؛ علامه فن تجويد قرآن كريم

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: به‌مناسبت 4 آذر سال‌روز درگذشت استاد «محمود خليل‌الحصري»استاد «محمود خليل‌الحصري»؛ علامه فن تجويد قرآن كريم
گروه فعاليت‌هاي قرآني: امروز، چهارم آذرماه سال‌روز درگذشت استاد «محمود خليل‌الحصري» يكي ديگر از ستارگان آسمان تلاوت قرآن كريم از كشور مصر است، به اين‌بهانه نگاهي به زندگي‌نامه و فعاليت‌هاي قرآني اين استاد بزرگ فن قرائت قرآن داريم.
«محمود خليل‌الحصري» از جمله قارياني است كه كلام خدا را با خضوع و زيبايي خاصي تلاوت مي‌‌كند و به قلب‌ها مي‌نشاند، اين استاد فن تلاوت قرآن كريم در 17 سپتامبر سال 1917 ميلادي در شبرالنعله از توابع طنطاي مصر به‌ دنيا آمد، وي از جمله كساني بود كه فكر قرائت قرآن را همراه با صداي خوش در سر پروراند و پس از آن راديوي مصر، صوت دل‌نشين قرآن او را از قاهره پخش كرد و البته راه‌گشاي اين فكر در استاد، اين بيان لطيف و نفيس پيامبر بزرگوار اسلام است كه فرمود: «لكل شيء حليه و حلية القرآن الصوت الحسن» يعني براي هر چيز زينت و زيوري است و زيور قرآن صوت نيكوست. (1)

مرحوم استاد حصري درباره شرح حال زندگي‌اش مي‌گويد: آغاز زندگي من در «شبرالنعله»، مركز طنطا بوده است و من در آن‌جا چشم به ‌جهان گشودم و به مناسبت اين‌كه شغل پدرم حصيربافي بود، مردم مرا «حصري» ناميدند. (2)

آن‌گاه استاد با مكثي كوتاه به ياد دوران كودكي خويش افتاد و بعد از چند ثانيه چنين ادامه مي‌دهد: پدرم در آن زمان در مغازه‌اي كوچك به‌ شغل حصير‌بافي مشغول بود و من نيز در همان زمان كودكي در كنار يادگيري و پرداختن به حفظ قرآن كريم، در بافتن و فروش حصير به پدرم كمك مي‌كردم و از اين بابت نيز همواره شاد و مسرور بودم و بالاخره در 10 سالگي موفق به حفظ كل قرآن كريم شدم. (3)

استاد خليل‌الحصري خاطرات كودكي خود را اين‌گونه ادامه مي‌دهد: در اين‌جا بايد به اين نكته اشاره كنم كه معلم مكتب‌خانه‌ام نقش بزرگي در تربيت و ياد‌گيري من در آن سنين داشت كه از اين بابت من همواره تا آخر عمرم مرهون زحمات و توجهات اين استاد دل‌سوز هستم. (4)

چگونگي و نحوه آشنايي حصري با «مصطفي اسماعيل»

استاد حصري به چگونگي و نحوه آشنايي خود با مرحوم استاد «مصطفي اسماعيل» و استاد «محمود علي‌البناء» اشاره كرده و مي‌گويد: من به‌ همراه استاد مصطفي اسماعيل و محمود علي البناء در مؤسسه الاحمدي واقع در زادگاهم نزد استاد «ابراهيم سلام» اشتغال به آموزش علوم قرائت و اصول آن كردم و در اين مدت كه تا سال 1940 ميلادي به‌ طول انجاميد تنها وسيله رفت و آمد من به ‌دليل صعب‌العبور بودن جاده‌ها در آن موقع قدم‌هاي من بود كه در طول مسير، شيرين‌ترين آيات قرآن را انتخاب كرده و زير لب زمزمه مي‌كردم و بالاخره در انتخاباتي كه در سال 1944 ميلادي براي شناسائي بهترين قاري قرآن در راديو مصر برگزار شد، من از بين 200 نفر از قارياني كه در حضور كميته‌اي مركب از مرحوم استاد «مصطفي رضا» و استاد «الصباء» و شيخ القراء آن زمان مصر تشكيل شد، رتبه اول را احراز كردم و اين نقطه عطفي بود در تاريخ زندگي‌ام، چرا كه بعد از اين موفق شدم تا آواي دل‌نشين قرآن كريم را از طريق امواج راديو در اختيار مشتاقان و شيفتگان كلام حق قرار دهم.(5)

