانه کرد. دستور داد که امام سجاد را با غل جامعه دست.ها را بر گردن بستند و سوار بر شتر بی.جهاز به سوی شام حرکت دادند. مدتی که اسرا از کوفه و شام در حرکت بودند را منابع ذکر نکردند چه وقایعی اتفاق افتاده و تنها به برخی بی.ادبی.های حاملین سرهای مبارک اشاره دارند.

نقل شده که اهل.بیت ـ علیهم.السلام ـ را سه روز پشت دروازه.های دمشق نگه داشتند تا شهر را آذین.بندی کنند و آماده برای جشن و شادی نمایند. در بیشتر منابع نقل شده که روز اول صفر سر امام حسین ـ علیه.السلام ـ را همراه کاروان اسرا وارد دشمق کردند.[10]

واقعه دلخراشی که برای اسرا اتفاق افتاد این بود که علی.رغم خواست آن بزرگواران مبنی بر ورود به شهر از جای خلوت و بطور جداگانه از سرهای مبارک ولی شمر ملعون دستور داد سرها جلوی کاروان اسرا و از دروازه ساعات که جمعیت انبوهی تجمع کرده بودند وارد کنند، و مردم غافل شام که از حقیقت ماجرا بی.خبر بودند با مشاهده کاروان شادی و هلهله می.کردند و بر سرها اهانت می.نمودند. سفر شام برای اهل.بیت امام حسین ـ علیه.السلام ـ بسیار تلخ و مصیبت.های دوران اسارت در این دیار، برایشان از سخت.ترین مصیبت.ها بوده است.

وقتی از امام سجاد ـ علیه.السلام ـ پرسیدند در سفر کربلا، سخت.ترین مصیبت.های شما کجا بود، سه بار فرمودند: «الشام، الشام، الشام» .[11] در شام نیز اسرای آل محمّد ـ صلی الله علیه و آله ـ را در حالی که به ریسمان بسته شده بودند، به مجلس یزید وارد کردند، وقتی بدان حال در پیش روی یزید ایستادند، سر امام را در برابر یزید می.گذارند و این صحنه از سوزناک.ترین صحنه.هایی است که برای امام سجاد و خانم زینب اتفاق می.افتد. چرا که یزید ملعون بر سر امام توهین کرده و شماتت می.کند و با قرائت اشعاری خود را پیروز میدان می.داند و به مردم اجازه حضور می.دهد و در آن مجلس به لب.های مقدس امام جلوی چشم اسرا خیزران می.زند.[12] گویا در این مجلس است که یک مرد شامی به خود اجازه می.دهد و این جسارت بزرگ را می.کند. دختر امام حسین به نام فاطمه را از یزید به کنیزی می.خواهد و با پاسخ تند دختر امام و خانم زینب سلام الله علیهما روبرو می.شود و بعد از گفتگوئی میان حضرت زینب و یزید خانم زینب خطبه.ای در مجلس یزید ایراد می.کنند و شجاعانه به اعمال پلید یزید اشاره می.کند و یزید را در مجلس خود رسوا و خار می.کند.

اسرا در مدتی که در شام بودند بنابر روایتی در یک خرابه صورت زندانی نگهداری می.شدند[13] و در این مدت یزید ملعون چندین مرتبه خواست که امام سجاد ـ علیه.السلام ـ را شهید کند که خانم زینب مانع می.شدند.

در مقاتل آمده که یزید خطیبی خواست که در اجتماع مردم صحبت کند و از یزید و معاویه ستاش کند و به امام علی و فرزندان آن حضرت جسارت کند و در رابطه با پیروزی ظاهری یزید به اصطلاح سخنرانی کند و خطیب ایراد سخن کرد و اوامر یزید را اجرا نمود و به ذم امام حسین ـ علیه.السلام ـ پرداخت در این حین امام سجاد ـ علیه.السلام ـ فرمود: ای یزید! به من اجازه بده بالای این چوب.ها روم (منظور میزی بود که خطیب شامی روی آن صحبت می.کرد) تا چند کلمه.ای صحبت کنم که موجب خشنودی خداوند و اجر و ثواب حضار باشد. یزید نپذیرفت. ولی مردم اصرار کردند تا امام به منبر رفت امام خطبه.ای خواند بعد از حمد و ثنای خدا خود را معرفی کردند، که اصل و نسبشان کیست به ماجرای کربلا و اسیری خود اشاره فرمودند. در مجلس غوغائی بر پا شد و همه علیه یزید همهمه می.کردند یزید از مؤذن خواست که اذان بگوید. ولی امام از این اذان هم علیه یزید استفاده کرده و یزید را رسوا نمود.[14]

از جمله وقایعی که برای اسرای اهل.بیت در شام اتفاق افتاد بنا به گفته برخی منابع وفات دختر سه ساله امام حسین ـ علیه.السلام ـ است . از کامل بهائی نقل شده اهل.بیت ـ علیهم.السلام ـ شهادت پدران را از کودکان خردسال پنهان می.داشتند. و به آنها می.گفتند که پدر شما سفر کرده، تا اینکه شبی دختری از امام حسین ـ علیه.السلام ـ به نام رقیه از خواب بلند می.شود و بهانه بابا را می.گیرد و ضجه و ناله می.کند و همه اهل خرابه با این کودک همنوا می.شوند تا اینکه سر امام را در طشتی می.آورند خانم رقیه سر را به بالین گرفته و با آن سر درد دل می.کند. پدر بعد از تو محنت.ها کشیدم بیابان.ها و صحراها دویدم.

