جعفر مدرس صادقی «دیوانه ادبیات» تمام عیار (+جملات قصار و کتابها)

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

روی خط راه برو
جعفر مدرس صادقی با «توپ شبانه» دوباره سر زبان.ها افتاد؛ داستانی که برای اولین بار در طول داستان.نویسی.اش از زبان یک زن تعریف می.شود.
«می.دانیم که ادبیات چیزی یاد نمی.دهد. ادبیات فراتر از این حرف.هاست. هیچ کس نمی.خواهد با خواندن رمان و داستان کوتاه چیزی یاد بگیرد. خواندن ادبیات تجربه ای است فراتر از آموختن، فراتر از تحقیق و تتبع و فراتر از وقت.گذرانی ... ادبیات غایت آمال ماست. ادبیات عالی.ترین محصول زندگی و مقصود معشوق ماست.» این.ها را جعفر مدرس صادقی در مقدمه مجموعه «بازخوانی متون کهن» خود نوشته. او که در تمام این سال.ها برایمان داستان نوشته حالا بعد از «بیژن و منیژه» دوباره دست به قلم شده و داستان تازه ای برایمان نوشته.
آدم عجیبی نیست؛ فقط یک «دیوانه ادبیات» تمام عیار است؛ یعنی عجیب هم هست اما این بیشتر به عشقش به ادبیات برمی.گردد تا ادا و اطوارهای روشنفکرانه. آدمی.که همیشه تا آنجا که توانسته پشت داستان.هایش قایم شده و خواسته همه به داستان.ها رجوع کنند. مخاطبان داستان.های او چیزهای کمی .درباره خودش می.دانند. جعفر از معدود نویسنده.های ایرانی است که حجم صفحات داستان.هایش از مصاحبه با این و آن و افاضه فضل و این ور و آن ور سخنرانی کردن بسیار بسیار بیشتر است. او از آن نویسنده.ها نیست که با دم دستی.ترین چیزهایی که به ذهنش می.رسد، کاغذ سیاه کند و بدو بدو راه بیفتد تا داستانش را برای دیگران تشریح کند و توضیح بدهد. جعفر فقط داستانش را نوشته.

قصه.های جعفر
با این که این آدم در زندگی 55 ساله.اش یک عالمه اتفاق بزرگ و تأثیرگذار دیده – از انقلاب و بعد از انقلاب بگیر تا جنگ و حوادث بعد از جنگ – اما همیشه یک گوشه ای – نه خیلی گوشه گوشه – نشسته و به چیزی که می.خواسته بنویسد فکر کرده است. نوشته و خط زده و دوباره از سر نو. آدم.های قصه.های جعفر قهرمان نیستند؛ آدم.هایی معمولی.اند؛ خیلی معمولی؛ همان.ها که این ور و آن ور می.بینیم. اصلا ً چرا جای دور برویم، یکی از خود ما؛ به همان اندازه که ما خوب هستیم و به همان اندازه که بد. جعفر همیشه سرش به کار خودش بوده و سر و گوشش نجنبیده و حتی اصرار داشته که کار خودش را بکند و روی خط خودش راه برود. توی عالم بی.خیالی و نشئگی و هپروت هم نبوده، اتفاقا ً همه چیزهایی را که دور و برش اتفاق می.افتاده، خیلی خوب دیده و فهمیده. برای همین در داستان.هایش گاهی برمی.خوری به یک دوره یا اتفاق تاریخی که واقعا ً رخ داده و در داستان هم ازش چیزهایی نوشته اما دقیقا ً همان قدر که برای داستان گفتن لازم بوده؛ نه یک جمله بیشتر و نه یک جمله کمتر؛ یعنی اصرار هم نداشته که به خواننده.ها بفهماند که من کاری به این کارها نداشته.ام یا اصلا ً برایم مهم نیست.

