بررسي 33 سال تحريم و راهكارهاي مديريت آن: عبور از تحریم

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

جمهوری اسلامی است؛ تحریم.هایی که از ممنوعیت فروش سیم خاردار در جنگ تحمیلی شروع شد و امروز بسیاری از فعالیت.های اقتصادی کشور را دربرمی.گیرد.
هرچند آمریکا و غرب در توجیه تحریم.های اعمالی علیه ایران شعار همراهی با مردم ایران سر می.دهند، اما در عمل فشار بسیاری از تحریم.هایی که در ظاهر علیه نظام جمهوری اسلامی صادر شده.اند بردوش مردم عادی است. تحریم فروش بنزین نمونه.ای از این دست تحریم.هایی است که مستقیم و غیرمستقیم با زندگی روزمره مردم سروکار دارد و یا ممنوعیت فروش قطعات هواپیما و سوخت.گیری هواپیما.های ایرانی که مستقیما با جان شهروندان ایرانی در ارتباط است و خود گواهی است بر نقض شعار.های حقوق بشری که هر روز سران کشور.های غربی بر کوس آن می.دمند. با این حال بسیاری از کارشناسان معتقدند چنانچه ایران از این گردنه بزرگ عبور کند به شکل مضاعفی سرعت حرکت خود در توسعه فناوری و اقتصادی را افزایش داده در حالی.که این حرکت خودبنیاد و با اثرپذیری پایین از تحولات سیاسی بین.المللی در جریان است. البته جمهوری اسلامی از راهکارهای عینی و عملیاتی کارسازی برای ناامید.سازی. مخالفان برخوردار است. با این حال نباید اینگونه انگاشته شود که تحریم به.خودی.خود یک فرصت است و با این منطق به استقبال تحریم.ها رفت. بلکه آنچه تحریم.ها را از تهدید به فرصت مبدل می..کند همانا مدیریت صحیح و کارآمد تهدیدات و ظرفیت.های موجود است. در ادامه به برخی از مصادیق تحریم.ها در چند سال گذشته و راهکار.های عبور از آنها پرداخته خواهد شد.
تحریم های آمریکا علیه ایران
واکنش به اشغال لانه جاسوسی
اولین رشته از تحریم.ها علیه .ایران بعد از اشغال لانه جاسوسی توسط دانشجویان ایرانی و گروگان گرفته شدن دیپلمات.های آمریکایی در سال.1358 اعمال شد. بر این اساس معاملات تجاری بین ایران و آمریکا و واردات کالا یا خدمات از ایران به آمریکا به.صورت مستقیم یا از طریق کشورهای ثالث ممنوع اعلام شد. با این حال موارد زیر شامل این ممنوعیت.ها نمی.شد: هدایا به ارزش 100.دلار یا کمتر، اطلاعات یا مواد آموزشی، مواد غذایی با هدف مصرف بشردوستانه، فرش و برخی منسوجات دیگر. این تحریم، سرآغاز ورود غرب به مسئله تحت فشار گذاشتن اقتصادی ایران بود.
قانون داماتو
بیل کلینتون، رئیس.جمهور اسبق آمریکا، سال.1375 با هدف مانع شدن از سرمایه.گذاری شرکت.های آمریکایی در بخش نفت و گاز و داد و ستد با ایران، دستورات اجرایی جدیدی را صادر کرد. کنگره نیز همان سال با تصویب قانونی، دولت آمریکا را موظف کرد تا تحریم.هایی را علیه شرکت.های خارجی که سالانه بیش از 20.میلیون دلار در بخش انرژی ایران سرمایه.گذاری می.کنند اعمال کند. این قانون داماتو نامیده شد. همچنین این قانون در سال.2006 به.مدت 5سال دیگر تمدید شد؛ هرچند تاکنون هیچ شرکت خارجی.ای در این خصوص مجازات نشده است.
تحریم بانک های ایرانی
ایالات متحده در اکتبر.2007 تحریم.هایی را علیه .بانک.های ملی، ملت و صادرات اعمال کرد. آمریکا همچنین سپاه پاسداران را به اتهام گسترش سلاح.های کشتار جمعی مشمول برخی تحریم.ها کرد. وزارت خزانه داری آمریکا اکتبر سال.2009 شعبه بانک ملت در مالزی را تحریم کرد. آمریکا همچنین به این بهانه که با تحریم بانک.های ملی، سپه، صادرات و ملت، عملا «پست بانک» جایگزین بانک.های تحریم شده ایرانی شده است و معاملات مربوط به انرژی هسته.ای ایران از کانال این بانک انجام می.شود، تحریم.هایی را نیز علیه این بانک اعمال کرد.
