نقش وقف در توسعه گردشگري

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: نقش وقف در توسعه گردشگري
آنچه در ادبيات تاريخي وقف بيان شد را خاتمه داستان نقش وقف در توسعه گردشگري نبايد دانست، چندان كه فقهاي معاصر نيز در خصوص اين نقش سخن گفته‌اند و مسائل فقهي مربوطه را در اين باره در عصر حاضر نيز مدنظر دارند.

به عنوان مثال امام خميني(ره) در تحريرالوسيله در باب موضوع وقف و مصاديق آن، به مسافرخانه‌هايي كه جهت اقامت مسافرين آماده شده‌اند و درختاني كه براي استفاده مسافران از سايه‌هايشان غرس شده‌اند اشاره مي‌كند.

(رياحي ساماني، 1378، ص 52)

بدين ترتيب تصور مي‌شود وقتي شارع مقدس، پيامبر اكرم(ص)، رهبران مذهبي و مراجع عظام تقليد تا آنجا پيش مي‌روند كه به تسهيل اسباب سفر آنچنان توجه مي‌كنند كه گويي امري مقدس است و از حذف موقت تكليفي (روزه نگرفتن) و كوتاه شدن تكليف (شكسته شدن نماز) تا آماده ساختن شرايط آسايش و آرامش مسافران نظير فتواي حضرت امام(ره) براي مصداق دانستن غرس درختان براي استفاده مسافران از سايه‌هايشان و اختصاص وجوه جهت بهبود امور راه‌ها را ميسر و جايز مي‌دانند، توقف و كند شدن حمايت‌هاي شرعي و حمايت‌هاي مالي در قالب احكام و عقود شرعي نظير وقف در خصوص امر سفر، معنا و دليل موجهي نداشته باشد.

بدين ترتيب اينك مسأله آن است كه هرچند تأمين مالي سفر از طريق اسباب وقف طي قرون گذشته به عنوان يك واقعيت مشهود تاريخي و به عنوان يكي از افتخارات مؤمنين و نظام‌هاي سياسي حاكم بر جوامع اسلامي به شمار مي‌رفته است، در عصر حاضر كه جوامع با دوران رونق صنعت گردشگري به صورتي گسترده مواجه‌اند، به نظر مي‌رسد كه چنين نقشي كمرنگ شده و گاه تنها در شواهد تاريخي قابل جستجو است.

اگر از منظر ديني به مساله بنگريم، يكي از رجحان‌هاي بزرگ دين مبين اسلام در آن است كه از يك سو براعمال حسنه (همچون سير و سفر) تاكيد دارد و از طرف ديگر ديني پيشرو تلقي مي‌شود كه پاسخ‌هاي مناسب زمان را به خصوص در قالب احكام ثانويه خود ارائه مي‌دهد.‏

به اين ترتيب، اگر از نقش تامين مالي وقف در صنعت گردشگري به طور نسبي كاسته شده است، دليل آن قطعا به زاويه نگاه آئين اسلام باز نمي‌گردد. به خصوص توجه به اين نكته بسيار ضروري است كه اسلام باعنايت به قابليت پاسخ‌گويي به نيازهاي زمانه مطابق شرايط هر عصري بايد به نياز به سفر كه براساس مطالعات گسترده در جهان، روند رو به رشد تقاضا براي آن زاييده‌ي تغيير شكل مراكز جمعيتي به جوامع كلان شهري و صنعتي شده است هم پاسخي فراخور بدهد.‏

حتي شواهد روشني نظير آنچه در برخي كشورها مشاهده مي‌شود وجود دارد كه در عصر حاضر مبلغان مذهبي به انگيزه آموزش‌هاي ديني و جلب توجه بيشتر مؤمنان و مسلمانان به مباحث مذهبي به سرزمين‌هاي مختلف سفر كرده و ضمن اقامت در اماكن مذهبي در جوار مساجد و تامين مالي از سوي آنها براي نيازهاي روزمره خود، مردم را براي شنيدن مباحث مذهبي به جلساتي كه از سوي خود آنها در مساجد برگزار مي‌شود، دعوت مي‌كنند.

به اين ترتيب نياز براي تقويت معنوي مسلمانان، به‌خصوص گاه در سرزمين‌هاي غيراسلامي، به نوعي از طريق حمايت‌هاي مادي و معنوي نهادهاي مذهبي همچون مساجد تامين مالي مي‌شود كه مي‌تواند در قالب وقف شكل گرفته باشد.

از طرف ديگر سطح درآمد سرانه پايين در بسياري از كشورهاي اسلامي و علاقمندي مردمان اين سرزمين‌ها در به جا آوردن فريضه حج و ضرورت توسعه روابط فرهنگي ميان جهان اسلام از طريق كنگره عظيم حج كه همه‌ساله ميليون‌ها تن را از سراسر جهان گرد هم مي‌آورد، دليلي روشن است براي اينكه بايد شيوه‌هايي جهت تامين مالي چنين سفري براي آن گروه از مسلمانان كه قدرت تامين مالي آن را ندارند، فراهم شود. به خصوص كه سطح توسعه پايين فرهنگي، اغلب با سطح درآمد سرانه پايين گره خورده و در واقع تامين مالي چنين سفري را بايد رسالتي بردوش ملت‌هاي مسلمان و گروهي از مؤمنان دانست كه تمكن مالي دارند.

اما به نظر مي‌رسداگر اين اقدام بخواهد در قالب حمايت‌هاي مستقيم مالي (دولتي يا غيردولتي) و در قالب كمك‌هاي مالي شكل گيرد، كاملا محتمل است كه از زماني به زمان ديگر، حجم اين منابع، يا اولويت‌بندي اختصاص اين منابع به حمايت از چنين سفري، دچار تغيير شود.

در نتيجه، مساله مهمي كه اينجا خود را نمايان مي‌سازد، اهميت ساز و كاري است كه وقف در قالب آن شكل مي‌گيرد. ساز و كاري كه اجازه مي‌دهد منافع حاصل از كسب و كار يا مستغلاتي خاص در عين حبس شـدن عيـن آن، به ايـن مسيـر هـدايت شود.

بنابراين ورود سنت حسنه وقف به حوزه صنعت گردشگري امكان استمرار بلندمدت‏ حمايت‌هاي مالي را به دنبال دارد و اين ويژگي است كه وقف را از برخي انواع ديگر حسنات نظير هديه و جز آن جدا مي‌سازد.

فارغ از فريضه حج، ضرورت تعامل فرهنگي ميان جوامع اسلامي و تقويت مباني فرهنگ اسلامي و گسترش صلح پايدار ميان ملت‌هاي مسلمان، خود عامل ديگري است كه در باب اهميت سفر ميان گروه‌هاي فرهيخته جوامع اسلامي، به خصوص جوانان و از ميان آنها دانشجويان، قابل ذكر است. به نظر مي‌رسد دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي در جهان اسلام در اين خصوص وظيفه‌اي انكارناپذير برعهده دارند.

در اين مورد، يك نكته بسيار مهم آن است كه چنين مؤسساتي در عمل بسياري از منابع مورد نياز براي اين امر را نيز در اختيار دارند.

پنجشنبه 23 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 142]