مشاوره از دیدگاه اسلام

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: مشاوره از دیدگاه اسلام
وحید بادغن
هدی شریفات
سعاد غوابش
دانشجویان رشته مشاوره دانشگاه شهید چمران اهواز

مقدمه:

در این تحقیق ضمن تبیین مفهوم مشاوره و بیان تفاوت.های مفهومی.مشاوره استدلال شده است که اسلام یک مکتب و نظریه مشاوره ای نیست بلکه نظام فکری، عقیدتی و رفتاری جامعی است که چارپوب.های کلی زندگی انسان را ترسیم کرده است و راههای وصول به فلاح و سعادت نهایی را مشخص نموده است و اصول و روشهای مشاوره همچون سایر امور بشری باید لااقل در جوامع اسلامی.با اهداف، ارزش.ها، هنجارها، برنامه.ها و تکالیف اسلامی.سازگاری یابد. بدین ترتیب روشن می.شود که چرا باید مشاوره و روان درمانی از دیدگاه اسلام مورد بررسی قرار گیرد. تأکید اسلام بر مسأله مقدمی.و زیربنایی بهداشت و سلامت روانی انسانها و ارائه راهکارهای مناسب برای تحقق آن، لزوم توجه به غایات، هنجارها و وظایفی که اسلام برای بشر معین کرده است در تدوین نظریه درمانی و تنظیم روشهای مشاوره وجود توصیه.های ارزشمند و ارائه راهبردهای کارآمد مشاوره ای در کلام و مرام معصومین (ع) و اهمیت توجه به باورها، اعتقادات و ارزشهای دینی مراجعان در امر مشاوره و راهنمایی، پاره ای از دلایل پرداختن به این موضوع از دیدگاه اسلام می.باشند.
تعریف مشاوره حرفه ای:

مشاوره در مفهوم جدید و حرفه ای آن ترجمه واژه انگلیسی counseling از ماده counsel به معنای پند، نصیحت، راهنمایی و پیشنهاد است. برای این مفهوم در اصطلاح تخصصی آن تعاریف فراوانی ارائه شده است. از آن جمله کمیته معیارهای حرفه ای انجمن روان شناسی امریکا در سال 1981 حرفه مشاوره را با توجه به جنبه.های عملی و قابلیت.های اجرایی آن چنین تعریف می.کند:
مشاوره یعنی کمک به مراجعین برای کسب مهارتهای فردی – اجتماعی و تغییر و یا اصلاح این مهارتها، توسعه و پیشرفت سازگاری و افزایش انطباق آنان با تمینات و خواستهای متنوع و متغیر زندگی، افزایش مهارتها به منظور مقابله با مشکلات محیطی و بالاخره توسعه انواع قابلیت.های آنان در حل مسائل، مشکلات و تصمیم گیریها (American psychologists vol:36 pp.6502-663 به نقل از شریفی نیا 1378)
مفهوم مشورت در اسلام

کلمه مشورت و مشاوره که در تداول فارسی زبانان به کسر «واو» و «راء» تلفظ می.شد ولی تلفظ صحیح آن مشاوَرَه به فتح «واو» و «راء» است واژه ای عربی است از ریشه شار، یشیر به معنای بیرون آوردن، آراستن و رأی زدن است (لغت نامه دهخدا، واژه مشاوره)
در قرآن مجموعاً سه بار کلمات هم خانواده آن ذکر شده است و به معنای توافق و هم رأیی، اهتمام به جلب نظر و رأی مردم در مسائل حکومتی و عاملی از مجموعه عوامل مؤثر در تشکیل یک جامعه سالم به کار رفته اند.
این موارد به نقل از شریفی نیا 1378 عبارتند از

