اشکالات غامدی در مورد حدیث غدیر پاسخ داده شد

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: اشکالات غامدی در مورد حدیث غدیر پاسخ داده شد
حجةالاسلام.والمسلمین استاد ربانی گلپایگانی
احمد بن سعدحمدان غامدی، استاد عقاید در سطوح عالی در دانشگاه ام.القری در مکه مکرمه است. وی در جزوه درسی خود به نام «حوارات العقلیة مع الطائفة الشیعیة الاثنی عشریة فی الاصول» (1428ه) در سه صفحه به نقد دیدگاه شیعه در مورد استدلال به حدیث غدیر بر امامت امیرالمؤمنین علیه.السلام پرداخته است. نکاتی که وی در بحث انتقادی خود مطرح کرده است، عبارتند از:
1- تنها جمله «من کنت مولاه فعلی مولاه» از طریق صحیح نقل شده و در جمله «اللهم وال من والاه و عاد من عاداه» اختلاف است و جمله.های دیگری که به عنوان حدیث غدیر نقل شده، سند صحیحی ندارند و کذب.اند و تأمل در حادثه غدیر و زمان و مکان آن در ابطال آنها کافی است.
2- در فهم معنای حدیث غدیر لازم است زمان، مکان و حاضران در جلسه سخنرانی پیامبر صلی.الله.علیه.وآله را در نظر گرفت؛ زمان حدیث غدیر، روز هیجدهم ذی.الحجه و پس از پایان یافتن مراسم حج و مکان آن غدیرخم، نقطه.ای میان مکه و مدینه است که بیش از 150 مایل از مکه فاصله دارد و حاضران در آن مکان تنها حاجیانی بودند که از مدینه آمده بودند، زیرا دیگر حاجیان قبل از رسیدن به غدیرخم از پیامبر صلی.الله.علیه.وآله جدا شده بودند.
3- اگر مقصود از حدیث غدیر اعلان امامت علی علیه.السلام بود، مناسب.ترین زمان روزهایی بود که مسلمانان به انجام مناسک حج مشغول بودند، چنان.که برترین مکان آن نیز سرزمین عرفه و منا بود، زیرا در آن زمان و مکان همه حاجیان حضور داشتند و امامت که مسئله.ای است همگانی، به آنان ابلاغ می.شد. با توجه به نکته یاد شده، از نظر عقل پذیرفته نیست که هدف از غدیر اعلان امامت علی علیه.السلام بوده است، زیرا لازمه آن این است که پیامبر صلی.الله.علیه.وآله در ابلاغ آن، گزینه برتر را رها کرده است، که این با مقام حکمت و رحمت پیامبر صلی.الله.علیه.وآله سازگاری ندارد.
4- آنچه با حدیث غدیر و زمان و مکان و مخاطبان تناسب دارد، توصیه و تأکید بر محبت ورزیدن به امیرالمؤمنین علیه.السلام و دشمنی نکردن با او است، یعنی پیامبر صلی.الله.علیه.وآله فضیلت و مقام معنوی او را بیان کرد تا مردم نسبت به او عداوت نورزند. این مطلبی است که ابن کثیر(1) مطرح کرده و ماجرای سفر علی علیه.السلام با گروهی از مسلمانان مدینه به یمن را شاهد آن آورده است، زیرا در آن سفر برخی از همراهان نسبت به اقدامی که علی علیه.السلام در مورد غنایم کرده بود، معترض بودند و بریده اسلمی را نزد پیامبر صلی.الله.علیه.وآله فرستادند تا اعتراض آنان را به او برساند. این رخداد سبب شد که پیامبر صلی.الله.علیه.وآله مسلمانانی را که از مدینه برای حج آمده بودند در غدیرخم گرد آورد و از آنان خواست تا دوستدار علی علیه.السلام باشند و با او دشمنی نورزند و مفاد حدیث غدیر همین مطلب است.