واقعه دلخراشی که برای اسرا اتفاق افتاد این بود که علی.رغم خواست آن بزرگواران مبنی بر ورود به شهر از جای خلوت و بطور جداگانه از سرهای مبارک ولی شمر ملعون دستور داد سرها جلوی کاروان اسرا و از دروازه ساعات که جمعیت انبوهی تجمع کرده بودند وارد کنند، و مردم غافل شام که از حقیقت ماجرا بی.خبر بودند با مشاهده کاروان شادی و هلهله می.کردند و بر سرها اهانت می.نمودند

بعد از مدتی دیدند که سر به یک طرف افتاد و کودک هم طرف دیگر او را حرکت دادند. دیدند که جان به جان آفرین تسلیم کرده[15] بعد از اینکه مردم شام بوسیله خطابه.های حضرت زینب و امام سجاد ـ علیهما.السلام ـ شناخت کامل از اسرای اهل.بیت ـ علیهم.السلام ـ یافتند یزید تحت فشار افکار عمومی و جهت جلوگیری از رسوائی بیشتر سه پیشنهاد از امام سجاد ـ علیه.السلام ـ را خواست اینکه سر امام حسین را پس دهد، چیزهائی که غارت شده برگردانند، اسرا را در صورت کشتن امام سجاد با یک فرد امین به مدینه روانه کند ولی یزید سر امام را پس نداد و از کشتن امام منصرف شد و پیراهن کهنه امام حسین ـ علیه.السلام ـ را با مقداری پول پس داد.[16] و اجازه داد که اسرای اهل.بیت در شام برای شهدای کربلا عزاداری کنند. بعد از اینکه مدتی اسرا در شام مقیم بودند یزید از قتنه مردم بیمناک شده و از نعمان بن بشیر، که قبلاً امیر کوفه بود، خواست فردی پارسا و امین همراه اسرا آنها را بنا به خواست خودشان روانه مدینه نماید. راوی می.گوید: هنگامی که اهل و عیال امام حسین ـ علیه.السلام ـ از شام برگشتند و به عراق رسیدند از راهنمای کاروان خواستند که آنها را از راه کربلا عبور دهد و ایشان قبر امام حسین ـ علیه.السلام ـ را زیارت کنند و چند روزی بعد از رسیدن به کربلا مشغول عزاداری و سوگواری برای امام و شهدای کربلا بودند.[17] گویا خروج اسرا از شام به طرف مدینه در بیستم صفر 61 بوده یعنی مدت 20 روز از ورود به شام تا خروج از آن طول کشیده، بعد از زیارت قبور شهدای کربلا راهی مدینه شدند و بالاخره زینبی که با برادران و اقوام خویش از مدینه خارج شده بود بدون برادر و خویشان و با رنج سفر و داغ شهداء و مصیبت.هایی که در طول این مدت دیده بود وارد مدینه شد.

باید در پایان نیز خاطر نشان شد که در این مختصر نمی.شد همه وقایع اتفاق افتاده از کربلا تا شام و مدینه را توضیح داد و همچنین در اکثر منابع تاریخی به تاریخ دقیق خیلی از وقایع اشاره نشده بود .

پی نوشت ها :
[1] . ابی مخنف، اولین مقتل سالار شهیدان، ترجمه و متن کامل وقعة الطف، سیدعلی محمد موسوی جزایری، انتشارات بنی.الزهرا، چاپ اول 1380.
[2] . سید بن طاووس، اللهوف علی قتلی الطُّفوف، تحقیق و تقدیم شیخ فارس تبریزیان، چاپ: اسوه نوبت دوم، 1357، ص180.
[3] . شیخ عباس، قمی، ترجمه نفس المهوم (در کربلا چه گذشت)، انتشارات مسجد مقدس جمکران، چاپ پنجم، ـ صلی الله علیه و آله ـ 485، اولین مقتل سالار شهیدان، پیشین، ص349.
[4] . شیخ عباس، پیشین، همان، ص486، و شیخ عباس پیشین، همان، ص 351.
[5] . شیخ عباس، پیشین، همان، ص492، اولین مقتل، پیشین، ص353.
[6] . شیخ عباس قمی، ترجمه نفس المهوم، ترجمه محمدباقر کسره.ای، انتشارات جمکران، چاپ پنجم، ص 490، ابی محنف، اولین مقتل سالار شهیدان، پیشین، ص 351.
[7] . شیخ عباس، پیشین، ص 492 و حسین نفس مطمئنه، محمدعلی عالمی، انتشارات هاد، چاپ اول، 1372، ص 306.
[8] . ابن مخنف، اولین مقتل سالار شهیدان، ترجمه وقعة الطف، سید علی محمد موسوی جزایری، انتشارات بنی.الزهرا، چاپ اول، ص 361، و ترجمه نفس.المهموم، پیشین، ص 519.
[9] . محمدعلی عالمی، حسین نفس مطمئنه، انتشارات هاد، چاپ اول، ص 329، خرداد 1372.
[10] . جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف، ص 240، اسفند 1374.
[11] . ابو مخنف، مقتل.الحسین، ترجمه سیدعلی محمد موسوی جزایری، انتشارات بنی.الزهرا، چاپ اول، 1380، ص 385.
[12] . ابومخنف، پیشین، ص 387.
[13] . شیخ عباس قمی، نفس.المهوم، ترجمه آیت.الله شیخ محمد باقر کسره.ای، ص 568، انتشارات صاحب.الزمان جمکران، چاپ پنجم، 1374، ص 568.
[14] . ابومخنف، اولین مقتل سالار شهیدان، ترجمه سیدعلی محمد موسوی جزایری. انتشارات بنی.الزهرا، چاپ اول 1380، ص 405.
[15] . محمدعلی، عالمی، حسین نفس مطمئنه، انتشارات هادی، چاپ اول، 1372، ص 350.
[16] . ابومخنف، پیشین، ص 408.
[17] . ابومخنف، پیشین، ص 411
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
منبع : اندیشه قم

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 437]