چگونه مهريه قسطي مي‌شود؟ شاهدي براي نداشتن

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: چگونه مهريه قسطي مي‌شود؟ شاهدي براي نداشتن
جام جم آنلاين: در قسمت قبلي اين مطلب كه روز چهارشنبه 22 آبان منتشر شد، با شرايطي كه مردان پس از دستگيري به دليل ناتواني در پرداخت مهريه در زندان با آن مواجه مي‌شوند، آشنا شديم. به اين مساله هم اشاره شد كه بسياري از مردان به زندان مي‌روند تا شرايط مناسبي براي قسطي شدن مهريه به وجود بيايد. در اين شماره شيوه طرح دعوي اعسار تقسيط را به شما توضيح مي‌دهيم.

«به محض وقوع عقد دائم، زن مالك مهريه مي‌شود و مي‌تواند هر نوع تصرفي كه بخواهد در آن بكند.» بيشتر خانم‌هايي كه قصد به اجرا گذاشتن مهريه را دارند، با اين جمله مواجه مي‌شوند.

اغلب آنها با استناد به همين قانون و با ذكر چند دليل ساده مانند: دخالت‌هاي مادر شوهرم مرا به زندگي بياعتماد كرده، همسرم نسبت به زندگي بي‌تعهد است، همسرم قول و قرارهاي اوليه خود را فراموش كرده و... به اين ماده قانوني استناد مي‌كنند و خواستار دريافت مهريه خود مي‌شوند.

بسياري از زناني كه به هر دليل مهريه خود را به اجرا مي‌گذارند، اين دغدغه را دارند كه چه بخشي از اين مهريه را مي‌توانند به صورت نقد و يكجا دريافت كنند؟ بسياري از مرداني هم كه با چنين مشكلي مواجه هستند، اين دغدغه را دارند كه تا حد امكان پيش قسط كمتري و اقساط ماهانه سبك‌تري را بپردازند.

با توجه به اين نكته كه «مهريه از نظر قانون عندالمطالبه و دين ممتاز است»، شايد براي هر دو طرف دعواي اين سوال پيش بيايد كه چگونه اين مساله با اعسار و تقسيط مواجه مي‌شود و چرا قانون درباره چنين دين مهم و حساسي اقدام به پذيرش قسط مي‌كند؟

بـراي ايـن سوال مي‌توان دلايل حقوقي فراواني را ذكر كرد، اما شايد دليل ساده‌اش اين باشد كه اگر قرار بــر رعــايــت مــاده 2 قـانـون اجـراي محكوميت‌هاي مالي -ـ كه به موجب آن مردان ناتوان در پرداخت مهريه به زنــدان مــي‌افـتـنـد -ـ بـاشـد، احـتـمـالا زندان‌هاي كشور به جاي پذيرش اراذل و اوباش، دزدان، افراد مخل امنيت اجتماعي و... بايد ميزبان مرداني باشد كه همسران آنها مطالبه مهريه كرده‌اند اما چون قانون كارهاي مهم‌تري هم دارد، در صورت اثبات اين مساله كه مرد توان پرداخت مهريه به صورت يكجا را ندارد، مبلغ مهريه به شكل اقساط از او دريافت مي‌شود. زنداني بودن مرد در اغلب موارد نه‌تنها كمكي به حل مشكل زن نمي‌كند بلكه مشكلات ديگري را نيز براي هر دو طرف به وجود مي‌آورد. به اين ترتيب قانون با در نظر گرفتن شرايط خاصي اين امكان را فراهم كرده كه قاضي با رسيدگي به وضعيت مالي مرد و با اثبات ناتواني او در پرداخت مهريه به صورت يكجا اعسار او را بپذيرد و حكم به تقسيط مهريه بدهد.

اعسار حكمي ‌موقتي است

البته بايد دقت كنيد اين حكم به صورت موقت صادر مي‌شود و در انتهاي تمام احكام مربوط به مهريه اين مساله قيد مي‌شود كه اگر زن بتواند بعدها اموالي از مرد به دست بياورد، مي‌تواند نسبت به وصول طلب خود از آنها اقدام كند. معني اين جمله هم اين است كه مثلا اگر مرد محكوم به پرداخت مهريه 500 سكه‌اي خود به شكل اقساط شد، تا پيش از پايان پرداخت اين اقساط هر زماني كه زن بتواند اموالي را مبني بر توانايي مرد براي پرداخت مابقي مهريه به دادگاه معرفي كند، اين اموال توقيف و به دليل «دين ممتاز» بودن مهريه، مهريه از آن كسر مي‌شود. به همين سبب بسياري از مرداني كه در چنين شرايطي حكم اعسار و تقسيط بابت مهريه دريافت مي‌كنند، امكان خريد خانه، داشتن حساب سرمايه گذاري بانكي، خريد خودرو و... را ندارند و زن مي‌تواند با معرفي اين اموال مهريه خود را مطالبه كند.

