کليساى تاتووس

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

کليساى تاتووس يکى از معتبرترين و پر نقش و نگارترين کليساهاى ارمنيان در ايران است که شهرت جهانى دارد.
سراسر ديوارهاى جنوبى و شمالى و همچنين برج ناقوس کليسا داراى حجارى.هاى منحصر به فرد است، ظرافت، تناسب، زيبايى و نمادهاى به کاربرده شده در نقش برجسته.هاى اين کليسا، در نوع خود در جهان مسيحيت بى.نظير است.
سازمان ميراث فرهنگى کشور در سال 1383 اسناد و مدارک کليساهاى: تاتووس مقدس، استپانوس مقدس و سه کليساى مريم مقدس، گوداک مقدس و چوپان واقع در حريم کليساى استپانوس، و کليساى مريم مقدس يا دزور دزور را شامل؛ تاريخچه کليساها، عکس.هاى قديم و جديد آنها، طرح.هاى مديريتى تنظيم شده توسط استان.هاى آذربايجان شرقى و غربى، طرح.هاى ساماندهى، مرمتى، امکانات گردشگرى و... را براى ثبت در فهرست ميراث جهانى به سازمان يونسکو ارسال داشت.
در سال 1384 به خاطر وجود نواقص در پرونده کليساى تاتووس، ثبت اين کليسا در فهرست ميراث جهانى پذيرفته نشد. با رفع کاستى.هاى اشاره شده در سال 1385، مجدداً پرونده کليساها مورد بررسى سازمان يونسکو قرار گرفت اما به سبب وجود نقص فنى از سوى کميته سازمان يونسکو رد شد.
پس از تکميل پرونده در بهمن.ماه 1385 و ارسال آن به سازمان يونسکو، پرونده کليساى تاتووس موفق به اخذ تاييديه مرحله اول شد. کارشناسان و مشاوران سازمان يونسکو به ايران آمدند و از کليسا بازديد کردند و نظريه کارشناسان ضميمه پرونده گرديد.
اينک در انتظار اعلام نظر کميسيون سازمان يونسکو مى.باشيم. سازمان يونسکو براى ثبت بناهاى تاريخى در فهرست ميراث جهانى معيارهايى دارد،برخى از اين معيارها عبارتند از:
- اثر مورد نظر دستاورد هنرى منحصر به فرد يا شاهکارى برآمده از نبوغ خلاقه بشر باشد.
- اثر مورد نظر گواهى بى.همتا و يا دست کم استثنايى بر يک سنت فرهنگى يا تمدن زنده يا از ميان رفته باشد.
- اثر مورد نظر نمونه.اى برجسته از نوعى بنا يا مجموعه معمارى پراهميت در تاريخ بشر باشد.
کليساهاى معرفى شده به سازمان يونسکو به طور بسيار مختصر معرفى مى.شوند:
کليساى تاتووس مقدس
در جنوب شهر ماکو در 15کيلومترى شمال شرقى سيه.چشمه و 7 کيلومترى شمال راه سيه چشمه به قره ضياءالدين کليساى تاتووس واقع شده است. به سبب دفن تاتووس يکى از حواريون حضرت عيسى مسيح در اين کليسا، کليساى تاتووس نزد ارمنيان بسيار مقدس و محترم است.
کليساى تاتووس يکى از معتبرترين و پر نقش و نگارترين کليساهاى ارمنيان در ايران است که شهرت جهانى دارد. سراسر ديوارهاى جنوبى و شمالى و همچنين برج ناقوس کليسا داراى حجارى.هاى منحصر به فرد است، ظرافت، تناسب، زيبايى، و نمادهاى به کاربرده شده در نقش برجسته.هاى اين کليسا، در نوع خود در جهان مسيحيت بى.نظير است، حجاران هنرمندى که با توشه.اى سرشار از هنر،. تجربه و مهارت، نقش.برجسته.هاى اين اثر مذهبى و هنرى را به وجود آورده.اند، داراى چنان ذوق و قريحه بودند که توانستند چنين نقش برجسته.هايى از خود به يادگار بگذارند و آن را در شمار گنجينه هنر حجارى ايران زمين درآورند و زايران کليسا را به تحسين وا دارند.
