غم غربت

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: روان.شناسان می.گویند غم غربت در ابتدای مهاجرت کاملا طبیعی است اما راه.هایی وجود دارد که از این غم پیشگیری یا دوره آن را کوتاه.تر کنیم.

روان.شناسان می.گویند غم غربت در ابتدای مهاجرت کاملا طبیعی است اما راه.هایی وجود دارد که از این غم پیشگیری یا دوره آن را کوتاه.تر کنیم. سال اول دانشگاه بود. ۵ نفر سال اولی با هم توی یک اتاق بودیم و تقریبا همه.مان از یک استان دور آمده بودیم. کسی که خانه.اش از همه به دانشگاه نزدیک.تر بود، ۱۰ ساعت تا پدرو مادرش فاصله داشت و کسانی که دورتر بودند، فاصله.شان به ۱۵ ساعت هم می.رسید. چند تا از بر و بچ که بیشتر به خانه و خانواده وابسته بودند، وقتی دلشان هوای خانه را می.کرد کار جالبی می.کردند؛ کاری که هیچ.وقت یادم نمی.رود؛ شب که می.شد چراغ.ها را خاموش می.کردند، به یکی که صدایش غمگین.تر بود می.گفتند بخوان و هرکس می.رفت روی تخت خودش، زیر پتوی خودش و می.زد زیر گریه! «غم غربت» در روزهای اول مهاجرت بیداد می.کرد اما کم.کم، هم غم غربت کمتر شد و هم بچه.ها دیگر توی اتاق گریه.و.زاری نکردند! این آدمیزاد هم معلوم نیست چه.جور موجودی است؛ اگر بگذاری در همین محیط آشنای خودش روزهایش را بگذراند، کم.کم از روزمرگی حالش به هم می.خورد و شروع می.کند به شعاردادن که «آب هم اگر یک جا بماند می.گندد»؛ حالا همین آدمیزاد را اگر از همین روزمرگی.ها که گذشته و خاطره.هایش را ساخته.اند جدا کنی و بگذاری.اش توی یک محیط جدید، چنان نوستالژی گذشته می.گیردش که می.دهد با خط خوش و جوهر طلا برایش بنویسند «به یاد یار و دیار آن.چنان بگریم زار / که از جهان ره و رسم سفر بر اندازم». حتی اگر آن.قدر پوست.کلفت باشد که مثل آن امیر دوره رودکی چندین و چند سال با غربت حال کند، یکدفعه یک شعر چنان دگرگونش می.کند که کاروان راه می.اندازد و هی از رودکی می.خواهد که بخوان «بوی جوی مولیان آید همی!». اصلا مانایی یک دوبیتی مشهور نشان می.دهد که غریبی یکی از غم.های سه.گانه همیشگی ما ایرانی.هاست.
نگویید شما تابه.حال بیت «سه غم اومد به جونم هر سه یک.بار/ غریبی و اسیری و غم یار...» را زیر لبتان زمزمه نکرده.اید. از طرف دیگر اصلا این آمیزاد مشتاق است که حالش گرفته باشد؛ حالا چه به بهانه قرارگرفتن در سن خاص (بحران ۳۰ سالگی که یادتان هست؟) و چه به بهانه قرار.گرفتن در مکان خاص. خلاصه اینکه این آدمیزاد، همیشه خدا، بین دوتاقطب فرار از محیط آشنا و نوستالژی به محیط آشنا گیر کرده بوده است و نشانه.اش هم، همین ضرب.المثل.ها و بیت.ها که ذکرش رفت. هوای خانه چه دلگیر می.شود گاهی ظاهرا روان.شناس.ها قبلا با تحقیق درمورد غم غربت بیشتر حال می.کرده.اند. اواسط قرن هفدهم میلادی یک بابایی آمد واژه «نوستالژی» را ابداع کرد و این را انداخت توی دهان جماعت. بعدها روان.شناس.ها یک واژه اختصاصی.تر برای غم و غصه اول مهاجرت در نظر گرفتند؛ "Home sick" که معنای تحت.اللفظی.اش می.شود «بیماری خانه» و معنایش همان غم غربت است. جالب است بدانید که فروید حتی اسهال و یبوست روزهای اول مسافرت را هم به اضطرابی که مکان جدید و خود سفر برای آدم به وجود می.آورد ربط می.داد. از ۳۰ سال گذشته به این طرف که مهاجرت.ها خیلی گسترده.تر و طولانی.مدت.تر شده.اند و مخصوصا جهان.سومی.ها ترجیح می.دهند کشورهایی کاملا دور از وطن و فرهنگ وطن را به عنوان مقصد انتخاب کنند، هم این بحث «غم غربت» دارد جدی.تر دنبال می.شود و هم بحث.های جدی.تری مثل بحران هویتی که نوجوانان نسل دوم مهاجرت با آن درگیر می.شوند؛ بحران هویتی که دوبرابر شدیدتر از بحران هویتنوجوانان بومی است. آنها، هم باید با بحران معمول نوجوانی کنار بیایند و هم باید با ارزش.های جامعه پدری و ارزش.های جامعه فعلی درگیر باشند. از آنجا که همشهری جوان بین.المللی نیست(!) و بیشتر ما در سطح کشور خودمان مهاجرت می.کنیم و با همان «غم غربت» معمول باید کنار بیاییم، بی.خیال بحران هویت در غربت می.شویم. حالا بگذریم از اینکه توی همین مملکت خودمان هم گاهی آن.قدر تفاوت فرهنگی بین ۲ شهر کوچک و بزرگ، عمیق است که نوجوانان نسل دوم پدر و مادران مهاجر، کمی بیشتر بحران.زده می.شوند!