دست از سر داستانم بردار
جعفر اهل کلاس برگزار کردن، شاگرد تربیت کردن و محفل و پاتوق درست کردن نیست. البته خبرهای رسیده حاکی از آن است که یک دوره.هایی با چند تا از دوستان جلساتی برگزار می.شده اما بیشتر وقت آن جلسه.ها به حرف زدن درباره داستان.های خوبی که خوانده بوده.اند می.گذشته؛ یعنی استاد یک پله بالاتر از بقیه نمی.نشسته و در تلاش برای تکثیر تأسف.برانگیز جعفر مدرس صادقی نبوده. به قول خودش؛ «اصلا ً نمی.فهمم چرا گلشیری به جای این که بنشیند و داستان.های دیگری بنویسد و چیزی را که در شازده احتجاب به.اش رسیده بود کامل کند، همه وقتش را صرف تربیت هزار تا عین خودش کرده است»؛ تازه نه خود گلشیری که نمونه.های دست چندم گلشیری. جعفر مدرس صادقی یک قانون دارد؛ ادبیات چیزی نیست که بشود به کسی یاد داد. ادبیات خواندنی است و تجربه کردنی؛ کشف و شهودی است که نویسنده در فرایند نوشتن به.اش می.رسد. او فقط دربند نوشتن داستان است؛ آن طور که باید روایت شود و برای رسیدن به این هدف هر کاری می.کند. استاد از نقد ادبی بیزار است، از دسته.بندی.های تئوریک داستان کوتاه و داستان بلند و رمان متنفر است، از گروه بندی نویسنده.ها در مکتب.های ادبی مختلف حالش به هم می.خورد و از واکاوی شخصیت.های داستان.هایش دیوانه می.شود.

قهرمان.های سرگردان
او در این 30 سالی که داستان می.نویسد (از سال 1358 که اولین کتابش را چاپ کرده)، سعی کرده است دنیای خودش را بسازد. برای همین در همه داستان.هایش سرنخ.هایی هست که بشود فهمید داستان اوست. نه این که مدام خودش را با شکل.های مختلف به خوردت بدهد، نه اما چیزهایی هست که بتوانی این را دریابی. مهم.ترینش هم نثر آهنگین اوست. او در سال.هایی که جوان.تر بوده و اسیر متون نثر کهن فارسی و مدام و شب و روز می.خوانده، این نکته را دریافته که نثر هم می.تواند موسیقی داشته باشد. تکرار عبارت.ها و کوتاهی یا بلندی جمله در داستان.هایش جادویی دارد که کلمات خشک و بی.روح را پر از حس و حال می.کند. به نظرش نثری که موسیقی نداشته باشد، فقط به درد گزارش نویسی و اطلاع رسانی می.خورد. شخصیت.های داستان.های او در بیشتر موارد آدم.های عادی.ای هستند که در دوره.های مختلفی زندگی می.کنند، گاهی اسیر کابوس.هایشان می.شوند، گاهی عاشق می.شوند و گاهی در دردسری می.افتند که دست خودشان نبوده اما یک ویژگی مشترک دارند؛ همه شان سرگردانند. راوی گاوخونی سرگردان است، کسری در هر سه داستانش (شریک جرم، کله اسب و سفر کسری) نمی.داند که چه می.کند. عاشق می.شود، فرار می.کند، کسی را می.کشد و ... . باقی شخصیت.ها هم همین اوضاع و احوال را دارند. مدرس صادقی در هر سال تقریبا ً بیش از یک کتاب منتشر کرده؛ مجموعه داستان.های کوتاه، رمان، ترجمه و ویرایش متون کهن. در داستان.هایش تلاش کرده کار جدیدی بکند اما همه داستان.هایش یک قدم به جلو نیستند و این طبیعی است. کدام نویسنده را سراغ داری که هر کار جدیدی که می.نویسد، از قبلی.ها بهتر باشد. داستان.های مدرس صادقی هم مثل داستان.های باقی نویسنده.ها بعضی.شان از بعضی دیگر متفاوت.تر، استخوان دارتر و قوی.ترند اما مهم این است که او هنوز دارد در جاده داستان راه می.رود، به خزعبل.گویی و کلی.بافی نیفتاده و اصلا ً قصد ندارد دنیا را تکان دهد.