استاد «محمود خليل‌الحصري» شرح حال زندگاني خود را اين‌گونه ادامه مي‌دهد: من پس از پنج سال قرائت در راديو، براي مسئوليت قرائت قرآن در مسجد «الاحمدي» واقع در زادگاهم طنطا تعيين شدم و سپس در سال 1950 ميلادي به‌ جانشيني مرحوم استاد «السيفي» قاري مسجد الحسين منصوب شدم و به‌ سال 1965 ميلادي نيز به‌ سمت مشاور امور قرآن كريم در وزارت اوقاف مصر منصوب شدم و يك سال بعد در جشن دانش به سبب حفظ كل قرآن كريم به روايت حفص و ورش و به سبب ديگر تأليفاتم در زمينه قرآن كريم به نشان درجه اول علوم و فنون نائل شدم.(6)

نظر استاد «حصري» درباره خصوصيات يك قاري قرآن

استاد حصري درباره خصوصيات يك قاري قرآن مي‌گويد: كسي كه كلام الهي قرآن را تلاوت كند، اولاً بايد به احكام قرائت‌ها و مكان‌هاي وقف و اصول تجويد و اداي كلمات قرآني تسلط كامل داشته و نيز از صداي زيبا و دل‌نشيني برخوردار باشد كه بتواند قرآن كريم را با صوتي خوب تلاوت كند، بنابراين قاري قرآن بايد داراي صوتي خوش و قدرت بيان و آشنايي به قواعد و اصول علم تجويد و توانايي حسن اداي حروف را داشته باشد تا بدين ترتيب، يك آهنگ طبيعي در تلاوت قرآن بوجود آيد كه بالاتر از هر آهنگي بوده و همراه با كلام خدا باشد و اين امر شنونده را مجذوب و مبهوت كلام خدا مي‌سازد. (7)

وي ادامه مي‌دهد: در مورد صدا بايد به اين نكته اشاره كرد كه اصوات قاريان قرآن، انواع و اقسام گوناگوني دارد كه براي هر كدام از آن‌ها نيز شيفتگاني وجود دارد به‌طوري كه مثلاً در ميان اساتيد و قراء معروف جهان، مرحوم استاد «محمد رفعت» داراي صدايي خوب و مرحوم استاد «السيفي» داراي حسن اداي حروف بودند. (8)

سفرهاي استاد «حصري» به كشورهاي جهان براي تلاوت قرآن

استاد حصري اولين قاري مصر بود كه به خارج از كشور مسافرت كرد و در هند و پاكستان تلاوت‌هاي زيبايي اجرا كرد و در كشورهايي مانند اندونزي، مالزي و فيليپين و فرانسه هم به تلاوت قرآن پرداخت، در مجموع وي به بيش از 40 كشور جهان براي تلاوت قرآن كريم سفر كرد كه از مهمترين آن‌ها مي‌توان به سفر وي در سال 1960 به هند به همراه «جمال عبدالناصر» رئيس جمهور وقت مصر و سفر به آمريكا همراه با رئيس جمهور وقت مصر در سال 1977 اشاره كرد. (9)

همچنين وي اولين قاري مصري است كه كل قرآن را به روايت «دوري از ابي‌عمر» تلاوت كرد و اولين كسي بود كه قرآن را به روايت حفص از راويان مختلف خواند و ضبط كرد. (10)

تأليفات استاد «حصري» در زمينه‌هاي مختلف علم قرائت

استاد خليل‌الحصري علاوه بر گنجينه‌هاي بي‌شماري كه در علم قرائت قرآن از خود به يادگار گذاشته است داراي تأليفات بسيار ارزنده در زمينه‌هاي مختلف علم قرائت است، از ويژگي‌هاي بارز مرحوم خليل‌الحصري جايگاه استادي وي در دانشگاه الازهر و همچنين تأليف كتابي به‌نام «معالم الاهتداء الي معرفة الوقف و الابتداء» است كه يكي از آثار گران‌بها در زمينه وقف و ابتداء است.(11)

استاد حصري در كتاب «معالم‌الاهتداء الي معرفة الوقف و الابتداء» با ارائه نظرات سودمند و بسيار خوب و با طرح ادله علمي به مسائل صرف و نحوي اشاره كرده و راهنماي جامع و كاملي را براي قاريان جوان كه در قرائت‌ خود در چه مواقعي وقف كرده و از چه مكان‌هايي تلاوت خود را آغاز كنند را ارائه مي‌كند.