الف) فَإِنْ أَرَادَا فِصَالاً عَن تَرَاضٍ مِّنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْهِمَا ... (بقره آیه 233).
اگر پدر و مادر با رضایت و مشورت یکدیگر تصمیم گرفتند کودک را از شیر بگیرند اشکالی به رأی آنان نیست. در این آیه مشاوره به معنای توافق والدین است.
ب) فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظّاً غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ (آل عمران، آیه 159)
پس در سایه لطف و رحمت پروردگارت با آنان نرمخویی کردی و اگر تندخو و سنگدل بودی قطعاً از پیرامون تو پراکنده می.شدند، پس از ایشان در گذر و برایشان آموزش خواه و در امور با آنان مشورت کن و چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن که خدا توکل کنندگان را دوست دارد.
این آیه ناظر به حوادث جنگ احد که در آن افرادی از جبهه گریخته بودند تقاضای بخشش داشتند و خداوند پس از اشاره به یکی از ویژگی اخلاقی پیامبر (نرم خویی) و ضمن فرمان به عفو و طلب رحمت برای آنان از پیامبر می.خواهد که بازهم با آنها مشورت کند و رأی و نظر آنان را نادیده نگیرد. مفسران درباره علت امر به مشورت با وجود کمال عقل پیامبر (ص) و وحی آسمانی وجوه مختلفی را بیان داشته اند. از آن جمله فخر رازی در تفسیر کبیر یکی از وجوه ضرورت امر به مشورت را چنین توجیه می.کند که گرچه عقل پیامبر از عقل همه مردم کامل تر است و علوم بیشتری نیز محدود است ولی بعید نیست که وجوهی از مصلحت به نظر کسی برسد و به نظر پیامبر نرسیده باشد. (تفسیر کبیر جلد 5، ص 61) در آیه فوق امر به مشورت یک دستور حکومتی است. از این رو می.بینیم پس از انجام مشورت و روشن شدن نتیجه هرگونه دودولی و پراکندگی باید کنار گذاشته شود و قاطعیت و تصمیم جانشین آن گردد.
ج) وَالَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَيْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ (شوری، آیه 38)
[مؤمنان کسانی هستند] که ندای پروردگارشان را اجابت کرد. و نماز را برپا می.دارند و امورشان با مشورت سامان می.پذیرد و از آنچه داده ایم انفاق می.کنند.
بنابر مطالب پیش گفته شده به نظر می.رسد که مفهوم شعر و مشورت در قرآن کریم در معانی سه گانه توافق و هم رأیی، اهتمام به جلب نظر و رأی مردم در مسائل حکومتی و عاملی از مجموعه عوامل موثر در ایجاد انسانهای صالح و تشکیل جامعه سالم به کار رفته است.
دلایل بررسی مشاوره از دیدگاه اسلام:

با تأمل در آیات و روایات می.توان نتیجه گرفت که مفهوم مشورت و مشاوره از نظر قرآن کریم و دیگر منابع اسلامی، با مفهوم مشاوره و روان درمانی تخصصی و حرفه ای آن- که امروزه مورد توجه و تأکید روان شناسان و مشاوران است – متفاوت است و نمی.توان این دو را مترادف و دارای یک معنا دانست. اما این بدان معنا نیست که نمی.توان در باب رابطه مشاوره با اسلام سخن گفت و باید آنها را دو مقوله کاملاً جدا دانست. بلکه دلایل مهمی.وجود دارد که نشان می.دهد که پرداختن به این مباحث لااقل در جوامع اسلامی.کاملاً اجتناب ناپذیر است. پاره ای از دلایل به نقل از شریفی نیا 1378 عبارتند از:
1- تأکید اسلام بر بهداشت روانی و سلامت روح انسانها