هر سال در فصل تابستان در ماه ژوئيه ارمنيان ايران و برخى از سفيران مسيحى کشورهاى خارجى در ايران به زيارت کليساى تاتووس مى.آيند و در مراسم خاص مذهبى شرکت مى.کنند. در سال 1386 روز 30 تيرماه برابر با 21 ژوئيه روز زيارت کليساى تاتووس است.
کليساى تاتووس در سده هفتم ميلادى ساخته شده است. قسمت شرقى کليسا که با سنگ سياه ساخته شده بخش کهن کليسا است.
دولت قاجار خصوصاً عباس ميرزا نايب السلطنه در نظر داشتند که محل مرجع تقليد ارمنيان جهان که در اجميادزين( نزديک ايروان) بود به کليساى تاتووس منتقل و اين مرکز را از زير نفوذ روسيه تزارى و دولت عثمانى خارج سازند تصميم گرفته شد که با افزودن مجموعه بنايى به کليساى کهن، کليساى تاتووس را وسعت داده و آن را شبيه کليساى اجميادزين سازند.
با حمايت مادى و معنوى عباس ميرزا، معماران و حجاران به تلاش پرداختند و در ادامه کليساى کهن در ضلع غربى آن تالارى ديگر که مکمل کليساى کهن بود ساختند. بناى جديدالاحداث بزرگتر از بناى کهن کليسا ولى با همان سبک ساخته شد. ديوارهاى خارجى بناى جديد با نقش و نگارهاى برجسته؛ روحانيون، قديسان دين مسيح و گل و بته تزيين شده است.
کليساى تاتووس مقدس به شماره 405 به تاريخ 11/11/1334 در فهرست آثار ملى ايران به ثبت رسيده است.
کليساى استپانوس مقدس
يکى از زيباترين و مشهورترين کليساهاى ارمنيان در جهان مسيحيت، کليساى استپانوس مقدس با ويژگى.هاى معمارى و تزيينى بسيار است. اين کليسا در 15کيلومترى غرب جلفا و 6کيلومترى رود ارس واقع شده است. استپانوس مقدس يکى از هفت نفر نيک تاماتى است که مراسم تحليف او به وسيله حواريون حضرت عيسى مسيح انجام گرفت و از مبلغان مسيحيت شد.
يهوديان اورشليم به او تهمت زدند که سخنانى برخلاف شريعت يهود گفته، استپانوس را دستگير و در روز 26دسامبر سال 36 ميلادى سنگسار کردند و به شهادت رساندند. کليساى استپانوس در دژى استوار واقع شده. ارمنيان به مجموعه بناهايى که در اين گونه دژها بنا مى.کردند وانک ( دير) مى.گويند. تاريخ بناى کليساى استپانوس دقيقاً مشخص نيست. کهن.ترين سندى که از وجود وانک(دير) در اين منطقه آگاهى مى.دهد مربوط به سال 649 ميلادى است.
کليه ديوارهاى خارجى، بام، ساق گنبد، گنبد، ستون.ها و برج.ناقوس کليسا را با سنگ.هاى سفيد و صورتى تراشيده شده ساخته.اند. گنبد عظيم شانزده ضلعى مرتفع کليسا را بر روى چهار ستون سنگى قطور که با سنگ.هاى تراشيده ساخته شده است استوار کرده.اند.
سراسر لبه ساق گنبد لوزى.هايى ترسيم شده اين لوزى.ها با طرح.هاى اسليمى و هندسى تزيين گرديده.اند. کليه بخش.هاى داخلى کليسا، اطراف پنجره.ها، ساق گنبد، ديوارها و ستون.ها با گل و بته و پرندگان نقاشى و تزيين شده.اند.
در برخى نقاط اين تزيينات و نقاشى.ها محو و خراب شده.اند و در انتهاى هر يک از زواياى شيب.دار دامنه گنبد کليسا به جاى ناودان مجسمه کله قوچ، گوزن، ابليس،. گاو و بز قرار دارد.
