تبليغ كتاب ضعيف تر از چيپس و پفك!

واضح آرشیو وب فارسی:بازتاب آنلاین: تبليغ كتاب ضعيف تر از چيپس و پفك!
نوشتن كتاب براي چيست جز براي خواندن ! حال اگر انبوهي از كتاب هاي جديد كه همه ساله در كشور ما با صرف هزينه هاي فراوان نوشته مي شود و به چاپ مي رسد به دست مخاطب نرسد و يا مشتري از آن استقبال نكند چه وضعيتي پيش مي آيد اين شرايط عملا تفاوتي با چاپ نشدن كتاب ندارد. فراموش نكنيم كتاب هم همانند يك محصول فرهنگي و يا حتي غيرفرهنگي با جذب مخاطب و تقاضا براي خريد ماندگار مي شود و مولف خود را نيز ماندگار مي سازد
نوشتن كتاب براي چيست جز براي خواندن ! حال اگر انبوهي از كتاب هاي جديد كه همه ساله در كشور ما با صرف هزينه هاي فراوان نوشته مي شود و به چاپ مي رسد به دست مخاطب نرسد و يا مشتري از آن استقبال نكند چه وضعيتي پيش مي آيد اين شرايط عملا تفاوتي با چاپ نشدن كتاب ندارد. فراموش نكنيم كتاب هم همانند يك محصول فرهنگي و يا حتي غيرفرهنگي با جذب مخاطب و تقاضا براي خريد ماندگار مي شود و مولف خود را نيز ماندگار مي سازد.

در هفته كتاب و كتابخواني قرار داريم و همه ساله به همين مناسبت ضمن معرفي كتاب سال از مولفان برتر كتاب هم قدرداني مي شود; اما واقعا چرا وضعيت كتاب و كتابخواني در كشور عليرغم تبليغات فراواني كه انجام مي شود رضايت بخش نيست و در بهترين شرايط سرانه كتابخواني در ايران نسبت به ديگر كشورها بسيار پائين است
ايران در تبليغات و پيشينه تاريخي يك كشور فرهنگي معرفي مي شود؛ ولي هنگامي كه بازار عرضه و تقاضاي كتاب مي رسيم درمي يابيم كه مهمترين ركن بازار فرهنگ ـ كتاب ـ با بداقبالي شديد مواجه است كه در اين كشور 70 ميليوني تعداد چلوكبابي هاي آن به مراتب از تعداد كتابفروشي هاي آن بيشتر است و تبليغ آن هم حتي از چيپس و پفك كمتر است . آگاهي از شرايط موجود نيازمند آمارهاي رسمي و غيررسمي نيست خود مردم چه در شهر و روستا مي توانند به محاسبه و مشاهده چنين وضعيتي بپردازند.

ممكن است در اولين قدم بسياري از افراد مشكلات اقتصادي را عامل عدم استقبال از كتاب بيان كنند ـ كه متاسفانه آسانترين ارزيابي ها هم محسوب مي شود ـ اما اگر كسي با هزار و يك دليل و برهان بگويد كه علت شرايط نامناسب اقتصادي و فرهنگي نيز ريشه در همين ضعف مطالعه كتاب در خصوص شرايط زندگي مردم ايران و مردم ساير ملل و جوامع دارد چه خواهيم گفت آيا جز اين است كه پيشرفت فني و اقتصادي كشورهاي توسعه يافته هم با كتاب و آگاهي پديد آمده است
گزارش امروز صرفا تلنگري به خود است كه يكبار ديگر بپرسيم واقعا چرا مردم ايران تا اين حد از كتاب فاصله گرفتند
آقاي محسن سقط فروش كه در زمينه رايانه و اينترنت فعال است در پاسخ به اين سئوال مي گويد : در عصر سرعت رايانه ها و پهناي باند اينترنت واقعا ورق زدن صفحات كتاب حوصله خاص خودش را مي خواهد كه نياز به جاذبه هاي فراواني دارد تا بتوان مردم و به ويژه جوانان را از رايانه جدا كرد و با كتاب پيوند داد. تنها در چنين شرايطي است كه جوانان مي توانند آرامش و منفعت خود را در مطالعه عميق كتاب ها جستجو كنند.
وي ادامه مي دهد : البته من هم مي دانم اين كار سخت است و همچنانكه نمي توان به آساني جوانان را از غذاهاي حاضري و فست فودها جدا كرد و آن ها را به سمت غذاهاي سالم و سنتي جذب كرد. جذب جوانان امروز به خواندن كتاب هم بسيار سخت شده است مگر اينكه مولفان با نگارش كتاب هاي با كيفيت ذهن جوانان را به سوي خود جلب كنند.