دلنگرانی.های یک زن
جعفر مدرس صادقی بعد از سال.ها، برای اولین بار داستانی نوشته است که راوی اصلی.اش زن جوانی است که جند سالی از ازدواجش می.گذرد. پسر و دوستان پسر را که در یک خانه مجردی زندگی می.کنند از سال.های مجردی.اش می.شناسد و با او آشنا بوده و نه رفیق و اصلا ً ماجرای اصلی داستان هم همین است. آن دو سال.هاست که به کانادا. هاجرت کرده اند. از قضا چند تا از دوستان ابی – شوهرش – (همان.ها که چندین سال توی خانه مجردی با هم زندگی می.کرده.اند) هم به کانادا آمده.اند. داستان یکجورهایی با ارتباط ین همین رفقا و دوستان جدیدی که توی کانادا پیدا کرده.اند می.گذرد. داستان چندتا شخصیت دارد که هر کدام عین حلقه.های جداگانه.ای به زندگی راوی آویزان شده.اند. ابی و دوستانش از جمله همایون، یک دسته اند، مهشید و شوهر خارجی.اش، دیک، یک دسته دیگر و جیم که شاعری بزرگ است و چندین و چند جلد کتاب شعر چاپ کرده و راوی یک جورهایی شاگرد و مرید اوست هم یک دسته دیگر و البته دل نگرانی.های زن جوان هم جای خود دارد؛ زن جوانی که شوهرش دیگر آن شوهر قدیم نیست و آن عاشق زار و نزار دختر نیست. دختر با مشکلاتش دست و پنجه نرم می.کند. گاهی تصمیم می.گیرد که همه چیز را ول کند و برود دنبال زندگی.اش و گاهی تصمیم می.گیرد خودش را از ایوان آپارتمان.شان در طبقه بیست و هفتم پرت کند پایین اما: «کور خوانده ای ابی جان. من آدمی .نیستم که به این مفتی.ها خودم را پرت کنم پایین. از این فکر بیا بیرون».

کاغذ بی خط استاد
استاد داستان.هایش را بار اول روی کاغذ می.نویسد. از این کار خوشش می.آید. یک بار دیگر از اول تا آخر داستان را می.نویسد و این متن معمولا ً طرح کلی قصه است بدون جزئیات و بعد شروع می.کند به تایپ کردن، قبل.ها با ماشین تایپ و حالا با لپ تاپ. تازه آن وقت اول عشق است. او در حقیقت استاد بازنویسی است. منتظر الهام نمی.شود تا از اول تا آخر داستان را در یک نشست بنویسد. می.نویسد، خط می.زند، راوی را عوض می.کند، از یک جای دیگر وارد قصه می.شود و بالا و پایین می.کند تا برسد به آن چیزی که می.خواهد. هیچ وقت درباره ایده.هایش با کسی حرف نمی.زند و متن داستان را تا وقتی به نظرش نهایی نشده، به کسی نمی.دهد که بخواند. ساعت خاصی برای نوشتن تعیین نمی.کند و جای خاصی نمی.رود و به قول خودش از این قرتی.بازی.ها در نمی.آورد. هر وقت و هر جا که دلش خواست بنویسد، می.نویسد. خودش را در جایی حبس نمی.کند. مراقبه نمی.کند. وقتی متنی را دست می.گیرد، آن قدر درگیرش می.شود که هیچ چیزی نمی.تواند حواسش را پرت کند. وقتی بارها و بارها بازنویسی کرد و فهمید که کار تمام است، مدتی می.گذاردش کناری و می.رود سراغ کار دیگری. بعد از مدتی دوباره برمی.گردد و برای آخرین بار حک و اصلاح می.کند. بعد داستان را تایپ شده، ویرایش شده و صفحه آرایی شده روی سی دی تحویل ناشر می.دهد. وقتی کتاب چاپ شد، یک نسخه.اش را می.گیرد و با دقت می.خواند تا ببیند چه کرده و تنها دلواپسی.اش این است که نکند غلطی در آن باشد یا طرح جلدش افتضاح باشد که البته در این چاپ.های سال.های اخیر، ابراهیم حقیقی از هیچ کوششی برای طراحی جلدهای سردستی و غیر جذاب برای کتاب.های او دریغ نکرده. کافی است به طرح جلدهای مهدی سحابی برای چاپ.های اول کتاب.های قدیمی.تر نگاه کنید و آنها را با طرح جلد چاپ.های اخیر مقایسه کنید.