تغییر از نوع باراک
باراک اوباما که با شعار تغییر به کاخ سفید راه یافته بود، مدتی پس از انتخاب به.عنوان رئیس.جمهور آمریکا مجازات شرکت.های نفتی خارجی را که به ایران بنزین صادر می.کنند به.صورت قانون در.آورد. این نخستین بار بود که کنگره آمریکا برای اعلام اعتراض خود به برنامه هسته.ای صلح آمیز کشورمان، تحریم.های اقتصادی را علیه .ایران اعمال می.کرد. براساس این قانون وزارت خزانه.داری آمریکا اجازه ندارد با شرکت.هایی که به ایران بنزین می.فروشند یا به مقصد این کشور بنزین حمل می.کنند برای تحویل دادن نفت خام به ذخیره راهبردی نفت آمریکا قرارداد امضا کند.
تحریم های بنزینی
مجلس نمایندگان آمریکا چندی قبل نیز طرحی را درخصوص اعمال تحریم.ها علیه شرکت.های خارجی که بنزین در اختیار ایران قرار می.دهند تصویب کرد. این لایحه شامل همه شرکت.هایی می.شود که مستقیما به ایران بنزین می.فروشند و نیز شرکت.هایی که با بیمه کردن و نیز تأمین کشتی.های نفتکش، انتقال سوخت به ایران را تسهیل می.کنند. آمریکا همچنین شرکت هواپیمایی ایران.ایر را نیز مشمول تحریم.های خود کرده است، این در حالی است که ایران هیچ پرواز مستقیمی به آمریکا ندارد.
تحریم.های خودسرانه
آمریکا و کشورهای غربی برای ایجاد فشار مضاعف بر ایران، علاوه بر تحریم.های قطعنامه.های سه.گانه، یک.سری تحریم.هایی را هم خود به.صورت جداگانه علیه ایران تصویب کردند و کوشیدند تا در این کار سایر کشورها را نیز با خود همراه کنند. تحریم.های اتحادیه اروپا بر حوزه.های تجارت، بانکداری و بیمه، نقل و انتقالات ازجمله کشتیرانی و محموله.های هوایی و صنعت گاز و نفت ایران متمرکز است. سران کشورهای عضو اتحادیه اروپا در بیانیه.ای که در نشست اتحادیه اروپا در بروکسل منتشر شد اعلام کردند که تحریم.های بخش انرژی «سرمایه.گذاری جدید، کمک فنی و نقل و انتقال فناوری، تجهیزات و خدمات مربوط به این حوزه.ها را به.ویژه حوزه.های مربوط به پالایش، گدازش و فناوری گاز طبیعی مایع شده» را ممنوع می.کنند. استرالیا نیز ضمن اعلام پایبندی کامل به مفاد قطعنامه 1929 اعلام کرد.تحریم.هایی را به.صورت یکجانبه علیه صنایع نفت و گاز در ایران اعمال خواهد کرد. کانادا، کره.جنوبی و ژاپن نیز با اعمال تحریم.های مضاعف علیه ایران موافقت کرده.اند اما نوع این تحریم.ها به.ویژه در مورد ژاپن و کره.جنوبی هنوز مشخص نیست.
شرکت.های اروپایی و اصل منفعت
شرکت.های اروپایی نیز از راه.های مختلف سعی می.کنند تا از زیر بار مقررات تحریمی علیه ایران فرار کنند. از آنجا که ایران مهم.ترین بازار صادراتی شرکت.های آلمانی در منطقه خاورمیانه است، شرکت.های این کشور نگرانی شدیدی از اعمال تحریم.های جدید دارند. سایر شرکت.های فراملیتی اروپایی نیز با وجود سختگیری دولت.های آنان حاضر نیستند بازار جذاب ایران را رها کنند. فارین پالیسی در تحلیلی در مورد حضور شرکت.های فرانسوی در ایران می.نویسد: نیکلا سارکوزی رئیس.جمهور فرانسه در مواضع اعلامی خود سرسختانه در قبال برنامه.های هسته.ای ایران مدافع ایده تحریم است، اما با وجود این، او همچنان موفق به متوقف کردن فعالیت شرکت خودرو.سازی. پژو - سیتروئن فرانسه در ایران نشده است و در همین میان خط تولید پژو 207 چندی پیش در ایران افتتاح شد. همچنین هم.اکنون 500 شرکت هلندی در ایران فعالیت می.کنند که میزان سرمایه.گذاری آنها در زمینه گل.و.گیاه بیش از 400 میلیون یورو است. سایر شرکت.های اروپایی نیز سعی می.کنند به.گونه.های مختلف راه سرمایه.گذاری در ایران را بیابند. حتی براساس اعلام مرکز آمار ایران، صادرات آمریکا به ایران سه برابر شده است.