خانم معصومه كشاورز كارشناس ارشد ادبيات فارسي هم در اين خصوص معتقد است : به نظر من آنچه سبب كاهش استقبال قشر تحصيلكرده به مطالعه كتاب شده رشد روزافزون فناوري ارتباطات نظير اينترنت است زيرا يك دانشجو درگذشته در وقت هاي اضافي خود چه بسا به چندين كتابخانه سرمي زد و پس از مطالعه گسترده به نگارش تحقيق خود مي پرداخت در حاليكه اكنون در كتابخانه هاي مجازي مي تواند به خواسته خود هرچند خواسته حداقلي باشد برسد زيرا عصر هياهوي شهري حوصله مطالعه را از جوانان گرفته است .
وي چنين ادامه مي دهد : از طرفي هم عده اي از اساتيد ما تجربه و دانش گذشته را ندارند و چون خودشان هم مطالعات و تحقيقات عميق نداشتن و به آساني به مدرك رسيدند به همان كتاب ها و جزوات درسي اكتفا مي كنند در نتيجه دانشجو هم دنبال كتاب و كتابخواني نمي رود در حاليكه كلاس هاي دانشگاه بايد به جايي براي مباحثه و نقد كتاب هاي مختلف تبديل شود تا مطالب مفيد اين كتاب ها در ذهن دانشجويان ماندگار شود.
وي مي گويد : مساله ديگري را كه مي توان به آن اشاره كرد مشكلات اقتصادي است . به هر حال مشكلات اقتصادي و مشكلات فرهنگي مكمل همديگر هستند و نمي توان مستقل از همديگر مورد بررسي قرار گيرند.
وي مي افزايد : در هنگام خريد كتاب علاوه بر عنوان مولف مترجم ظاهر كتاب و انتشاراتي كه خطرپذيري چاپ كتاب را قبول كرده براي جذب مخاطب موثر است كه مي تواند كتابخوان ها را به سمت خود جذب كند اما نمي توان كتمان كرد كه تنها عده محدودي از افراد به محتوا هم فكر مي كنند در حاليكه كيفيت كتاب دست كمي از كيفيت محصولات غذايي ندارد.
وي مي گويد : هنگامي كه مردم يك بسته پنير مي خرند فورا به اطراف بسته بندي رجوع مي كنند كه تاريخ مصرف كيفيت ساخت شركت ساخت و... را بخوانند اما درخصوص كتاب اين ويژگي ها خصوصا در بخش مربوط به كتاب هاي جوانان كمتر مورد توجه قرار مي گيرد.
دكتر ارغوان ارژنگ رئيس دانشگاه ياسوج نيز در پاسخ به سئوال ما در خصوص وضعيت كيفيت مطالب كتابهاي چاپ شده در كشور مي گويد : متاسفانه سطح توليد كتاب در كشور ما آن حدي نيست كه بخواهند به كيفيت آن نيز توجه كنند به همين دليل هر كس بتواند از نظر مالي موضوع را براي خود حل نمايد چاپ كتاب آسان است به همين دليل هم وزارت ارشاد يا دستگاههاي متولي نيز حساسيت هاي خاصي غير از حساسيت كيفي دارند به خصوص وقتي كه اطلاعات مردم در برخي از موارد آن چنان زياد نباشد كه بخواهند كتاب هاي محتوايي را انتخاب كنند انتشاراتي ها هم با چاپ كتاب هاي سطحي در صدد پاسخگويي به نيازهاي سطحي مردم برمي آيند.
وي ادامه مي دهد : در چنين شرايطي از بازار عرضه و تقاضا و كيفيت شناسي من ابزارهاي كيفي لازم را نمي بينم مثلا يكي از شاخص ها اين است كه درخصوص سطح سني استفاده از كتاب ها هيچ اثر و نشانه اي روي كتاب ها وجود ندارد كه افرادي كه بايد از آن استفاده كنند براي انتخاب مشكل نداشته باشند. البته در برخي از كتاب هاي كودكان و نوجوانان اين جدول رده بندي سني وجود دارد ولي در رده بزرگسالان يا متخصص ها وجود ندارد.
دكتر ارژنگ مي افزايد : ممكن است انتشاراتي ها اين ملاك انتخاب را به نظر مردم واگذار كنند و بگويند هر كتابي را كه مردم بپسندند پس كتاب داراي كيفيت است در حاليكه اين استدال بيشتر يك استدال ژورناليستي خواهد بود تا يك استدلال منطقي زيرا حجم وسيع تبليغات رسانه اي مي تواند افكار عمومي را به يك سمت سوق دهد.
