آشنايي با انواع فوبيا و شيوه هاي مقابله با آن ترسي توانكاه از توهمي به نام خطر

واضح آرشیو وب فارسی:شبکه خبر: آشنايي با انواع فوبيا و شيوه هاي مقابله با آن ترسي توانكاه از توهمي به نام خطر
ترجمه؛ فرانك باجلان

«فوبيا»، ترس نامعقول و شديد از يك موضوع يا يك موقعيت است. در واقع به رغم آنكه فرد مي داند ترسش نامعقول است ولي توانايي كنترل آن را ندارد و اگر در معرض آنچه كه از آن «هراس» دارد، قرار بگيرد موجي از اضطراب، ترس شديد و حتي وحشتزدگي بر او مستولي مي شود و اين تجربه چنان برايش ناخوشايند است كه سعي مي كند هميشه از آن مورد «هراس آور» دوري كند. در ميان اين اختلال اضطراب، «فوبياها» از همه شايع ترند. انجمن روانپزشكي امريكا گزارش كرده است كه سالانه 8/7 درصد از بزرگسالان امريكايي از يكي از انواع «فوبيا» رنج مي برند و هراس هاي بيمارگونه، شايع ترين اختلال روانشناختي در ميان زنان و دومين اختلال شايع در ميان مردان سنين بالاي 25 سال است.

ترس يك واكنش انطباقي بشر هنگام مواجهه با خطر است. اين واكنش هدف محافظتي دارد. هنگام مواجهه با خطر، سيستم عصبي سمپاتيك با ترشح «آدرنالين» واكنش «مبارزه يا فرار» را فعال مي سازد. فراواني «آدرنالين» فرد را آماده مي كند تا در برابر تهديد فيزيكي مبارزه يا فرار كند، همچنين موجب افزايش ضربان قلب و جريان خون در عضلات بدن مي شود و در نتيجه فرد مي تواند در شرايط اضطراري بهتر عكس العمل نشان دهد. افزون بر اينكه ميزان قند خون نيز بالا مي رود و در نتيجه انرژي بدن فرد هم بيشتر مي شود. در چنين شرايطي، جسم و روح گوش به زنگ و آماده عمل است. پس در موقعيت هاي خطرناك، ترس، طبيعي و حتي مفيد است. اما فوبيا، ترس بيمارگونه يي است كه به شدت مبالغه آميز و حتي توهمي است. از نظر تخصصي، فوبياها را مي توان به سه دسته كلي تقسيم كرد؛ 1- فوبياهاي خاص 2- جمع هراسي 3- هراس از مكان هاي باز.

فوبياهاي خاص

شامل ترس غيرمنطقي و نامعقول از يك موضوع يا موقعيت خاص است كه اصولاً پنج نوع فوبياي خاص وجود دارد.

1- هراس از حيوانات؛ ترس شديدي كه دليلش يك حيوان يا حشره باشد مانند ترس از مار، عنكبوت، ترس از جوندگان، ترس از سگ و...

2- هراس از عوامل طبيعي؛ ترسي كه دليلش عاملي در طبيعت باشد همچون ترس از توفان، ترس از آب، ترس از تاريكي، ترس از بلندي.

3- هراس شديد از زخم، تزريق، خون.

4- هراس موقعيتي؛ ترس شديدي كه با قرار گرفتن در يك موقعيت خاص ايجاد مي شود مانند هراس از مكان هاي بسته، هراس از آسانسور، پرواز، دندانپزشكي، تونل، پل ها و...

5- هراس هاي ديگر؛ شامل هراس هايي است كه در چهار گروه فوق نباشند مانند ترس از مرگ، خفگي، بيماري و...

فوبياهاي خاص بسيار شايع هستند و معمولاً از دوران كودكي يا نوجواني آغاز مي شوند و حدوداً 50 درصد آنها هم ظرف مدت پنج سال خود به خود برطرف مي شوند.