تحریم خطوط کشتیرانی
غرب معتقد است که تحریم شرکت.هایی که تحت تملک یا تحت کنترل خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران هستند می.تواند روی صادرات و واردات کشور اثرگذار باشد و حوزه اقتصادی را با مشکل مواجه می.کند. وزارت خزانه.داری آمریکا 5 شرکتی را که مدعی است از طرف خطوط کشتیرانی ایران مشغول به کار هستند در فهرست سیاه خود قرار داده است، 27کشتی جدید را که تحت تحریم.ها قرار می.گیرند شناسایی کرده و سیاهه مربوط به 71 کشتی دیگر را که نام آنها تغییر کرده بود به.روز کرده است. با این همه در ارتباط با خنثی.کردن بندهای تحریمی در مورد کشتیرانی جمهوری اسلامی نیز ایران با اقداماتی نظیر تغییر نام کشتی.ها، استفاده از پرچم کشورهای مختلف، تغییر مالکان کشتی و مدیران آنها، تحریم.های وضع.شده را بی.اثر یا کم.اثر کرده.است. بنابر گزارش.های منتشر شده، هم.اکنون نزدیک به یک.سوم از حدود ۱۲۰ کشتی ایرانی در مالکیت شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی است و بقیه تحت کنترل شرکت.هایی قرار دارند که آمریکا آنها را تحریم نکرده است.
روسیه: تکروی ممنوع!
نگاه روسیه به تحریم ایران با لحاظ کردن شدید منافع خود همراه است. هرچند سایر کشورها نیز بر همین مبنا تصمیم می.گیرند؛ اما نکته مهم اینکه منافع سیاسی- امنیتی روسیه تا حد زیادی با ایران در ارتباط است. هرچند در سیاست خارجی جدید روسیه گرایش به اروپا و آمریکا اولویت دارد و در حوزه منطقه.ای هم سعی می.کند به.صورت یکجانبه عمل کند، با این حال روس.ها می.دانند که نمی.توانند از ظرفیت ایران برای افزایش قدرت دیپلماتیک خود در عرصه بین.المللی گذشت کنند. یک کارشناس نظامی روس معتقد است: اعمال تحریم علیه برنامه صلح.آمیز هسته.ای ایران موجب زیان 13میلیارد دلاری صنعت نظامی روسیه می.شود. بدیهی است روسیه در این موضوع که منافع اقتصادی و امنیتی در آن پیوند خورده است به.دنبال منافع خود است. از سوی دیگر اعمال تحریم.های یکجانبه از سوی آمریکا و اروپا علیه ایران به معنای نادیده انگاشتن نقش روسیه در مناسبات بین.المللی است؛ موضوعی که به هیچ وجه خوشایند مسکو نخواهد بود و بارها اعتراض روسیه را در قالب نفی اعمال تحریم های خودسرانه غرب علیه ایران بر انگیخنه است.
تحریم.ها و منافع اقتصادی چین
نیاز شدید چین به انرژی، نقش تعیین.کننده.ای در نقض تحریم.ها علیه ایران دارد، به.گونه.ای که رابرت آینهورن مشاور ویژه کنترل تسلیحاتی وزارت خارجه آمریکا با ابراز نگرانی از این موضوع گفت: شرکت.های چینی در سرمایه.گذاری خود در بخش نفت و گاز ایران «تهاجمی» عمل می.کنند و تحریم.های بین.المللی و یکجانبه، رفتار چینی.ها را در قبال ایران تغییر نداده است. در این رابطه بعد از اعلام تحریم.های مضاعف علیه ایران از سوی غرب، وزارت خارجه چین طی یک بیانیه رسمی از روابط اقتصادی خود با ایران دفاع کرد. برای چین که محور توسعه قدرت دیپلماتیک خود را بر اقتصاد گذاشته بازار ایران موقعیت خوبی است که از دست رفتن آن به هیچ عنوان توجیه.پذیر نیست. البته در مورد چین و روسیه و برخی دیگر از کشور.هایی که در دور زدن تحریم.ها به ایران کمک می.کنند، احتمال سوءاستفاده از موقعیت ایران همواره وجود خواهد داشت.
