لاک پشت های دريايی ايران

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: تنوع زيستی و جاندارانی كه در طبيعت می بينيم لاک پشت های دريايی ايران

در ایران پنج گونه لاک پشت دریایی از هفت گونه موجود در دريا ها و اقيانوس ها مشاهده و ثبت گرديده است. در كشورمان در مورد اين جانوران زيبا، تحقيقات چندانی صورت نگرفته و لذا برای ما در ايران نا شناخته مانده اند. البته معاونت محيط زيست دريايی و گاهاً دانشجويان و اساتيد رشته زيست دريا مطالعاتی درباره آن ها داشته اند.

اسامی اين پنج گونه به قرار زير است:

1. لاک پشت سبز ( Green Turtle )، در خطر

2. لاک پشت سرخ یا سرپهن ( Loggerhead Turtle )، در خطر

3. لاک پشت زيتونی ريدلی ( Olive Ridley Turtle )، در خطر

4. لاک پشت منقار عقابی ( Hawksbill Turtle )، در آستانه انقراض

5. لاک پشت چرمی ( Leatherback Turtle )، در آستانه انقراض

به طور کلی این نوع جانوران در كل درياها و اقيانوس ها در بحران زیستی به سر می برند و دلایلی بر انقراض آن ها من جمله آلودگی دریاها، ورود زباله هاي پلاستيكي به آب، بلوغ دير هنگام، از بين رفتن و مورد هجوم قرار گرفتن تخم ها توسط جانوران مختلف، خطر صيد در دريا و ... وجود دارد كه توجه آدمی به اين جانوران آبزی را دوچندان می كند.

چندین دهه است که از وجود لاک پشت چرمی در ایران اطلاعی در دست نیست زیرا این گونه و نیز لاک پشت پوزه عقابی نسبت به سه گونه فوق کمیاب ترند و در لیست قرمز اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت در آستانه انقراض یا معرض خطر بحرانی قرار داشته و گونه چرمی تمایل بیشتری به تکمیل چرخه زندگی خود در آب های اقیانوسی دارد.

لاک پشت زیتونی هم فقط در آب های عمان مشاهده شده و به طور کلی سه گونه دیگر در خلیج فارس بیشتر دیده می شوند تا در دریای عمان. اصولاً این جانوران برای تکمیل چرخه زندگی خود به مناطق مرجان خیز نيازمندند. در ايران فراوان ترين گونه لاک پشت سبز و پس از آن لاک پشت سرخ می باشد. از مناطق لاک پشت خیز ایران در واقع همان مناطق مرجانی از قبیل جزایر هندورابی، قشم، هنگام، هرمز، كيش، فارور، شيدور، نخيلو، ام الكرم، خاركو و بعضاً سواحل بندر عباس، بندر جاسک، چابهار و بوشهر ميزبان و مأمنی برای تخم گذاری انواع اين جانوران است.

كلياتی پيرامون اين جانوران:

ویژگی ها: همگی لاک پشت های بزرگی هستند كه پراكنش آن ها در درياهای گرم و نيمه گرم بيشتر نقاط زمين است. انگشت ها و چنگال ها در همه گونه ها طی تكامل از بين رفته و دست ها و پاها به اعضايی پارو مانند تبديل شده اند. لاک پشت های امروزی چه خشكی زی و چه آبزی، فاقد دندانند و در عوض فک های قوی جای دندان را گرفته اند. لاک شامل پوسته پشتی ( Carapase ) و شكمی ( Plastron ) است كه هر كدام از جنس صفحات استخوانی پوشيده با صفحات شاخی ( شاخ يا كرآتين، از پروتيين های ساختاری بسيار محكم است كه موها، ناخن ها، شاخ حيوانات و ... از اين جنس می باشد ). بافت هايی مثل مغز به كمبود اكسيژن يا آنواُكسی مقاومند و لذا به مدت طولانی قادرند برای تنفس به سطح نیایند. حس بويايی خوبی دارند.

تغذیه عمومی: جلبک ها و گیاهان آبزی، ماهی، خارتنان، نرم تنان، اسفنج ها، سخت پوستان و ... .