نگاه مردم بیگانه در دل غربت... «غم غربت» یک حس طبیعی تنهایی و سردرگمی در موقعیت غربت است. حالا بعضی.ها می.گویند که این غربت کاری به مکان ندارد و آدم از کارهای روزمره که خلاص شد، توی ننوی خانه پدری هم که باشد «غم غربت» می.آید سراغش. بعضی.ها حتی معناهای ماوراء.الطبیعی به این قضیه می.دهند و آن را ربط می.دهند به دوری بنی بشر از وطن اصلی.اش که همانا بهشت باشد. بعضی.ها هم معنا.های فلسفی به آن می.دهند و می.گویند این حیرت و سردرگمی که بعد از فراغت از روزمرگی پیش می.آید، اتفاق مبارکی است و اصلا فلسفیدن و پرسش از چیستی و چرایی جهان از همین.جا شروع می.شود و خلاصه اینکه اگر این سردرگمی.ها را جدی بگیرید کم.کم.اش می.شوید «دریدا». ادبیاتی.ها هم دست از سر غم غربت بر نداشته.اند. میلان کوندرا در کتاب زیبای «جهالت» غم غربت را با یک تحلیل زبان.شناسانه به بی.خبری ربط می.دهد و می.نویسد: «تو از من دوری و من از تو بی.خبرم. کشورم از من دور است و نمی.دانم آنجا چه خبر است». اما متاسفانه ما روان.شناسیم و می.خواهیم غم غربت را در معمولی.ترین معنایش در نظر بگیریم. در این معنا از نظر فیلسوفان چیپ و پیش پا افتاده، غم غربت وقتی سراغ آدم می.آید که فرد از خانواده یا محیط همیشگی.اش جدا می.شود؛ حالا هرچه این جدایی همیشگی.تر و دورتر باشد، احتمال بیشتری دارد که غم غربت شدید.تر بیاید سراغ آدم.
غم غربت ربطی به سن ندارد ولی خب، قبول کنید که هرچه آدمیزاد بزرگ.تر بشود، سنگدل.تر (شما بخوانید دل.گنده.تر و دانشجویان روان.شناسی بخوانند تمایزیافته.تر!) می.شود؛ به همین خاطر است که کودکان دور از خانه، بیشتر از جوانان، و جوانان بیشتر از بزرگسالان غم غربت می.آید سراغشان. جالب است بدانید که کودکان مثل بچه آدم غم غربتشان را با غمگینی نشان نمی.دهند؛ آنها کارهایی می.کنند که بیشتر جلب توجه کند. مسلما مسئولین یک مدرسه شبانه.روزی بیشتر به معده درد، گلودرد، سردرد و تهوع توجه می.کنند تا به یک غم پیش پا افتاده. خب، کودکان هم در ناخودآگاه.ترین شکلش همین نشانه.ها را نشان می.دهند و در خودآگاه.ترین حالتش تمارض می.کنند و نمی.روند مدرسه؛ به همین راحتی! اگر آن نظر اول - که گفتیم غم غربت را به فراغت از روزمرگی ربط می.دهد - را با نظر دوم - که غم غربت را به جدایی فیزیکی ربط می.دهد - ترکیب کنیم نتیجه.اش این می.شود که ما زمانی بیشتر احساس غربت می.کنیم که هم در شهر غریبی زندگی کنیم و هم موقع استراحت.مان باشد و تقریبا کاری برای انجام نداشته باشیم. اول صبحگاه و آخر شامگاه پیش از رفتن به خواب شیرین، بیشتر احتمال دارد که اشک غربت گوله گوله از چشم.هایمان بریزد.
بعضی آدم.ها هم هستند که به دلایل پیچیده روانکاوانه بیشتر مستعد غم غربتند. مثلا آدمی. که طلاق گرفته. یا کسی که در کودکی یک فقدان بزرگ مثل از دست دادن مادر را تجربه کرده.، ممکن است نگاهش به جهان جور دیگری باشد؛ ممکن است فرض اولیه. او این شده باشد که کلا جهان و اهل جهان کمر بسته.اند که چیزها و کسانی را از او بگیرند. حالا که غربت دوباره در شکل یک «از دست دادن» ظاهر می.شود، فرض اولیه او دوباره تایید می.شود و خب، معلوم است که از آدم.های دیگر غمگین.تر می.شود و ممکن است حتی غمگینی..اش به افسردگی تبدیل شود. بعضی.ها هم بر عکس، کمتر غم غربت را تجربه می.کنند؛ مثلا کسانی که خودشان غربت را انتخاب کرده.اند و به اجبار دیگران یا شرایط مهاجرت نکرده.اند یا کسانی که کلا شخصیت.شان جوری شکل گرفته است که به تجربه.های تازه اشتیاق بیشتری دارند. همان.طور که از اول متن هی داریم تکرار می.کنیم، غم غربت طبیعی است و معمولا با خوگرفتن به محیط جدید از بین می.رود یا در مواقع خیلی کمتری به سراغتان می.آید. اما ممکن است که همین غربت باعث شود یک افسردگی پایه.ای.تر در وجودتان زنده شود یا بدنتان شروع کند به پارازیت انداختن. این.جور موقع.ها بهتر است که سری به یک روان.شناس یا پزشک بزنید. غریبی و اسیری چاره داره... همان.طوری که شاعر شیرین.سخن، قرن.ها پیش.تر از ما تشخیص داده است «غریبی و اسیری چاره دارد» و خدا به «غم یار و غم یار و غم یار» مبتلایتان نکند! ما نمی.دانیم چاره.هایی که در ذهن آن شاعر غلیان می.کرده، چه بوده است اما چاره.های مدرن غم غریبی اینها هستند:

۱) نشانه.های پیوستگی را با خودتان ببرید همان.طور که میلان کوندرا می.گوید، هر چیزی می.تواند نوستالژی شما را زنده کند؛ یک مزه، یک منظره، یک صدا و حتی یک بو. در مورد این آخری یعنی ربط بو و خاطره حتی پای عصب.شناس.ها هم به قضیه باز شده است و آنها فهمیده.اند که به این خاطر بوی گذشته بدجوری خاطره.ها را تحریک می.کند که مرکز بویایی و مرکز تشکیل حافظه در مغز همسایه.اند. اینها را گفتیم که به اینجا برسیم که می.توانید همین واقعیات را خودتان مدیریت کنید؛ یعنی به جای اینکه یکدفعه با رسیدن بوی گندم در مرکز تحقیقات کشاورزی کرج یاد گندمزارهای ولایت.تان بیفتید، خودتان از اول نشانه.هایی همیشگی از خانه را با خودتان داشته باشید. آوردن یک قاب عکس، یک مجسمه، یک کتاب قدیمی، یک شیشه عطر، یا یک سفره کوچک از خانه پدری به خوابگاه یا خانه مجردی باعث می.شود با گذشته احساس پیوستگی کنید، احساس نکنید که یکدفعه جدا افتاده.اید و لااقل اشیایی فیزیکی شما را به گذشته.تان وصل .کنند.