تحریم سوخت
تحریم واردات بنزین یکی دیگر از موارد حساس تحریم.های جدید است. جمهوری اسلامی چند راهکار برای مقابله با این مورد دارد. نخستین مسئله افزایش توان بومی در تولید بنزین است. ایران هم.اکنون در تولید بنزین به.خودکفایی رسیده.است و توانایی این را دارد که تمامی بنزین مورد نیاز خود را در داخل تولید کند. هرچند برخی از کارشناسان معتقدند بنزین تولید داخل از کیفیت چندان بالایی برخوردار نیست و آلودگی شدید هوای شهر.های بزرگ ایران در زمستان سال گذشته گواهی بر این مدعاست، با این حال قطعا کیفیت بنزین داخلی مشکلی نیست که غیرقابل حل باشد و با مدیریت صحیح و استفاده از دانش روز، تولید بنزین مرغوب و منطبق با استاندارهای جهانی قابل دستیابی خواهد بود. در این میان آنچه مهم است اینکه این راهکار که برای سالیان طولانی به ابزاری برای تهدید ایران در دست غرب مبدل شده بود در عمل چندان کارگشا نشد و نتوانست آنگونه که پیش.بینی کرده بودند اقتصاد ایران را فلج کند. ایران همچنین این امکان را دارد که بخشی از بنزین مورد نیاز خود را از طریق واردات از کشورهای غیراروپایی تأمین کند.
تحریم صنایع دفاعی
تمرکز اصلی این تحریم.ها بر صنایع دفاعی و موشکی و صنایع مرتبط با تکنولوژی هسته.ای ایران است؛ این مسئله در راستای بالا بردن هزینه.های ایران در تقویت بنیه دفاعی و توسعه تکنولوژی هسته.ای خود است. تحریم شرکت.های وابسته به سپاه پاسداران در این قطعنامه، هم به خاطر فلج کردن یکی از بازوهای اصلی توسعه صنعتی و تکنولوژیکی کشور است و هم اینکه جبهه غربی سعی می.کند به.صورت غیرمستقیم تصویر نامطلوبی از سپاه در افکار عمومی داخلی و بین.المللی ترسیم کند. با این حال پیشرفت ایران در زمینه موشکی و هسته.ای تا حد زیادی بر توانمندی.های بومی و فارغ از سلطه قدرت.های بزرگ استوار است. ایران هم.اکنون دانش غنی.سازی. اورانیوم تا تکمیل چرخه نهایی آن را کسب کرده و در تولید قطعات مهم این فناوری هم خودکفا شده است. دانش موشکی ایران نیز بومی بوده و بر مبنای آن تولید انبوه نیز شکل گرفته.است تا جایی.که جمهوری اسلامی اکنون به 30 کشور جهان تولیدات نظامی صادر می.کند. استفاده دو منظوره از صنایع نظامی (تولیدات غیرنظامی توسط این صنایع) نیز ازجمله پیشرفت.های بومی کشور محسوب می.شود. همه این پیشرفت.ها در شرایطی حاصل.شده که کشور در تحریم بوده است. بنابراین تجربه ایران در خنثی کردن تحریم.ها در حوزه نظامی، بخش مهمی از اهداف قطعنامه تحریمی جدید را بلا اثر می.کند.
تحریم..های تکراری
بخشی از تحریم.هایی که علیه کشورمان صادر شده تکراری است و ایران چند سال است که راه مقابله با آنها را آزموده است. منع فروش هواپیمای جنگی به ایران در این قطعنامه.ها موضوعی است که سال.هاست ایران با آن مواجه است، یا به.عنوان مثال از ایران خواسته شده به فعالیت.های موشکی بالستیک خاتمه دهد و کشورهای دیگر از همکاری هسته.ای با ایران منع و موظف شده.اند کشتی.هایی که حامل محموله.های مشکوک به سمت ایران باشند را بازرسی کنند که همه اینها پیش.تر نیز وجود داشته.اند. با این وجود نمی.توان مدعی شد که تحریم.ها هیچ.گونه آثار سویی نداشته.اند و خروج شرکت.های بزرگی چون شل و توتال و دیگر شرکت.ها گویای آثار منفی این تحریم.ها است که البته با عزم و اراده ملی و استفاده از ظرفیت.های داخلی و کنسرسیوم.های متشکل از شرکت.های کوچک.تر این خلأ به سرعت مرتفع شده است.
آخرین تحریم.ها
هیلاری کلینتون، وزیر خارجه ایالات متحده، چند روز پیش با صدور بیانیه.ای اعلام کرد که آمریکا و بریتانیا به همراه کانادا برای مقام.ها و دیگر اشخاص ایرانی که در نقض حقوق بشر در ایران دخیل بوده.اند، محدودیت صدور روادید اعمال کرده و این اقدام بیانگر آن است که این کشورها در کنار مردم ایران هستند. حال آنکه ویلیام هیگ، وزیر خارجه بریتانیا درباره افرادی که به بهانه نقض حقوق بشر مشمول تحریم.های جدید شده.اند، گفت: «این افراد دانشمندان، مهندسان و عناصری را شامل می.شوند که در تأمین مواد و تجهیزات لازم برای برنامه.های هسته.ای ایران مشارکت دارند.»