5- وجه این.که پیامبر صلی.الله.علیه.وآله این کار را تأخیر انداخت و در عرفات و منا و برای عموم افراد آن را بیان نکرد، به این جهت بود که این جریان عمومیت نداشت و مطرح کردن آن برای عموم مناسب نبود و علت این.که اعلان آن را تا رسیدن به مدینه به تأخیر نینداخت این است که این جریان در میان کسانی رخ داده بود که از مدینه بیرون رفته بودند و به کسانی که در مدینه باقی مانده بودند ربطی نداشت و طرح آن برای آنان وجه معقولی نداشت.
6- شاهد دیگر بر این.که مقصود از حدیث غدیر «من کنت مولاه فعلی مولاه» مربوط به محبت ورزی با علی علیه.السلام است نه امامت او، جلمه «اللهم وال من والاه و عاد من عاداه» است که هر چند در صحت آن تردید و اختلاف شده است، ولی با فرض قبول آن، با معنای محبت مناسبت دارد نه با معنای امامت، زیرا اگر مقصود امامت بود مناسب بود گفته شود: «اللهم وال من أطاعه و عاد من عصاه»(2)
پاسخ.ها
1- آنچه پیامبر صلی.الله.علیه.وآله در غدیرخم برای مسلمانان بیان کرده.اند، منحصر در جمله «من کنت مولاه فعلی مولاه» یا این جمله و جمله «اللهم وال من والاه و عاد من عاداه» نبوده است، بلکه قبل و بعد از آن مطالب دیگری نیز بیان کرده است که از طریق معتبر نقل شده است. در اینجا به یکی از آنها اشاره می.کنیم:
جمله «ألست أولی بالمؤمنین من انفسهم» که قبل از جمله «من کنت مولاه فعلی مولاه» بیان شده است و روشن.گر معنای مولی در حدیث غدیر می.باشد، یعنی اولویت در تدبیر امور دینی و دنیوی مسلمانان. احمد بن حنبل با سندی که رجال آن از نظر اهل سنت معتبرند، از بریده نقل کرده که گفته است با علی در سفر یمن همراه بودم و از او رفتاری ناگوار را مشاهده کردم، هنگامی که بر پیامبر صلی.الله.علیه.وآله وارد شدم و از علی یاد کرده و از او عیب.جویی نمودم، دیدم چهره پیامبر صلی.الله.علیه.وآله دگرگون شد و گفت « یا بریدة ألست اولی بالمؤمنین من انفسهم»؛ آیا من نسبت به مؤمنان از خود آنان برتر نیستم؟ گفتم چرا ای رسول خدا! پیامبر خدا فرمودند «من کنت مولاه فعلی مولاه»(3)
حمزه احمد الزین در تعلیقه خود بر این حدیث گفته است: سند این حدیث صحیح است. ابن.کثیر پس از نقل این حدیث از مسند احمدبن حنبل، گفته است این حدیث را نسائی از ابی.داود حرانی با همان سندی که احمد روایت کرده، روایت کرده است. سپس افزوده است: «و هذا اسناد جید قوی رجاله کلها ثقات»؛ این اسنادی نیکو و قوی است و همه رجال آن موثق.اند(4). وی جمله یاد شده را از طرق دیگری نیز روایت کرده است. حاکم نیشابوری نیز پس از نقل حدیث بریده أسلمی گفته است: «این حدیث مطابق با شرایط مسلم صحیح است»(5).
بنابراین کذب دانستن بخش.های دیگر حدیث غدیر و منحصر کردن آن در جمله مشهور آن، کذب آشکار است، البته این.گونه تکذیب.ها از امثال آقای غامدی که پیرو بی.چون و چرای ابن تیمیه.اند، بعید نیست، زیرا ابن.تیمیه که آنان او را شیخ.الاسلام می.شمارند! در باب فضایل مخصوص امیرالمؤمنین علیه.السلام چنین شیوه.ای دارد و گاهی مدعی اجماع بر خلاف مسایل مسلم و قطعی تاریخی می.شود که منکر شدن اهدای انگشتر در حال نماز توسط امیرالمؤمنین علیه.السلام به سائل و نزول آیه: إنما ولیکم الله و رسوله و الذین أمنوا الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة و هم رکعون (مائده 55)، در این.باره از آن جمله است(6). این در حالی است که به گفته آلوسی، اکثر محدثان نزول آیه درباره امیرالمؤمنین علیه.السلام را پذیرفته.اند(7).