تولید مثل: عموماً از بهمن ماه تا اواخر خرداد فصل تخم گذاری است؛ برای تخم گذاری به ساحل می آيند و با طی مسافت های طولانی، تخم ها را در ساحل، درون حفرات نسبتاً بزرگی كه به كمك پاهای عقبی ايجاد می كنند می گذارند و بعد از عمل تخم گذاری روی آن را دوباره می پوشانند. بچه لاك پشت ها دشمنان زيادی از خرچنگ ها تا پستانداران و پرندگان دارند. يكی از اين دشمنان هم آدمی است، زيرا تخم ها و يا بچه لاك پشت ها در بعضی مناطق اشاره شده به عنوان غذا مصرف يا در تورهای ماهيگيری گرفتار می شوند كه همين امر باعث كاهش شديد جمعيت انواع گونه های آن ها در سراسر كره زمين شده است. لاك پشت ها اغلب برای تخم گذاری به همان محلی كه تولد يافته اند بر می گردند كه اثبات شده اين امر به بوی آب وابستگی دارد. نوزادان سر برآوده از زمين، در ساحل و بدون حضور والدين به سمت دريا حركت می نمايند.

لاک پشت سبز: وجه تسميه اين جاندار نشأت گرفته از رنگ سبز چربی گران قيمتش است كه سبب نابودی و كاهش نسل آن گرديده است. اين گونه دارای لاك بزرگ قلبی شكل به رنگ قهوهای تيره يا زيتونی با طول كاسه 80 -150 سانتی متر است كه از گياهان دريايی، جلبك های مختلف و برگ درختان حرا تغذيه می كند و لذا اوقات زيادی را در نزديكی سواحل می گذراند. نابالغ ها نيز تمايل بيشتری به رژيم گوشت خواری دارند و از نرم تنان، سخت پوستان و اسفنج ها تغذيه می كنند.

لاک پشت سرخ یا سرپهن: این گونه کاسه قلبی شکل به رنگ قهوه ای قرمز و سرِ به تناسب خیلی بزرگ دارد. طول کاسه ۸۰ - ۱۲۵ سانتی متر است و تغذیه آن نرم تنان، سخت پوستان و ماهی را در بر دارد و بنابراین بیشتر زندگی خود را در آب های ساحلی مانند خلیج ها، مصب ها و باتلاق های ساحلی می گذراند. درنتیجه متأسفانه تعداد زيادی از آن ها در تورهای ميگو و ماهی گيری گرفتار و تلف می شوند.

لاک پشت زیتونی ريدلی: این گونه در آب های ایرانی خلیج گواتر در دریای عمان زیست می کند. کاسه آن تقریباً گِرد و به رنگ زیتونی خاکستری با متوسط ابعاد ۵۱ - ۷۵ سانتی متر با میانگین وزن ۶۰ - ۸۵ کیلو گرم.

لاک پشت پوزه عقابی: پوزه بلند توأم با خمیدگی آن که نوک پرندگان شکاری را تداعی می نماید، این نام را به آن داده است. این گونه لاک پشت از دو گونه سبز و سرپهن جثه کوچک تری داشته با طول کاسه ۴۳ - ۹۰ سانتی متر و رنگ قهوه ای متمایل به سبز تیره. لاک پشت منقار عقابی در آب های ساحلی من جمله سواحل مرجانی و صخره ای، یافت می شود. همه چیزخوار است ولی سخت پوستان مرجان ها توتیاها ماهی و امثال آن ها را ترجیح می دهد و به همین جهت در جنگل های حرا، خورها، تالاب های ساحلی و تپه های مرجانی زندگی می کند.

لاک پشت چرمی: اين گونه بزرگ ترين لاک پشت جهان با طول كاسه ۷۰/۲ متر و وزن 725 كيلو در مقابل بزرگ ترين لاک پشت خشكی با وزن حدودی 225 كيلو قرار دارد. ساختار لاک در اين گونه مانند چهار گونه ديگر از صفحات شاخی درست نشده بلكه از پلاک های استخوانی كوچک تشكيل می شود كه در داخل پوست بسيار محكم و چرم مانند حيوان به فرم موزاييک متصل به هم تركيب شده اند. اين كاسه دارای 7 برآمدگی طولی به رنگ قهوه ای سوخته تا سياه با تركيبی از سبز است. از گياهان دريايی و سخت پوستان تغذيه می كند ولی غذای اصلی آن توتيا كه نوعی خارتن است، می باشد؛ فراوانی و گستره اصلی پراكندگی آن اقيانوس اطلس است.