تحریم.های ناکارآمد
از مجموع آنچه گذشت می.توان نتیجه گرفت در دنیای سرمایه.داری کنونی راه.های متنوع و فراوانی برای مقابله با تحریم.های اقتصادی وجود دارد، چنان.که معاون رئیس دفتر مطالعات دفاعی و سیاست خارجی دانشگاه کاتوی آمریکا می.گوید: در طول تاریخ دیده.ایم هر نوع تحریم اقتصادی علیه هرکشوری می.تواند به.طور جدی و سیستماتیک برای مدت زمان طولانی نقض شود.
تحریم.های شورای امنیت و سایر تحریم.ها
قطعنامه اول
نخستین مجموعه تحریم.های سازمان ملل علیه ایران که در دسامبر2006 به تصویب شورای امنیت رسید شامل تأسیسات حساس هسته.ای و توقیف دارایی.ها و شرکت.هایی در ایران بود که با برنامه هسته.ای ایران مرتبط بودند. بنابر این تحریم.ها به ایران 60 روز فرصت داده شد تا غنی.سازی. اورانیوم را به حال تعلیق درآورد هرچند جمهوری اسلامی ایران به این ضرب.الاجل توجه نکرده و نخواهد کرد.با این حال قطعنامه اول شورای امنیت جز چند تهدید و اولتیماتوم نیم بند دربرگیرنده تحریم های جدی نبود.
قطعنامه دوم
دومین مجموعه تحریم.ها در مارس2007 شامل تحریم.های جدید مالی و تسلیحاتی بود. این تحریم.ها توقیف دارایی.ها را به 28 گروه، شرکت و افراد دیگری که در فعالیت حساس هسته.ای ایران یا تولید موشک.ها شرکت داشتند، یا از آن حمایت می.کردند افزایش داد. بانک سپه و شرکت.های مرتبط با سپاه پاسداران نیز از جمله مؤسساتی بودند که نام آنها در این دور از تحریم.ها اضافه شد. این قطعنامه خواستار اجرای فصل 7 از بند.41 منشور سازمان ملل می.شد و اجرای بیشتر مفاد آن را با حذف اقدام نظامی، اجباری کرد.
قطعنامه سوم
در سومین قطعنامه تحریم.های سازمان ملل نیز محدودیت.های مسافرتی و مالی بر افراد و شرکت.ها افزایش یافت و اجرای برخی از این محدودیت.ها را اجباری کرد. این قطعنامه در مارس.2008 ممنوعیت جزئی داد و ستد کالاها با کاربردهای نظامی و غیرنظامی را گسترش داد و ممنوعیت.ها، فروش همه فناوری.ها از این دست به ایران را شامل شد. 12 فرد و 13.شرکت نیز به فهرست افراد و شرکت.های به زعم آنها مظنون به کمک به برنامه.های هسته.ای و موشکی ایران افزوده شدند.
تحریم های اتحادیه اروپا
اتحادیه اروپا ممنوعیت.های صدور روادید را درباره مقامات ارشدی مانند سرلشکر جعفری فرمانده کل سپاه پاسداران، مصطفی محمدنجار وزیر سابق دفاع، غلامرضا آقازاده رئیس وقت سازمان انرژی اتمی و برخی از کارشناسان ارشد هسته.ای و دفاعی کشورمان تصویب کرد. این اتحادیه در جولای.2010 ایران را به.صورت مضاعف و مستقل تحریم کرد. تحریم.های اتحادیه اروپا شامل.65 شرکت و مؤسسه می.شود که به.طور مستقیم یا غیرمستقیم با برنامه هسته.ای ایران در ارتباط هستند.
تحریم های یکچانبه انگلیس
انگلیس اعلام کرد که دارایی.های ایران در این کشور را براساس تحریم.های اتحادیه اروپا و سازمان ملل توقیف کرده است؛ مجموع این دارایی.ها بالغ بر 976.میلیون پوند (یک میلیارد و 590.میلیون دلار) بوده است. این کشور در ماه اکتبر نیز اعلام کرد که روابط تجاری با بانک ملت و شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران را متوقف می.کند که هر دو آنها قبلا با تحریم.های آمریکا روبه.رو بوده.اند.انگلیس همچنین اخیرا اعلام کرده به.زودی تحریم.هایی را علیه دانشمندان ایرانی اعمال خواهد کرد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 297]