2- غدیر در لغت به معنی برکه آب است؛ و خم، نام مکانی است در سه مایلی جحفه که به صورت گودال بزرگی بوده که آب در آن فرو رفته بود و چون غدیر در آن مکان بوده، غدیرخم نامیده شده است(8).
جحفه، روستایی بزرگ واقع در سه منزلی از طرف مکه به سوی مدینه و میقات اهل شام است، اسم اصلی آن مهیعه بوده و چون سیل آن را به کلی از بین برده، جحفه نامیده شده است(9). در جحفه راه مدینه، مصر و عراق از هم جدا می.شده است(10).
بنابراین، غدیرخم از طرف مکه به مدینه در سه مایلی جحفه یعنی 12 کیلومتر مانده به جحفه (11) قرار داشته است و جحفه در سه منزلی مکه به مدینه بوده است. یعنی مسافت آن از مکه به اندازه سه روز طی مسافت با وسایل نقلیه قدیم بوده که هرگز به اندازه 150 مایل که معادل 600 کیلومتر است، نبوده است. و چون هنوز حاجیانی که از مصر و عراق و شام آمده بودند، جدا نشده بودند، بنابراین، حاضران در غدیرخم به حاجیان مدینه اختصاص نداشته است.
3- اگر به چگونگی مراسم غدیر و اعلان امامت علی علیه.السلام و بیعت همراهیان پیامبر صلی.الله.علیه.وآله با او پس از آن توجه شود، روشن خواهد شد که عرفات و منا و هنگام انجام مناسک حج، مکان و زمان مناسبی برای آن نبوده است. مراسم غدیر تنها سخنرانی نبوده، تا گفته شود پیامبر صلی.الله.علیه.وآله در عرفات و منا برای مردم سخنرانی.های مهمی کرده و می.توانست مسئله امامت علی علیه.السلام را نیز مطرح کند، بلکه مراسم غدیر علاوه بر سخنرانی و اعلان امامت علی علیه.السلام، با انجام مراسم و تشریفات ویژه.ای همراه بوده که بیعت کردن مسلمانان حاضر در آن مراسم با او، مهم.ترین آن است. روشن است که انجام این تشریفات در سرزمین عرفات و منا که مردم به انجام مناسک حج اشتغال داشتند، میسور نبوده است. اما حضور نداشتن مردم مکه یا حاجیان برخی مناطق دیگر در آن مراسم، به اعلان رسمی امامت علی علیه.السلام و انجام تشریفات مخصوص آن لطمه.ای وارد نمی.ساخت، زیرا اولا: دلیل قطعی بر عدم حضور افرادی از مکه به عنوان نمایندگان آنان در غدیرخم در دست نیست، بلکه احتمال آن وجود دارد؛، و ثانیا: مراسم اعلان امامت علی علیه.السلام به.گونه.ای انجام گرفت که به صورت خبری مهم به سرعت در مناطق مختلف دنیای اسلام انتشار یافت؛ و با توجه به این.که مشاهیر و برجستگان صحابه پیامبر صلی.الله.علیه.وآله در آن مراسم شرکت داشتند، حضور و بیعت آنان، اتمام حجت بر همگان به شمار می.رفت. بنابراین، تدبیر پیامبر صلی.الله.علیه.وآله که به امر و تدبیر الهی صورت گرفته، حکیمانه.ترین تدبیر در اعلان رسمی امامت علی علیه.السلام به مسلمانان بوده است.