اين استاد علاوه بر كتاب معالم الاهتداء تأليفات ديگري نيز در زمينه علوم قرآني دارد كه از جمله آن‌ها مي‌توان به كتاب «آموزش احكام تلاوت قرآن» و «زندگي‌نامه قاريان سبعه و عشره» اشاره كرد؛ گفته مي‌شود وي كتاب‌هاي خود را با كمك و ياري فردي به‌نام «عبدالفتاح القاضي» تأليف كرده و اين فرد در اين راه كمك‌هاي فراواني را به استاد حصري كرده است.

استاد حصري در سال 1963 اولين دوره ترتيل كل قرآن را به روايت حفص از عاصم تلاوت كرد و در سال 1965 نيز به عنوان «شيخ‌المقارئ» مصر انتخاب شد كه اين مسئوليت بعد از فوت وي بر عهده استاد «عبدالباسط محمد عبدالصمد» گذاشته شد، وي همچنين مسئول كميته «اتحاد جهاني قاريان قرآن كريم» و همچنين عضو «لجنة تصحيح المصاحف» (هيئت تصحيح قرآن‌ها)ي كشور مصر بود.

تلاوت ترتيل استاد خليل‌الحصري بسيار زيبا است و وي در ترتيل خود بيشتر از نغمات «حجاز كار» و «نهاوند» استفاده مي‌كند، وي دوره‌هاي ترتيل خود را به روايت‌هاي «يعقوب»، «ابي‌جعفر»، «عمر»، «ورش از نافع»، «ورش از قالون» و «حفص از عاصم» تلاوت كرده است.

سبك تلاوت استاد حصري، سبكي آموزشي است و مي‌توان گفت كه نوع تلاوت‌هاي اين استاد نسبت به تلاوت‌هاي قارياني مانند «مصطفي اسماعيل»، «عبدالباسط محمد عبدالصمد» و «محمد صديق منشاوي» به علت عدم استفاده از الحان گوناگون عامه‌پسند نيست.

سفر استاد «حصري» به جمهوري اسلامي ايران

استاد حصري در سال 1350 هجري شمسي به همراه استاد «محمد الفحام» شيخ الازهر و دو تن ديگر از اعضاي اين دانشگاه به ايران آمد و در مسجد الجواد واقع در ميدان هفت تير تهران سوره «شوري» را تلاوت كرد. (11)

اين استاد با تلاوت آيه 23 سوره شوري «ذَلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى...» در واقع عشق و ارادت خود به اهل بيت پيامبر(ص) را نمايان كرد. (12)

استاد محمود خليل‌الحصري همچمنين از مدرسان و استادان برجسته دانشگاه الازهر مصر و مشاور عالي راديو قرآن اين كشور بوده و بارها به دريافت نشان‌هاي شايستگي نايل آمده‌ است.

اين استاد در 24 نوامبر سال 1980 ميلادي مطابق با سال 1390 هجري قمري در شهر قاهره چون ستاره‌اي پرفروغ از آسمان مشاهير قرائت قرآن افول كرده و جهان اسلام را در مصيبت و فقدانش سوگوار و داغدار كرد؛ روحش شاد و يادش گرامي باد.

گزارش از: سيد جاسم موسوي

-----

منابع:

(1)، (2)، (3)، (4) ترجمه از سايت www.qquran.com

(5)، (6)، (7)، (8 ) ترجمه از سايت www.islam.maktoob.com

(9) مصاحبه خبرگزاري ايكنا با «مهدي دغاغله»، جمعه 05 مهر 1387

(10)، (11)، (12) مصاحبه خبرگزاري ايكنا با «محمد‌تقي مروت»، يكشنبه 03 آذر 1387
سه شنبه 5 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1736]