جمع هراسي (اختلال اضطراب اجتماعي)

جمع هراسي، ترس توانكاه و فلج كننده از موقعيت هاي اجتماعي است. چنين افرادي به شدت كمرو هستند و در برابر ديگران دستپاچه شده و خجالت مي كشند. هراس از صحبت كردن در جمع شايع ترين نوع آن است.

هراس از مكان هاي باز

ترس بيمارگونه از مكان هاي عمومي و مكان هاي باز است كه پيشرفت آن منجر به «حمله وحشتزدگي» مي شود. اين افراد از بودن در مكان هايي كه فرار از آنجا مشكل است يا كمك نمي تواند فوراً به آنجا برسد، وحشت مي كنند. چنين افرادي از حضور در مكان هاي شلوغ و پرازدحام مثل مراكز خريد، سالن هاي تئاتر يا سينما اجتناب مي كنند. حتي ايستادن در صف نيز آنها را تحريك مي كند. همچنين احتمالاً از سوار شدن به اتومبيل، هواپيما، مترو و... دوري مي كنند كه در موارد شديدتر فرد فقط در خانه احساس امنيت و آرامش مي كند.

علائم و نشانه هاي فوبيا

نشانه هاي جسمي فوبيا با نشانه هاي واكنش «مبارزه يا فرار» بدن در رويارويي با يك خطر واقعي، يكسان است. گستره اضطراب و ترس مي تواند از يك دلهره و ترس متوسط تا يك حمله تمام عيار «وحشتزدگي» متفاوت باشد. نشانه هاي شايع فوبيا بدين قرارند؛ 1- نفس تنگي يا احساس خفگي 2- تپش قلب 3- درد يا ناراحتي در ناحيه قفسه سينه 4- لرزش 5- عرق كردن 6- حالت تهوع و دل آشوبه 7- سرگيجه يا حتي غش 8- ترس از دست دادن كنترل و ديوانه شدن 9- كرخي و گزگز...

درمان

يكي از متداول ترين روش هاي درمان فوبياهاي خاص، رفتاردرماني شناختي است كه يك شيوه حساسيت زدايي نظام مند است. در اين شيوه، فرد را با يك روش حساب شده و ايمن در معرض موضوع يا موقعيتي كه هراس دارد، قرار مي دهند كه متداول ترين آن شيوه تدريجي است يعني ابتدا در ذهن و با كمك قوه تخيل و سپس در واقعيت. مثلاً اگر فردي از عنكبوت هراس دارد از او مي خواهند تا ابتدا آن را در ذهن مجسم كند سپس عكس هايي از عنكبوت را ببيند و سرانجام در واقعيت به يك عنكبوت نگاه كند.كه البته بايد به اندازه كافي بين مراحل فاصله باشد همچنين بايد توام با تكنيك هاي آرام بخش باشد و از سوي روان درمانگر حمايت و كنترل شود. با تكرار اين تجربه، فرد درمي يابد كه اگر چه آن موقعيت ناخوشايند است، اما زيانبار نيست و با هر بار در معرض مورد هراس آور قرار گرفتن احساس كنترل بر آن ترس در فرد بيشتر مي شود و اين احساس كنترل كردن موقعيت و خود، مهم ترين دستاورد اين شيوه است. نوع ديگر حساسيت زدايي، شيوه سرمشق گيري و مشاركت است. در اين شيوه نيز درمانگر مانند يك الگو روش هاي صحيح و مناسب برخورد با موضوع ترس فرد را نشان مي دهد و بدين ترتيب فرد را ترغيب به انجام همان كارها مي كند.

دارو

در درمان فوبياهاي خاص به ندرت از دارو استفاده مي شود. اما اگر فرد براي رويارويي با موضوع يا موقعيت هراس آور، بسيار مضطرب باشد احتمالاً براي آرام سازي او و كمك به فرآيند درمان، دارو تجويز مي شود.

www.mental-health-amtters.com
يکشنبه 19 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: شبکه خبر]

[مشاهده در: www.irinn.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 663]