استاد دانشگاه كهكيلويه وبويراحمد درباره اثر تبليغ بر فروش كتاب ها هم مي گويد : اگرچه تبليغ براي فروش هر محصولي موثر است و تبليغ به معناي معرفي واقعيت ها در هر جايي مثبت و پسنديده است اما تبليغ به منظور بزرگ نشان دادن به ندرت جايي مطرح ميشود كه از لحاظ عقلي و شرعي درست باشد ولي در آن جاهايي كه كارهاي مثبتي هم انجام شده متاسفانه چون تبليغ درستي انجام نشده از نظر مردم پنهان نگه داشته شده است و در خصوص كتاب هاي بسيار مفيد هم تبليغات موثر و مفيدي انجام نمي شود در حاليكه اين كتاب ها در مشخص ساختن مسير زندگي افراد موثر و مثبت هستند و حتي در مباحث جاري زندگي قابل استناد است و نسل آينده هم به آن استناد خواهد كرد كه اين سخن 100 سال پيش در فلان كتابي گفته شده است .
دكتر ارغوان ارژنگ مي گويد : در مقابل اين دسته هم كتاب هايي قرار دارد كه براي آن تبليغات دروغين مي شود تا حدي كه من هم به عنوان رئيس يك دانشگاه در يك مورد فريب اين تبليغ را خوردم و كتاب « راز موفقيت » را خريداري كردم زيرا در نمايشگاهي ناشر اين كتاب آنچنان تبليغات به راه انداخته بود و صحبت از پرفروش ترين كتاب سال گفته بود كه كتاب را خريداري كردم اما با مراجعه به آن متوجه شدم اصلا با فرهنگ ما هماهنگ نيست و مطالب بسيار پيش پا افتاده را جمع كرده است .
وي نيز با پذيرش ضرورت پذيرش نهادي مستقل براي تبليغ كتاب ها مي افزايد : در اين زمينه رسانه ها مي توانند نقش موثري داشته باشند خصوصا راديو و تلويزيون مي توانند با دعوت از كارشناسان و اهل فن كتاب ها را نقد و بررسي كنند و تا مردم قبل از خريد به ارزش هاي مطالب موجود در كتاب آگاه شوند.
اين استاد دانشگاه درخصوص شيوه هاي شناسايي كتب با كيفيت و ارائه راهكارها و پيشنهادها به مردم براي انتخاب بهتر كتب مورد نياز هم مي گويد : البته اگر كتب از سوي خود اهل فن رتبه بندي شود و اين رتبه بندي روي جلد كتاب هم بيايد در شناسايي كمك موثري به جويندگان كتب خوب و مفيد خواهد بود اما چون ما در مواردي با فرهنگ اصيل اسلامي فاصله داريم در اين مورد مخالفت و نگراني هايي دارند كه اگر ما بخواهيم كتاب را رتبه بندي كنيم انگار مي خواهيم افراد و افكار را رتبه بندي كنيم و برخي از نويسندگان هم از اين رتبه بندي ناراضي خواهند شد كه اگر كتاب من در رتبه بندي در جايگاه « د » قرار دارد گويا نويسنده اش هم در رتبه دال قرار خواهد گرفت در حاليكه بايد ميان اين دو مقوله تفكيك قايل شد كه نويسندگان چنين برداشتي نداشته باشند.
وي ادامه مي دهد : چه بسا نويسنده كتاب خوبي بنويسد و به اعتبار همان كتاب رتبه الف را دريافت كند و نويسنده هاي ديگري چندين جلد كتاب بنويسند اما نتوانند به اين جايگاه برسند در حاليكه اين ارزيابي ها سبب ارتقا كيفي كتب مي شود. همين مشكل فرهنگي در جامعه ما سبب شده كه نويسنده ها نگران شان خود باشند. مشكلي كه سبب شده آنچه كه مي گويند ملاك نباشد بلكه آنكس كه مي گويد ملاك ارزيابي شود كه يقينا در عرصه علمي اين استدلال ضعيف است .