سرتاسر ديوارهاى خارجى کليسا پوشيده از حجارى.ها، طاق.نماها، نيم ستون.ها و مقرنس. کارى.هاى بسيار زيباست که مجموعه را به صورت يکى از شاهکارهاى بسيار نفيس معمارى ايران زمين درآورده است.
سه کليسا در حريم کليساى استپانوس در منطقه دره شام وجود دارد، روستاهاى دره شام تا دوره صفويه فعال بودند و ارمنيان در اين روستاها کشاورزى و دامپرورى مى.کردند. پس از کوچ ارمنيان به داخل فلات ايران به وسيله شاه عباس صفوى روستاهاى دره شام خالى از سکنه شد. سه کليساى روستاهاى دره شام عبارتند از کليساى مريم مقدس که در سال 1518 ميلادى ساخته شده است.
کليساى گودرک مقدس در پشت ارتفاعات کليساى استپانوس قرار دارد و کليساى چوپان که محل عبادت چوپانان روستاهاى ارمنى.نشين دره شام بود. اطراف کليساى چوپان تعداد بسيارى سنگ قبر وجود دارد.
کليساى مريم مقدس يا کليساى دزور دزور
در 12کيلومترى جنوب ماکو نزديک روستاى بارون، در دهانه دره آگى يا دزور دزور با پيوستن سه نهر به يکديگر سرچشمه روخانه زنگى مار را تشکيل مى.دهند. در سالهاى 1315 تا 1324م/ 715 تا724هـ. ن در اين مکان کليسا و دير مريم مقدس به وسيله اسقف «بسداچى زاکاريا» ساخته شد.
وزارت نيرو براى آبيارى و احياى زمين.هاى دشت ماکو، تصميم گرفت روى رودخانه زنگى مار يا «ماکو چاى» سد مخزنى احداث کند . مناسب.ترين مکان براى ساختن سد، دهانه تنگه دزور دزور بود. در محدود اراضى مربوط به سد، کليساى مريم مقدس قرار داشت. در صورت ساختن سد،.کليسا در زير آب مدفون مى.شد.
سازمان ميراث فرهنگى کشور در صدد برآمد گرانبهاترين ارمغان را که جابه.جايى کليساى مريم مقدس و نجات آن بود به جهان مسيحيت و خصوصاً ارمنيان جهان هديه کند. سازمان ميراث فرهنگى با هماهنگى با خليفه.گرى ارمنيان آذربايجان و وزارت نيرو درصدد برآمد ساختمان کليساى مريم مقدس را به مکانى امن منتقل سازد.
اين کليسا با سنگ.هاى تراشيده شده در حجم.هاى مختلف ساخته شده است. نماى کليسا بسيار ساده بوده فقط در اطراف پنجره.ها و نورگيرى.ها با ستون.هاى کاذبى که به قوسى جناغى منتهى مى.شوند تزيين شده است.
سازندگان کليسا، سنگ.ها را طورى تراشيده بودند که هر دو سنگ به صورت چفت و بست به يکديگر متصل شده.اند. براى انتقال کليساى مريم مقدس در مدت 25 روز با رعايت نکاتى علمى، سنگ به سنگ، در لايه.هاى ديوار چينى شماره.گذارى و پياده کردند و به محل ديگر بر روى يک برآمدگى صخره.اى که در حدود 110 متر مرتفع.تر از محل اوليه کليسا در 600مترى آن بود انتقال دادند.
در اواخر آبان ماه 1367 کار انتقال و بازسازى کليسا در محل جديد به شيوه.اى مطلوب به پايان رسيد پس از پايان عمليات جابه.جايى کليساى مريم مقدس، لوح سنگى که تهيه شده بود بر ديوار کليسا نصب شد.
در بخشى از لوح مزبور نوشته شده است:« پس از مطالعات لازم، سنگ به سنگ پياده کرده و در حدود ششصد مترى محل اوليه در پاييز هزار و سيصد و شصت و هفت هجرى شمسى با هيئت اصلى خود بازسازى کرد تا نشانى باشد زنده از توجه جمهورى اسلامى ايران به حفظ آثار تاريخى و احترام به شعائر و مقدسات هموطنان ارمنى».

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 63]