4- نارضایتی عده.ای از مسلمانان که در سفر یمن با علی علیه.السلام همراه بودند، از آن حضرت نزد پیامبر صلی.الله.علیه.وآله، نمی.تواند سبب و انگیزه خردمندانه و عادلانه.ای برای حادثه عظیم غدیرخم باشد، زیرا عادلانه و منصفانه نیست که برای خطای عده.ای، هزاران فرد بی.گناه را که هیچ.گونه ارتباطی با آن رفتار نادرست نداشتند، آن هم در شرایط زمانی و مکانی دشواری گرد آورده و با آنان درباره آن مسئله سخن گفته شود. چنان.که آقای غامدی درباره این.که چرا پیامبر صلی.الله.علیه.وآله در این.باره در میان عموم مسلمانان حاضر در عرفات و منا سخن نگفت، و یا آن را تا رسیدن به مدینه تأخیر نیانداخت، گفته است: «چون آن مسئله به آنان ارتباطی نداشت، مطرح کردن آن برای آنان حکمیانه نبود». همین استدلال نسبت به حاضران در غدیرخم نیز پابرجاست، زیرا آن مسئله مخصوص عده.ای از آنان بوده و به اکثریت آنان ربطی نداشت.
مضافا بر این.که مطابق گزارش ابن.هشام و دیگران، هنگامی که شکایت همراهیان در سفر یمن با علی علیه.السلام از او نزد پیامبر صلی.الله.علیه.وآله مطرح شد، بی.درنگ رفتار آنان را تخطئه کرد و از علی علیه.السلام دفاع نمود و یادآور شد که او در انجام دستورات خداوند سخت.گیر است و نباید در این باره از او شکایت کرد(12). بنابر این، پیامبر صلی.الله.علیه.وآله با برخوردی حکیمانه، عمل شکایت.کنندگان از علی علیه.السلام را به صراحت و قاطعیت تخطئه کرد و به آنان یادآور شد که رفتار علی علیه.السلام درست و با انگیزه الهی بوده است. پیامبر صلی.الله.علیه.وآله در مورد آن، نه سکوت کرد و نه موضع.گیری درباره آن را به زمان دیگری واگذار کرد، بلکه بی.درنگ به.گونه.ای مناسب اقدام کرد. در این صورت چه نیازی بود که بار دیگری در این خصوص با کسانی که هیچ.گونه ارتباطی با آن نداشتند سخن بگوید؟! اگر فردی عاقل و حکیم که از عقل و حکمت متعارف برخوردار است، چنین کاری را انجام دهد، مورد نکوهش خردمندان قرار خواهد گرفت، حال چگونه می.توان آن را به پیامبر صلی.الله.علیه.وآله که خردمندترین و حکیم.ترین افراد بشر بوده است، نسبت داد؟!
5- قرار گرفتن جمله «اللهم وال من والاه و عاد من عاداه وانصر من نصره واخذل من خذله» پس از جمله «من کنت مولاه فعلی مولاه» نه تنها با دلالت «مولی» بر اولویت در تصرف و امامت منافات ندارد، بلکه از قراین دلالت.گر بر آن به شمار می.رود. توضیح آن.که:
الف: پیامبر صلی.الله.علیه.وآله می.دانست که نصب امیرالمؤمنین علیه.السلام که پسرعمو و داماد او بود به مقام امامت، در آینده با مخالفت افرادی که نسبت به علی علیه.السلام در دل کینه داشتند، و پیش از همه منافقان، و نیز افراد طالب ریاست و مقام، روبرو خواهد شد و علی علیه.السلام کسی نبود که در برابر این.گونه افراد کوتاه بیاید، و مصلحت.اندیشی را جایگزین حقیقت.خواهی و عدالت.محوری سازد. و از طرفی، مقام امامت و رهبری بدون حمایت و نصرت افراد، جامه تحقق نمی.پوشد. بدین جهت، پیامبر صلی.الله.علیه.وآله مسلمانان را هشدار داد، که از ابراز محبت و نصرت نسبت به علی علیه.السلام و دشمنی با دشمنان او غفلت نورزند و بدانند که محبت و نصرت او موجب رضای خداوند، و عداوت و خذلان او موجب خشم خداوند خواهد بود.