آقاي محمدرضا جاسبي ناشر و قائم مقام انجمن اسلامي ناشران هم در خصوص جايگاه كيفيت كتاب در ميزان شمارگان نشر و استقبال خوانندگان مي گويد : ابتدا جا دارد از برپايي هفته كتاب و كتابخواني در كشور دفاع كنم كه سبب مي شود حداقل يك روز تا يك هفته در سال توجه ملي به كتاب و كتابخواني شود تا بتوان از طريق آن معضلات و مشكلات نشر كتاب را در كشور بررسي كنيم ازجمله اين موارد كيفيت كتاب هاست .
وي مي گويد : يك كتاب خوب اگر بتواند فردي را بسوي خود جلب كند اين خواننده كتاب مي تواند كتاب را به 10 نفر ديگر معرفي كند و به همين ترتيب به جامعه معرفي شود و برعكس كتابي هم كه از محتوا خالي باشد خواننده ها نمي توانند آن را به ديگران معرفي كنند و اين خود مهمترين ركن براي ارزش گذاري كتاب ها است به همين دليل هم ما در احاديث داريم كه نوشته خوب همانند صدقه جاريه است كه براي هميشه به پاي نويسنده اش خواهد ماند. اين البته به همه خوانندگان كتاب هم باز مي گردد كه فقط درپي ظاهر كتاب نباشند بلكه باطن آن را هم مورد توجه قرار دهند.
وي درباره جايگاه تبليغات براي فروش كتاب ها حتي براي كتاب هاي با محتواي ضعيف هم مي گويد : نمي توان مانع تبليغات شد هر كس جنس خود را تبليغ مي كند كه جنس توليدي من بهتر است . البته كه در مورد تبليغات كتاب به تعهد فردي و اخلاقي بازمي گردد و امروز هم در كشور ما بيشترين تبليغ در مورد كتاب هاي رواشناسي انجام مي شود كه مردم در جستجوي آرامش آسايش رفاه و ثروت به دنبال آن تبليغات حركت مي كنند.
وي در اين زمينه ادامه مي دهد : البته كار وزارت ارشاد در زمينه صدور مجوز كتاب بسيار سخت است زيرا صدور مجوز از لحاظ محتوا نيازمند دقت و نظر افراد خبره در هر زمينه اي است و در سال 1359 كه در معيت مرحوم علامه محمدتقي جعفري و جمعي از ناشران خدمت حضرت امام (ره ) رسيده بوديم از امام درخواست كرده بوديم گروهي از طرف ايشان كيفيت كتاب مذهبي را بررسي كنند كه امام قبول نكردند و گفتند خود ناشران عده اي را انتخاب كنند و من هم يك نماينده از طرف خودم به هيات شما معرفي مي كنم . بعدا اين كار به وزارت ارشاد منتقل شد و صدور مجوز كتاب از آن زمان برعهده وزارت ارشاد است در حاليكه آن نظر امام و حتي نظر رهبري به شيوه اي كه اكنون انجام مي شود نيست و بعضا ايرادهايي به محتواي كتاب هاي گيرنده كه نظر امام (ره ) بر آن نبوده است .
آقاي جاسبي رتبه بندي كتاب از سوي ناشران و مولفان را موضوعي جديد مي داند و مي افزايد : نمونه اين كار به نوعي از سوي آموزش و پرورش انجام مي شود كه كتاب هاي منتخب خود را در نمايشگاههاي مدرسه معرفي مي كند و قبلا گروهي آن كتاب ها را از لحاظ محتوايي بررسي مي نمايند ولي اين كار در سطح ملي عملا غيرممكن است زيرا وقتي در سال 52 هزار عنوان كتاب در كشور به چاپ مي رسد بررسي محتواي آن انجام شدني نست مگر اينكه قبل از چاپ از سوي هيات نظارت بر انتشار كتاب مورد دقت بيشتري قرار گيرد.
وي در خصوص وضعيت چاپ نشر و كتابخواني هم مي گويد : عليرغم اينكه تعداد عناوين كتاب ها در كشور ما زياد شده است اما به دليل ضعف فرهنگ كتابخواني شمارگان چاپ كتاب بسيار پائين است و ما به عنوان ناشران عناوين زيادكتاب را قبول نداريم چون وقتي در كشور تيراژ 1500 نسخه اي يا 2000 نسخه اي داريم نبايد آن را ملاك رشد فرهنگ كتابخواني بناميم و حداقل اينكه در اوايل انقلاب تيراژ كتاب ها 10 تا 20 هزار نسخه بود در حاليكه الان بسيار كم شده است .
وي شمارگان كم كتاب ها را هم براي مولف و هم براي ناشر فاقد سود معرفي مي كند و مي افزايد : در حاليكه در كشورهاي اروپايي و آمريكايي 3 درصد از سهم فروش كتاب را به مولف مي پردازند به دليل شمارگان بالا اين درصد درآمد براي مولف به مراتب از 10 تا 20 درصد كشور ما بيشتر است .