معمولا مردان پيش از صدور حكم اعسار و تقسيط و تا زمان بسته شدن پرونده اجراي احكام معمولا يا همه اموال خود را به نام اطرافيان مـي‌كـنند يا معاملات خود را مخفي مي‌كنند. اما برخي از زنان نيز در اين فرصت، با مراجعه به ثبت و استعلام، از خريد يا فروش اموال همسر خود مطلع مي‌شوند و شكايتي تحت عنوان «فرار از ديــن» را مـطــرح مــي‌كـنـنــد كـه در شماره‌هاي آينده به آن خواهيم پرداخت.

البته چنين مواردي بسيار اندك است و خيلي كم پيش مي‌آيد طرفين براي مدت طولاني زن و شوهر باشند و مهريه هم به زن پرداخت شود. معمولا درخصوص مهريه هر دو طرف به دنبال راه‌حلي براي توافق مي‌گردند و اغلب بر سر ميزان مشخصي از آن به توافق مي‌رسند. در اين مرحله با ذكر اين توافق و بسته شدن پرونده در اجراي احكام، مرد مي‌تواند سكه‌ها را خارج از پرونده نيز در قبال رسيدهايي رسمي‌ كه از دادگاه قابل تهيه است به همسرش بپردازد و از آن پس هر نوع معامله و خريد و فروشي كه مي‌خواهد انجام دهد و هيچ كس هم مانع او نشود.

دادخواست اعسار و تقسيط چيست؟

در نگاه كلي قانون خانواده، معمولا اعسار و تقسيط اگـر خارج از زندان ارائه شود، بخصوص درباره مهريه‌هاي سنگين مورد پذيرش قرار نمي‌گيرد يا اين‌كه قاضي با تخفيف اندكي و با تعيين يك پيش قسط سنگين مهريه را قسطبندي مي‌كند و در بهترين حالت يك سوم مهريه را پيش و مابقي آن را به شكل ماهي يك سكه دريافت مي‌كند. به اين مساله توجه كنيد تنها در صورتي اعسار مرد پذيرفته مي‌شود كه زن نتواند مال يا اموالي را به دادگاه معرفي كند. شيوه معرفي هم بسيار ساده است.

مثلا زن عنوان مي‌كند همسرش در يك بانك يا جايي سرمايه‌اي دارد و بعد دادگاه با ارائه نامهاي به آن محل خاص و دادن نامه به زن، از آنجا مي‌خواهد تا اموال مرد را توقيف و گزارش آن را به دادگاه اعلام كنند. با چنين نامه‌اي حتي پول پيش خانهاي كه زن و شوهر در آن زندگي مي‌كنند، طلبي كه شوهر از ديگري دارد، پولي كه بابت پيش خريد خانه يا خودرو داده شده، وديعه بانكي براي دريافت وام مسكن و... هم قابل توقيف است و اگر ثابت شود كه جايي خلاف دستور دادگاه عمل كرده و اين مال را توقيف نكرده‌اند، با آنها برخورد قانوني سختي خواهد شد و كار آنها در حكم يك عمل مجرمانه تلقي مي‌شود.

در شماره‌هاي قبل به اين مساله اشاره شد كه زندان در نظام قضايي جايگاه ويژه‌اي دارد و رفتن به زندان از نظر قاضي به اين معني است كه مرد واقعا توان پرداخت مهريه را ندارد و هيچ كلكي در كار نيست. به همين سبب برخي از مردان بعد از دادخواست اعسار و تقسيط به زندان مي‌روند، برخي نيز بلافاصله بعد از حـضــور در زنــدان دادخــواسـت اعـسـار مـي‌دهـنـد. دادخواست از زندان اين مزيت را دارد كه سبب مي‌شود پرونده به سرعت در مرحله رسيدگي قرار بگيرد. اساسا اين امتياز يك زنداني است كه خيلي زود پرونده‌اش رسيدگي مي‌شود چون طبق عرفي نانوشته در ميان قضات فرد نبايد بي‌دليل در زندان بماند.

يك نكته طلايي هم وجود دارد و آن اين است كه اگر مرد از زندان و با دستبند به جلسه دادگاه بيايد، اين مساله تاثير زيادي در تخفيف مجازات ــ در صورتي كه واقعا معسر باشد و توان پرداخت كامل مهريه را نداشته باشد ــ دارد. به همين سبب در اغلب اوقات به زندان رفتن مرد كمك زيادي به حل مشكل مهريه او مي‌كند و پرونده او را در مسير حل شدن قرار مي‌دهد.

مردان چگونه معسر مي‌شوند

دادخواست اعسار، دادخواستي ساده است كه مرد در آن اعلام مي‌كند با توجه به اين نكته كه همسرش مطالبه مهريه كرده و او نيز توانايي پرداخت مهريه را به صورت يكجا ندارد، از دادگاه تقاضا مي‌كند مهريه او قسطي شود. در هر لايحه دادخواستي، بايد حداقل چهار شاهد كه هم مي‌توانند زن باشند و هم مرد، در برگه‌اي جداگانه نام خود را ذكر كنند و با بيان اظهاراتي مبني بر ناتواني مرد، اظهارات خود را امضاء كنند.