ب: جمله مزبور دارای عمومیت افرادی، احوالی و زمانی است؛ کلمه «من» بر عمومیت افرادی دلالت می.کند، و حذف متعلق بر عمومیت احوالی و زمانی دلالت دارد. بدیهی است، محبت و نصرت فردی با چنین عمومیت و شمولی، با عصمت ملازمه دارد؛ زیرا فرد غیرمعصوم چه بسا مرتکب خطا و گناهی شود که در آن فرض، محبت و نصرت او روا نخواهد بود و از طرفی، با وجود فرد معصوم در میان امت، امامت برای دیگران روا نخواهد بود، زیرا مصداق تقدیم مفضول بر افضل است که عقل و شرع آن را نکوهیده می.داند.
ج: محبت و نصرت را دو گونه می.توان تصویر کرد: یکی، محبت و نصرت معمولی که افراد با ایمان نسبت به یکدیگر دارند؛ و دیگری، محبت و نصرت رهبر جامعه و کسی که به مقتضای مقام و مسئولیتش همیشه و همه.جا نسبت به مردم محبت می.ورزد و آنان را یاری می.کند. از دو گزینه یاد شده، گزینه اول درست نیست، زیرا اگر مراد از مولی، محب و ناصر باشد، باید دعای نصرت و خذلان متوجه محب و ناصر گردد، که اگر به این وظیفه عمل کرد مورد نصرت خدا باشد و اگر عمل نکرد مورد خذلان خداوند باشد. در حالی که دعای تقرب و خذلان متوجه مؤمنان است، این مطلب قرینه است بر این.که محبت و نصرت علی علیه.السلام به مؤمنان، محبت و نصرت معمولی نیست، بلکه محبت و نصرتی از سنخ محبت و نصرت پیامبر صلی.الله.علیه.وآله نسبت به مؤمنان است، یعنی محبت و نصرت امام نسبت به امت خود(13).
د: این سخن غامدی که «اگر مقصود از مولی در حدیث غدیر اولویت در تصرف بود، مناسب این بود که در دعا گفته شود «اللهم وال من اطاعه و عاد من عصاه» خدایا هر کسی از علی علیه.السلام اطاعت می.کند را دوست بدار و هر کسی که از اطاعت او سرپیچی می.کند را مبغوض بدار» نادرست است، زیرا اطاعت کردن امام، به تنهایی برای این است که کسی مورد محبت خداوند قرار گیرد، یعنی از محبت دینی برخوردار باشد، کافی نسیت و گرنه اهل ذمه نیز از آن برخوردار خواهند بود، بنابراین تحت تصرف بودن آنگاه با محبت دینی ملازمه دارد که با اعتقاد به نبوت یا امامت متصرف همراه باشد. و جمله «اللهم وال من والاه و عاد من عاداه» بر این مطلب دلالت می.کند بنابراین، قرار گرفتن جمله یاد شده پس از جمله «من کنت مولاه فعلی مولاه» بر موازین فصاحت و حکمت استوار است(14).
پی.نوشتها:
1- البدایة و النهایة،/5/219.
2- حوارات عقلیة مع الطائفة الشیعة الأثنا عشریة فی.الاصول، /11-13، 1428ه.ق.
3- المسند، /16/475/حدیث22841.
4- البدایة و النهایة /5/150.
5- المستدرک/3/119/ حدیث4578.
6- قد وضع الکذا بین حدیثا مفتری ان هذه الآیة نزلت فی علی لما تصدّق بخاتمه فی.الصلاة، و هذا کذب باجماع اهل العلم بالنقل (منهاج السنة، 2/30).
7- روح المعانی، 5/244.
8- غدیرخم اسم لغیضیة علی ثلاثة امیال من الجحفة، غدیر مشهور یضاف الی الغیضة فیقال خم. البدایة و النهایة، 7/243. پاورقی.
9- لسان العرب، 3/81؛ المصباح المنیر 1/113.
10- الغدیر، 1/33.
11- هر مایل 4000 ذراع (4000 متر = 4 کیلومتر) است. المصباح المنیر 2/290؛ فرهنگ جدید عربی- فارسی، 555.
12- ایها الناس لاتشکوا علیا فوالله إنه لاخشن فی ذات.الله او فی سبیل.الله من أن یشکی.(السیرة النبویة، ج4-3 ،ص603).
13- الغدیر: 1/654-656.
14- نفخات الازهار، 9/223.
www.hawzahnews.com

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 283]