وي مي افزايد : اخيرا يكي از ناشران اروپايي يكي از كتاب هاي انتشاراتي ما را براي چاپ در كشور خود انتخاب كرده بود كه در مذاكره مي گفت حداقل 200 تا 250 هزار و حداكثر يك ميليون تا يك ميليون ونيم نسخه شمارگان چاپ كتاب خواهد بود كه توليد كتاب در آن كشورها به صرفه خواهد بود.
آقاي جاسبي توسعه فرهنگ كتابخواني را همچنان يكي از ضرورت هاي جامعه ما مطرح مي سازد و مي افزايد : تاكنون با همه اقداماتي كه شده ضعف فرهنگ كتابخواني در كشور ما برطرف نشده است كه به نظر بنده مي بايست « ويترين » كتاب در جامعه افزايش چشمگيري داشته باشد در حاليكه تعداد صنف بقالي در كشور ما چندين برابر صنف كتابفروشي است و اين وضعيت به آساني در جامعه قابل بررسي است كه در يك خيابان يا حتي يك كوچه چندين بقالي وجود دارد اما سرتاسر يك خيابان طويل حتي يك كتابفروشي مشاهده نمي شود!
وي مي افزايد : در بسياري از كشورها كتابفروشي هاي زنجيره اي معتبر ايجاد شده است كه كتابفروشي هاي بزرگ در شش ـ هفت طبقه همانند يك پاساژ فروش لباس فقط براي فروش كتاب داير مي شود كه در كشور ما نمونه هاي آن را به هيچوجه نداريم .
قائم مقام انجمن اسلامي ناشران ادامه مي دهد : متاسفانه تبليغ كتاب در صداوسيما و مطبوعات هم بسيار ضعيف است و اگر هست بسيار مختصر و محدود انجام مي شود كه تنها براي پركردن برنامه هاي خالي است در حاليكه معرفي كتاب بايد به عنوان يكي از راهبردهاي اساسي راديو تلويزيون در جمهوري اسلامي باشد.
آقاي جاسبي يكي از ضعف هاي اساسي بازار نشر كتاب را ضعف تبليغات معرفي مي كند و مي افزايد : به عنوان نمونه ما كتابي را چاپ مي كنيم كه پس از 5 سال فردي از يكي از شهرستانها مي آيد و مي گويد ما اخيرا اين كتاب را ديديم كه نشان مي دهد تاكنون از وجود آن بي خبر بودند. در حاليكه اگر تبليغات هدفمند كتاب در كشور وجود داشته باشد كتاب هاي تا اين حد در پس كتابفروشي ها يا كتابخانه ها نمي مانند.
در تبليغات و پيشينه تاريخي و كنوني ايران كشوري فرهنگي معرفي مي شود اما هنگامي كه به بازار عرضه و تقاضاي كتاب مي رسيم درمي يابيم كه كتاب به عنوان مهمترين ركن فرهنگ بابد اقبالي همراه است و در اين كشور تبليغات براي چيپس و پفك بيشتر از تبليغ كتاب است
خانم معصومه كشاورز كارشناس ارشد ادبيات فارسي : افزايش استفاده از اينترنت سبب كاهش مراجعه دانشجويان و حتي اساتيد به كتاب شده است در حاليكه مطالب موجود در اينترنت از عمق علمي كتاب برخوردار نيست
دكتر ارغوان ارژنگ استاد و رئيس دانشگاه ياسوج : اگر كتاب ها از سوي انجمن كتابخوانان حرفه اي مطالعه و رتبه بندي و تبليغ شود سبب افزايش جذب افراد عادي به سمت كتاب ها مي شود زيرا بسياري از مردم نگران از دست رفتن عمر و سرمايه خود به دليل خريد و مطالعه كتاب هاي غيرمفيد هستند

آقاي محمدرضا جاسبي ناشر و قائم مقام انجمن اسلامي ناشران : بازار كتاب براي جذب مخاطب بايد « ويترين » عرضه كتاب را افزايش دهد زيرا در كشور ما تبليغات چشمي كتاب و در معرض ديد عموم قراردادن كتاب بسيار ضعيف و صرفا محدود به برپايي نمايشگاههاي كتاب است

مجيد زندي - روزنامه جمهوري
يکشنبه 26 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: بازتاب آنلاین]

[مشاهده در: www.baztabonline.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 126]