۲) با یک نفر از غم غربت حرف بزنید چه روان شناس.ها بگویند و چه نگویند، همه عالم و آدم می.دانند که حرف.زدن درباره غصه.ها، آدم را سبک کرده و هیجان.ها را خالی می.کند. اما مهم این است که با چه کسی از غم غربت حرف بزنیم. بدترین انتخاب کسانی هستند که هنوز در وطن حضور دارند. تصور کنید شما در روزهای اول دانشگاه.تان زنگ بزنید به مامان جانتان و با او از غربت بدجور دم غروب حرف بزنید؛ با این کارتان هم یک نفر دیگر را غصه.دار می.کنید و هم با صدای مادر که خواهش می.کند پیشش برگردید، غم و غصه خودتان شدیدتر می.شود. بهتر است به جای این «بچه ننه» بازی.ها، زنگ بزنید به یکی از نزدیکان.تان که از شما باتجربه.تر است و قبلا غم غربت را پشت.سر گذاشته؛ مثلا خواهر و برادر بزرگ.تری که قبلا دانشگاه را در یک شهر دور گذرانده.اند یا اینکه دارند سال.های آخر را می.گذرانند. اگر هم هیچ.کس را پیدا نکردید، در مرکز مشاوره دانشگاه و مراکز مشاوره سطح شهر همیشه به روی شما باز است؛ رو.به.روی یک متخصص می.نشینید که هم شما را از طبیعی.بودن غم غربت مطمئن می.کند، هم خودتان خالی می.شوید و هم دست خالی بر نمی.گردید؛ یعنی دیگر دلتان پر نیست اما دست.تان پر است!

۳) به غربت یک.جور دیگر نگاه کنید تصور کنید که شما تا آخر عمرتان در همان شهر خودتان می.ماندید. از بالا به این کره خاکی نگاه کنید و خودتان را تصور کنید که فوق فوقش دارید در دورترین خیابان.های شهر خودتان ورجه ورجه می.کنید. حالا یک خط بکشید از شهر خودتان به یک شهر دیگر. آن آدم کوچولو را از این خط عبور دهید و وارد شهر جدید کنید؛ یک عالمه آدم جدید، جای جدید، هنجارها و نابهنجاری.های جدید، رسم و سنت.های جدید و خلاصه یک دنیای جدید. حالا فکر کنید آن آدمی که تا آخر عمرش توی شهر خودش می.ماند داناتر، بالغ.تر و برای ادامه زندگی آماده.تر است یا شمایی که از این خط فرضی گذشته.اید و دنیای دیگری را تجربه کرده.اید؟ زود درمورد مکان جدید قضاوت نکنید و با تمام بدی.ها و خوبی.هایش آشنا شوید. شاید بدی.های فراوان روزهای اول به ناآشنایی شما برگردد وگرنه «چیزهایی هم هست» به قول سهراب.

۴) صبور باشید البته غم غربت اگر هیچ کاری انجام ندهید، به خودی خود حل نمی.شود. اگر شما تا ابد توی اتاق خودتان بمانید، تا ابد غم غربت رهایتان نمی.کند. یکدفعه وسط امتحان.های میان.ترم یا وقتی تازه دارد کارتان می.گیرد، «بوی جوی مولیان» نزند زیر دماغ مبارک.تان و بروید خانه؛ ببینید کی سرتان خلوت.تر است که به خانه بروید. وقتی هم زنگ می.زنید به اعضای محترم خانواده، از حال و احوال خودشان بپرسید و از حال و احوال خودتان – البته غیر از غم غربت- بگویید. این.طوری حس می.کنید در جریان کارهای ولایت قرار دارید و یک جورهایی انگار در آنجا حضور دارید. خلاصه آن «بی.خبری» میلان کوندرایی باعث غم غربت.تان نمی.شود.

۵) دوستان جدیدی پیدا کنید این یکی به همین سادگی.ها هم نیست. برای اینکه دوستان محترم توزرد در نیایند، بهتر است آنها را به واسطه یک جای دیگر بشناسید؛ یعنی یکدفعه در اتوبوس طرح دوستی با یک نفر نریزید. شرکت در کلاس.هایی که به آنها علاقه دارید، هم سرگرم.تان می.کند و هم شما را با یک عالمه آدم آشنا می.کند که هم با شما علایق مشترک دارند و هم ممکن است همدم و همراه شما باشند در غم غربت.

نگارش یافته توسط ابوالفضل قوچانی

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 575]