اول بالزاک شو بعد پروست
جملات قصار استاد
تعداد مصاحبه.های جعفر مدرس صادقی در تمام این سال.ها بیشتر از دو تا نبوده. او چندان از این که درباره داستانش با این و آن حرف بزند، دل خوشی ندارد و بیشتر دوست دارد داستان بنویسد تا درباره آن با کسی حرف بزند. این جملات استاد درباره داستان هم از بین دو، سه تا مصاحبه ای که تا حالا انجام داده برای تان جدا کردیم.
* برای من همه چیز با داستان شروع می.شود.
*همیشه برای شروع یک طرح خیلی کلی دارم. بدون یک طرح کلی و یک چارچوب اولیه شروع نمی.کنم. ولی در حین کار خیلی چیزها مشخص می.شود؛ یعنی برای خودم یک جور حالت مکاشفه دارد.
*چیزی که تأثیری اساسی در فرم می.گذارد، قصه ای است که دارم تعریف می.کنم، چون من از قصه شروع می.کنم.
* فقط آدمی .که هیچ وقت هیچ کاری نمی.کند، به بن بست نمی.رسد.
*هنوز سنت رمان خواندن در مملکت ما جا نیفتاده. عیب کار اینجاست که رمان آن اعتبار و منزلتی را که باید و آن محبوبیتی را که باید پیدا نکرده است.
* سیستم آموزشی فقط می.تواند آنهایی را که کتابخوان هستند از کتابخوانی منصرف کند.
* مشکل اینجاست نویسنده ای که تازه سه چهار تا داستان نوشته، می.خواهد یک شبه بشود مارسل پروست. اصلا ً دوست ندارد و حوصله ندارد که اول بشود بالزاک، بعد بشود فلوبر بعدا ً هم بشود پروست هر نویسنده ای حتی اگر نمی.خواهد و فرار نیست که توی فرم کلاسیک کار کند، باید این فرم را بشناسد و یک دوره.هایی را برای این که توی کارش جا بیفتد طی کند.
* من اصولا ً از جایزه زیاد خوشم نمی.آید.
* من خیلی زود فهمیدم که اگر بخواهم بیشتر از یک داستان بنویسم و اگر بخواهم به صورت حرفه ای و نه تفننی خودم را وقف این کار بکنم، باید از توی لاک خودم بیام بیرون و یاد بگیرم که به دور و برم نگاه کنم.
* من هیچ وقت وسوسه نشده ام که نقش یک معلم اخلاق یا مصلح اجتماعی را بازی کنم. من به هیچی به اندازه خود داستان علاقه مند نیستم.

روده درازی ممنوع
کتابخانه جناب نویسنده
در بین کارهای جعفر مدرس صادقی به شدت تنوع وجود دارد؛ از مجموعه داستان کوتاه گرفته تا ترجمه داستان و بازنویسی متون کهن. این.ها چندتا از خواندنی.ترین رمان.های جناب مدرس صادقی است.

عرض حال
«عرض حال»، یکجورهایی ادای دین مدرس صادقی به سنت رمان نویسی کلاسیک است. رستم، پسر دهاتی پرشر و شوری است که زیر بار هیچی نمی.رود، توی هیچ قالبی نمی.گنجد و به قول آقای نوبخت – پدرخوانده اش – هیچ جوره نمی.خواهد آدم شود. مدرس صادقی برای نوشتن این رمان وقت اساسی گذاشته و به قول خودش آن را خط به خط نوشته و حسابی به خودش پرهیز داده تا به دام آفت فرم کلاسیک داستان گویی که همانا روده درازی است، نیفتد و همان چیزهایی را بنویسد که باید می.نوشته.

گاوخونی
«گاوخونی»، روایتی از زندگی و کابوس.های پسر جوانی است سردرگم، یا یک علمه درگیری با پدرش، با زندگی.اش، با سنت.ها و هزار تا چیز دیگر. داستان عین یک خواب بلند است؛ یک خواب وهم آلود، یک خوای وهم آلود و خیلی خیلی واقعی. مدرس صادقی انگار داستان را در یک نشست نوشته. هر چند جایی این را نگفته اما پیداست؛ بس که یکدست و بس که روان است؛ رمانی روان و موجز که هیچ کلمه اضافی.ای توی آن پیدا نمی.شود و خیلی تحت تأثیر متون کهن فارسی است.

بیژن و منیژه
این رمان را جناب استاد پارسال روانه پیشخوان کتابفروشی.ها کرد و مثل آثار دیگر مدرس صادقی، رمانی است خوشخوان. ماجرای رمان حول مثلثی عشقی شکل گرفته است. سعید و اردلان دو همبازی قدیمی .و هر دو عاشق بنفشه (هما) هستند؛ عاشق دختری که هر دو از دوران کودکی او را می.شناختند. مدرس صادقی در «بیژن و منیژه» بار دیگر سراغ طرح رابطه پدر و پسر رفته است؛ یعنی همان مقوله ای که در گاوخونی هم به آن پرداخته بود.

کله اسب
این رمان جزو اولین کتاب.هایی است که از جناب مدرس صادقی خوانده ایم. آقای نویسنده «کله اسب» را در اوایل دهه 70 نوشت و همان موقع هم بین کتابخوان.ها حسابی دست به دست چرخید. در خط اصلی داستان هم مثل بقیه داستان.های مدرس صادقی، عشق حرف اول را می.زند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 200]