آیین گلریزان به روایت تاریخ

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: آیین سنتی " گلریزان " در اصل براساس یک سنت دیرینه رسم پهلوانی. در ایران آغاز شد و سرآغازی برای فتوت مردان نیک ضمیر بوده است. عنصرالمعالی در کتاب خویش ویژگی.های جوانمردی را اول "خرد" ، دوم "راستی" و سوم "مردمی" بر می.شمارد و آنها را از نشانه.های رادمنشی و جوانمردی و عیاری می.داند. همچنین در کتاب "مینوی خرد" برای جوانمردی سه اصل خرد، درستی و رادی به عنوان ویژگی.های بارز یاد شده است .

"عبدالرزاق کاشانی" در کتاب فتوت.نامه نیز جوانمرد را انسانی آزاده و نیک.سرشت می.داند. وی معتقد بود، برای رسیدن به کسوت جوانمرد باید راه.های دشواری را طی کرد تا بر دیو نفس فائق و پیروز شد. برای رسیدن به کسوت جوانمردی در نزد ایرانیان سه اصل مهم "شریعت"، "طریقت" و "حقیقت" طی می.شود، تا جوانمردی و بخشندگی پا گیرد. در اصل پهلوانی، رادی و بخشندگی همان گلریزان است، که خاستگاه این بخشندگی طبیعت و بهار بوده، چرا که بهار و طبیعت هرچه دارد به امر خداوندگار به زمین می.بخشد تا حیاتی دوباره یابد و فردوسی رادی و درستی را شکل.شناسی پهلوانان اساطیری خود می.داند که
همه مردمی باید آیین تو/ همه رادی و راستی دین تو

ایرانیان از دیر باز براساس تکریم و نوع دوستی خود همواره بر آیین گلریزان همت گماشته.اند و این آیین را شکرانه نعمت خدادادی خویش می.دانند که مانند ابر بهاری طراوات زیستن دوباره بر مستمند و نیازمند روا می.دارند آن گونه که "وقت گلشن، خوش که گلریزان ابر رحمت است".

این سنت ایرانیان در رادی و رادمنشی و پهلوانی همواره یک افتخار بوده و بسیاری از شرق.شناسان از این امر به نیکی یاد می.کنند به گونه.ای که پروفسور "مانوئل کوربن" محقق دیرینه.شناس و مردم.شناس برجسته غربی آن را نمادی از زیباترین حرکت.های بشری در طول تاریخ می.داند که فقط مختص ایرانیان بوده است. وی، در کتاب خود به صراحت یاد می.کند که در ایران مردانی قابل احترام برای برداشتن موانع .از پیش. پای دیگران هرچه در توان خود داشته را به دیگران بدون هیچ منتی می.بخشیدند. آیین گلریزان بخشی از تاریخ بزرگ ایرانیان است و برخی از مورخان ثبت این سنت را از زمان حمله مغول عنوان کرده.اند، که در "باشتین" خراسان عیارانی برای کمک به نیازمندان، در سردابه. شالی قرمز پهن کردند و آنان که زور بازو و توان مالی داشته، قدم پیش نهاده و هرچه داشتند برای کمک رو کردند.

ذکر پهلوانان در آیین گلریزان گرفتن دست مستمندان و اقتدا به حضرت علی.بن ابی طالب(ع) نخستین امام شیعیان بوده و صاحب زنگ نیز در این آیین، پهلوانان و جوانمردان را به گلریزان فرا می.خوانده است. مهمترین آثار تاریخی به جای مانده از آیین معنوی و سنتی گلریزان در ایران بنای تاریخی "سی و سه پل" است، که در آن هنگام شاه عباس برای ساخت این بنا، از مردم استمداد کرد و آیین گلریزان برپا شد. مردم نیز به پهلوانان مهرگستر القاب "راد آیین"، "زاد مهر" ،"گلریز" و "رادی" نسبت می.دادند و بین پهلوانان و عیاران نیز برگزاری آیین گلریزان و کمک به مستمندان نشانه.ای از پیش کسوتی و مرشدی و صاحب زنگی بوده است.

هنگامی که جوانمردان و رادان وارد گود می.شدند، مرشد و صاحب زنگ با نواختن صدای زنگ از آنان "رخصت" می.طلبید و پهلوانان خطاب به پیر میدان.دار گود از او می.خواستند تا برای کسی که ناتوان است، گلریزی کند و فریاد "اگر ناتوانی بگو یا علی (ع)، اگر خسته جانی بگو یا علی (ع)" بلند می.شد.

در پس زمان، گلریزان از گود زورخانه.ها به خانه.ها کشیده شد به گونه.ای که زنان نیز در این سنت حسنه حضور یافته و حتی برای انداختن سفره نذر ابوالفضل(ع) که با نذری.های زنان گسترده می.شد، نوعی گلریزان کوچک برپا می.داشتند.
اکنون با گذر زمان آیین سنتی گلریزان و رادی در ایران جلوه.ای با شکوه.تر به. خویش گرفته و مردان و زنان توانمند و جوانمرد برای آزادی زندانیان غیر عمد در بند، گلریزی می.کنند.

گلریزان به معنای رایج اجتماعی آن زاییده فرهنگ فتوت و پهلوانی مبتنی بر الگوهایی همچون "پوریای ولی" است که با تعمیم ریختن گل بر سر پهلوانان به گرد آوری کمک برای افراد گرفتار و دربند گسترش معنا یافته است. گلریزان به واقع ریختن و ایجاد گل زندگی و امید در چله سرما رنج و سختی و گرفتاری است که با ریختن گلی از شاخسار زندگی خود باغ بقا و بهار وصل را به خانواده.های در رنج هدیه می.کنند. این مفهوم که تجلی اجرایی دستور دینی "انفاق" است ساز و کار حمایتی متناسب با فضای اجتماعی و فرهنگی زندگی گذشته ایرانیان و نهادهای اجتماعی موجود آن دوره بوده است.

زورخانه در فرهنگ ایرانی اسلامی نه فقط محل پرورش جسم که فضایی برای تهذیب نفس و همچنین امکان و مجالی برای مراودات اجتماعی و شکل.گیری رفتارهای گروهی همچون گلریزان بوده است. گلریزان اما رواج گذشته را ندارد و تحت تأثیر شرایط گذار اجتماعی، افزایش جمعیت و شهرنشیی و کاهش ارتباطات مبتنی بر محله.ها باعث افت و به محاق افتادن گلریزان شده است. از آثار مهم برپایی جشن گلریزان همزیست.گرایی و همدلی در جامعه است که چنانچه فردی از افراد جامعه بنا به دلایل غیر عمد و سهوی دچار گرفتاری شد، جامعه برای نجات او همراه و همدل باشد.

از منظر روانشناسی اجتماعی یکی از مهمترین نیازهای اجتماع احساس خوب داشتن نسبت به یکدیگر است و در یک معنای وسیع.تر نوع دوستی و انسان.دوستی نیاز اساسی جامعه است. گلریزان سنت حسنه.ای است که سمبل و نماد نوع.دوستی انسان.ها است و تقویت آن می.تواند در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی اثر گذارد. تاثیر اقتصادی گلریزان یکی از مهمترین دستاوردهای این حرکت انسانی است که کمک.های مردم در فعالیتی به کار گرفته می.شود که هم دستاورد معنوی دارد و هم مشکلی را از کسی برطرف می.سازد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 277]