پس از آن بايد اين برگه هم به دادگاه ارائه و در روز شهادت تنها همان افراد معرفي شده براي شهادت به دادگاه مراجعه كنند. البته با توجه به اين نكته كه ممكن است برخي از شهود بنا به هر دليلي در دادگاه حاضر نشوند، بهتر است افراد بيش از چهار شاهد به دادگاه معرفي كنند تا در صورت بي‌معرفتي احتمالي يكي از شهود ــ كه در چنين مواردي هم كاملا طبيعي است ــ پرونده بي‌نتيجه نماند.

شهود نبايد جزو اقوام و فاميل مرد باشند. رابطه آنها با مرد نيز نبايد مثلا رابطه‌اي از جنس «كارمند و كارگر بودن» باشد. هر مساله‌اي كه دروغ و غيرواقعي بودن شهادت شهود را نشان دهد، باعث رد شدن شهادت مي‌شود و طبيعي است كه يك كارمند يا برادر در چنين موضوعي نمي‌تواند به نفع رئيس يا برادر خود شهادت درست بدهد. شهود بايد در روز رسيدگي به پرونده كپي اول صفحه شناسنامه خود را هم تهيه و به دادگاه ارائه كنند.

در دادگاه پس از احراز هويت شهود و اطمينان از رابطه غيرفاميلي ميان آنها و مرد، از آنها شهادت گرفته مي‌شود. برخي از قضات شهود را بشدت سوال پيچ مي‌كنند و باعث مي‌شوند گاهي شهود دچار تناقض گويي شوند. البته برخي از مردان پيش از جلسه رسيدگي طي جلسه‌اي سرپايي با شهود، اطلاعات دقيقي از خود به آنها مي‌دهند و در اصصلاح همه حرف‌ها را «يك جور» مي‌كنند تا در محضر دادگاه تناقضي وجود نداشته باشد. ميزان درآمد مرد، شرايط زندگي، داشتن خانه يا خودرو و موارد مشابه چيزهايي است كه قاضي از شهود مي‌پرسد.

شهود هم معمولا درباره مرد چنين مواردي را عنوان مي‌كنند: «اين آدم در حد نان بخور و نمير درآمد دارد، كارمند آبرو داري است، حقوق او همين است و منبع مالي ديگري ندارد، الان در عسر و حرج به سر مي‌برد و شرايط روحي خوبي ندارد، از ابتداي تشكيل زندگي همه جور هزينه براي اين خانم كرده و بارها از ما پول قرض كرده، شرايط معيشتي متوسط رو به پايين دارد، براي پرداخت مهريه توانايي مالي ندارد، او مثل ما و بقيه همكارانمان در پايين شهر ساكن است و فقط براي كار كردن به بالاي شهر مي‌آيد، اين مرد از لحاظ شغلي امنيت ندارد و ممكن است فردا كارش را از دست بدهد و...

در ابتداي كسب شهادت، قاضي شهود مرد را از دادن شهادت دروغ مي‌ترساند و گاهي آنها را به قرآن هم قسم مي‌دهد كه جز حقيقت چيزي نگويند و سپس به آنها مي‌گويد در صورت شهادت دروغ مجازات خواهند شد؛ اما معمولا در صورت عدم اعتراض زن يا نداشتن سندي جدي از سوي او، هيچ مردي به خاطر شهادت دروغ مجازات نمي‌شود.

گاهي مردان براي اثبات ناتواني مالي خود فيش‌هاي حقوقي با مبلغ اندك هم به دادگاه ارائه مي‌كنند كه در صورت مخدوش بودن فيش يا در صورت اعتراض، زن مي‌تواند از دادگاه تحقيق در اين زمينه را تقاضا كند و در صورت درستي ادعاي زن، علاوه بر عدم صدور راي اعسار و تقسيط، مرد به جرم فريب دادگاه بايد در دادگاهي ديگر هم محاكمه شود.

يكي از سوال‌هاي متداولي كه قاضي در جلسه رسيدگي از زن مي‌پرسد، اين است كه اگر زن برادر او از برادرش مهريه بخواهد، او چه خواهد كرد؟ زنان بايد در چنين مواردي كاملا منطقي عمل كنند و به جاي انتخاب مواضع احساسي و لجبازانه فقط تاكيد كنند كه به دنبال دريافت حق خود هستند و نظر دادگاه را مي‌پذيرند.

اين‌كه هر قاضي بر اساس چه فرمولي اعسار و تقسيط را مي‌پذيرد و چگونه پيش قسط تعيين مي‌كند، موضوعي پيچيده است كه هيچ كس از آن سر در نمي‌آورد؛ اما مسائلي مانندشاغل بودن زن، ميزان مدت زماني كه با همسرش زندگي كرده، وضعيت خانوادگي و شان او، ميزان تحصيلات زن، حس قاضي نسبت به امكان تداوم يا عدم تداوم اين زندگي از يك سو و ميزان مهريه و ديگر حق و حقوق قانوني زن از جمله موارد موثر در تعيين ميزان مهريه است.
در شماره آينده به چند نكته ديگر درباره دريافت مهريه اشاره خواهيم كرد.

رضا استادي
چهارشنبه 29 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 492]