هرچند مفهوم سلامت روح و به تعبیر قرآنی آن قلب سلیم (شعراء، آیه 89) مفهوئمی.ارزشی است ولی سلامت روانی به معنای روان شناختی آن پیش شرط و مقدمه تحقق قلب سلیم است. در قرآن کریم مفاهیم سه گانه، سکینه، حیات طیبه و قلب سلیم به نوعی آرامش و سلامت روحی انسانها اشاره دارد. سکینه از ماده سکون به معنای آرام بودن دل و فقدان هرگونه اضطراب است. این واژه شش بار در قرآن ذکر شده است. از مجموع آیاتی که این واژه در آنها آمده است، می.توان استفاده کرد که آرامش درونی و یا سکون و ثبات قلبی موهبتی است الهی که بر اثر ایمان به خداوند متعال و عمل صالح حاصل می.شود. (فتح، آیه 4)
قلب سلیم نزدیک ترین مفهوم به سلامت روانی است چون غالباً ماده قلب در فرهنگ دینی به معنای روح، روان و عقل به کار برده شده است و قلب سلیم یعنی قلبی( یا روح و روانی) که از هرگونه بیماری و انحراف اسلامی.و اعتقادی و رفتاری به دور باشد(شعراء آیه 89 و صافات، آیه 84).
بنابراین با وجود ارزش مدار بودن مفهوم سلامت روح و روان در اسلام و تفاوت آن با مفهوم بهداشت روانی موجود در ادبیات روان شناسی معاصر، ولی از آنجا که سلامت روانی مقدمه لازم و ضروری تأمین سلامت روح و نفس انسانی است، بهداشت روان نیز مورد توجه و تأکید خاص اسلام قرار گرفته است و برای تأمین آن در سطح فرد و جامعه توصیه.ها و دستورات فراوانی از سوی معصومین (ع) ارائه شده است. بدیهی است که یکی از مهمترین راههای تأمین سلامت روانی انسانها در جامعه گسترش امر مشاوره و راهنمایی است.
2- لزوم توجه به نمایات، هنجارها و وظایف اسلامی.در تدوین نظریه درمانی کاربرد مشاوره در جوامع اسلامی

اسلام به عنوان مکتبی خاص و همه جانبه نگر که ماهیت انسان، چگونگی رفتار او در این جهان و وظایف و سرنوشت وی از مباحث محوری آن به شمار می.آیند و سعادت و رستگاری انسان و حرکت در مسیر کمال مطلق، هدف اساسی و نهایی آن می.باشد برای سلامتی روح و روان انسان اهمیتی فوق العاده قائل است. به همین جهت برای هر مرحله از رشد و تکامل انسان برنامه.ها و وظایف خاصی معین کرده است. تکالیف عبادی همچون نماز، روزه، خمس، زکات، حج، ذکرو دعا و توصیه.های اخلاقی همچون، توکل، ولایت، محبت، صله رحم، حسن خلق و توجه به قانون خانواده، ازدواج سالم و ... نمونه.هایی از این وظایف و برنامه.ها برای تأمین سلامت فردی و اجتماعی انسانهاست. توجه و عمل به این برنامه.ها و تکالیف است که راه سعادت و کمال انسانی را هموار می.کند و او را به سوی هدف نهایی انسانیت که از نظر قرآن َإِلَى اللّهِ الْمَصِيرُ (فاطر، آیه 35؛ نور آیه 24؛ آل عمران آیه 28و ...) است رهنمون می.سازد.
3- ضرورت توجه به باورها، اعتقادات و ارزش.های دینی مراجعان:

توجه به باورها، اعتقادات و ارزش.های مورد احترام مراجعان از اصول اولیه ای است که برای دستیابی به یک مشاوره موثر و تاثیر گذار باید مورد توجه مشاوران قرار گیرد. بحث از ارزش.ها بحث از چیزهایی است که مردم به آن معتقدند از آن دفاع می.کنند و در زندگی مهم تلقی می.شوند. ارزش.ها علت رفتار مردم و حتی طرز فکر آنهاست، انگیزه افراد برای برنامه ریزی و عمل است. بنابراین باورها و ارزش.های انسان به زندگی او جهت می.دهند و چگونگی رفتار وی را مشخص می.سازند. از سوی دیگر اشخاصی که ارزش.های خود را نمی.شناسند غالباً دچار رفتارهای بی معنا و بی ثمر، گمگشتگی نقش و بی هویتی و در نتیجه گرفتار تعارض و ناکامی.می.گردند.
درک ارزش.های مراجع از سوی مشاور می.تواند تسهیل گر درک مشاور از رفتار، اهداف، تعارض.ها یا مسرورگیهای مراجع باشد و به همین ترتیب رعایت این ارزش.ها در دستورالعمل.ها و روش.های ارائه شده از سوی وی می.تواند تأثیر به سزایی در تسریع فرآیند درمان و حل مشکلات داشته باشد.
4- وجود توصیه.های ارزشمند و راه کارهای موثر مشاوره ای در کلام و مرام معصومین علیه السلام.

هرچند وظیفه و هدف اصلی پیامبران الهی و ائمه معصومین (ع) آوردن دانش و معرفت تجربی جدید نبوده است، بلکه رسالت اصلی آنان تبیین جهت درست زندگی برای رسیدن انسانها به رشد، کمال و سعادت واقعی است ولی شکی نیست که مردم برای حل مشکلات تربیتی و دینی و کاهش فشار.های عاطفی و روحیشان همواره در زمان حیات معصومین (ع) به آنان مراجعه کرده و از آنها طلب راهنمایی و کمک می.کرده اند ایشان نیز با سعه صدر و سوی گشاده پذیرای مردم بوده و برای درمان دردهای روحی و اختلافات رفتاری آنها، تناسب با شرایط و موقعیت فرد مراجعه کننده توصیه.هایی ارزشمند ثمربخش می.کردند که روان و رفتار آن.ها را متحول می.ساخت، نمونه.هایی در کتب سیره و تاریخ نقل شده است.
اهمیت مشاوره در احادیث:

در احادیث ارزشمندی که از حضرت پیغمبر (ص) بر ائمه اطهار (ع) نقل گردیده، ای اهمیت مشاوره نتایج مفیدی ذکر شده است که به پاره ای از آنها اشاره می.کنیم:
1-حضرت پیغمبر(ص)
1- المشاوَرَةُ حِصن من النَّدامَةِ و اَمن من المَلامَةِ
مشورت حصار ندامت است و ایمنی از سلامت (نهج البلاغه 3095)
2- لانَدِمَ من إستَشارَ
هرکه مشورت کند پشیمان نشود (نهج الفصاحه 2509)
3-لايفعلن احدکم امراحتی يستشير.
هیچ یک از شما کاری را جز با مشورت انجام ندهد. (مکارم الاخلاق، صفحه 124)
2- حضرت علی (ع)
1-2 جز با مشورت به راه درست نتوان رسید. (غررالحکم 6/64)
2-2 آراء را به محک یکدیگر بزنید تا صواب از میان آنها متولد شود. (غرر و درر 2/266)
3-2 مشورت کننده از خطا ایمن و بده راست (ترجمه غرر درر 1/1256)
3- امام جواد (ع) إن المشورة مبارکة همان مشورت برکت است. (تفسیر عیاشی 1/250)
هدفهای مشاوره

هدف از مشاوره بدست آوردن نظریه یا نظریات بهتر در حل مشکلات، بهتر شناختن راه صحیح و یا تهیه طرح.های اجرائی مناسب در زمینه.های مختلف است. در مشاوره علاوه بر یاری گرفتن در حل مشکل و یا دست یافتن به نظریات بهتر در مسائل مختلف، هدفهای دیگری نیز مورد نظر می.باشد که به مهم ترین آنها به شرح زیر اشاره می.شود:
1- استفاده از تأیید و حمایت دیگران.
در این مورد به ذکر و حدیث زیر مبادرت می.کنیم:

از پیامبر اکرم:
خودپسندی وحشتناک ترین تنهایی.ها است و مشورت مطمئن ترین پشتیبان است (تفسیر صافی ص 106 چاپ قدیم)
2- جلوگیری از انتقادات دیگران در صورت عدم موفقیت.
3- شناسایی افراد صاحب نظر و مؤمن
4- رشد فکری مردم.
5- احترام به نظرات افراد و احتراز از استبداد رأی.
6- ایجاد این فکر که استفاده از نظرات دیگران عیب و عار نمی.باشد و در نهایت این امر در تمام شئون جامعه تصمیم یابد. بنابراین مشاوره همیشه دلیل بر عدم آگاهی شخص نیست بلکه این موارد نیز از هدفهای مورد نظر در مشاوره بوده و غالباً حصول به همه یا تعدادی از آنها مورد نظر می.باشد.
خصوصیات راهنما و مشاور از دیدگاه اسلام

مطهری در کتاب مشاوره و راهنمایی از دیدگاه اسلام با بررسی برخی احادیث منقوله از پنبی اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) خصوصیات مشاوره یا راهنما را به شرح زیر بیان می.کند:
1- عاقل باشد.
طبق فرموده بزرگان دین، بهترین راهنمای ما، عقل ماست و باید با کسانی مشورت کرد که از این نعمت به نحو احسن برخوردار باشند. نبی اکرم صلّی الله عليه و آله می.فرماید: از عاقل رهبری جوئید تا به راه راست برسید و وی را نافرمانی نکنید که پشیمان می.شوید (نهج البلاغه ص 275)
2- رازدار و امانت دار باشد.
اصولاً از وظایف اخلاقی و دینی هر مسلمانی است که راز برادر و خواهر مسلمان خود را حفظ نماید. در شریعت مطهر اسلام کتمان سرّ مؤمن مورد تأکید قرار گرفته و این در موارد شغلی از اهمیت بیشتری برخوردار است ؛ زیرا اگر خرد اطمینان پیدا کند که اسرارش نزد مشاور محفوظ می.ماند، با جرأت و اطمینان کاملب همه آنچه را که در مداوای وی تأثیر گذار باشد، بی مها با اظهار می.کند و اثر مثبت این کار نیز در تشخیص بیماری برکسی پوشیده نیست. حضرت علی علیه السلام می.فرماید: کسی که زوایای پنهان بیماری اش را کتمان نماید، طبیبش از معالجه وی عاجز می.ماند ( وزارت بهداشت و درمان پزشکی، اختلالات پزشکی، چاپ 1370 – ص 161)
3- عالم و با تجربه و دوراندیش باشد.
نمی.توان در کارهای مهم زندگی با افرادی که بینش عمیق و دوراندیشی ندارند مشورت کرد، حضرت علی علیه السلام در این باره می.فرماید: با دوست مهربان دوراندیش مشورت کن، پیروزی می.آورد (غررالحکم ج 2 حرف میم خ 147)
4- اهل مطالعه و صاحب رأی و کوشا در نظر دادن باشد.
انسان در هر شغل و حرفه ای لازم است که مهارتهای مورد نیاز آن شغل و حرفه را بدست آورد .امام صادق (ع) در این باره می.فرماید: هر صاحب صنعت و حرفه ای برای مورد توجه واقع شدن به سه خصلت نیاز دارد: 1- در کار خود حاذق و ماهر باشد؛ 2- در آن کار حق امانت را ادا نماید، 3- نسبت به مراجعان خوش رو و مهربان باشد (وزارت بهداشت و درمان پزشکی، اخلاق پزشکی چاپ 1370 ص 146-147)
5- با صراحت و فصاحت صحبت کند و از توانایی لازم برای درک و فهم مطالب برخوردار باشد:
قرآن می.فرماید: وقولو للناس حسناً بیان به بهترین صورت باشد (بقره آیه 13) سخن را چنان نرم و مطبوع باید گفت که (عایق.ها را از درون مخاطب کنار زند، و او را به توجه وا دارد) تا متذکر و بیدار گردد و بلکه باعث حشیّت دل وی شود ( طه آیه.های 44-43)
6- مهربان و صمیمی.باشد:
حضرت علی علیه السلام می.فرماید: مشورت با محتاط مهربان مایه پیروزی است (غررالحکم ج6- ص 146)
7- دارای ظاهری آراسته باشد:
روایت شده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در آیینه می.نگریست و موهای خود را مرتب می.کرد و شانه می.زد و گاهی در آب می.نگریست و مویش را می.آراست و علاوه بر خانواده اش خود را برای اصحاب نیز آراست و می.فرمود: خداوند از بنده اش می.پسندد که برای رفتن نزد برادرانش خود را برای آنها آماده کند و زیبا سازد (وسائل الشیعه ج 3 ص 340)
وظایف مشاوران:

حسینی در کتاب مشاوره راهنمایی در تعلیم و تربیت اسلامی.در خصوص وظایف مشاوران چنین می.نویسد:
1- اگر مشاور با وجود پیدا کردن جهت رشد مراجع، او را عمداً به راهی دیگر هدایت کند، به او خیانت کرده است رسول اکرم (ص): کسی که به بر ادرش نظر مشورتی بدهد و او را به راهی نظر دهدکه رشد را در راه دیگری سراغ داشته باشد قطعاً به او خیانت کرده است. (مسند احمد 2/365)
2- در مشاوره ولو با دشمن باید بی طرفی و امانت را رعایت کرد.
امام صادق (ع):
بدان اگر ضارب علی (ع) و قاتل او مرا امین شمارد و از من پند خیرخواهانه و نظریه طلب کند در صورتیکه این درخواست را بپذیریم حتماً امانت را در این کار نسبت به او رعایت خواهم کرد. (؟؟؟ العقول 374)
3- مشاور در مشاوره باید کمال سعی و کوشش را در جهت ارائه ی نظر بخرج دهد و زمانی رأی خود را بمراجع عرضه کند که کوشش فکری فراوان بمنظور یافتن نظر صحیح و مناسب کرده باشد.
4- مشاور نباید خود را در مقام رای و تدبیر بالاتر از همه بداند. او باید از ارائه فکر نسنجیده بپرهیزد و از اظهارنظر بیموقع برای افراد خود رأی، احمق، متلوّن و لجوج خودداری کند (مگر زمانی که برای پذیرش و انجام نظر ارائه شده آمادگی حاصل نمایند).
5- مشاور باید مراجع را در صورتی که خود از حل مشکل و ارائه نظر در مورد وی عاجز است به فرد صاحب نظر و متخصص مربوط ارجاع دهد.
امام زین العابدین (ع) می.فرماید:
و اگر رأی و نظری نداری ولی کسی را سراغ داری که به رأیش اعتماد داری و او را در صورتی که خودت مشکلی داشتی بعنوان مشاور) می.پسندیدی به او معرفی و ارشاد کنی تا در خیرخواهی و نصیحتش کوتاهی و فروگذاری کرده باشی و (البته) هیچ دگرگونی و نیروئی جز بخدا (با توسل به او) مقدور نیست. (رساله حقوق امام سجاد. بند 39 و 40)
6- مشاور باید مراجع را بپذیرد و او را راهنمایی نماید.

رسول اکرم (ص) می.فرماید:
هرگاه کسی از شما از برادرش مشورت بخواهد باید او را راهنمایی کند. (تفسیر ابن کثیر 1/420-سنن ابن ماجد 2/1233)
فنون مشاوره و راهنمایی در اسلام:

1- اسلام و مصافحه:
در موقع ورود مراجع در جلسه ی مشاوره، مشاوره باید به او سلام کند و یا اگر وی سلام کرد جوابش را داده، به او دستی دهد و به گرمی.وی یا بپذیرد. سلام در لغت به معنای سلامت، نهنیت، درود، صلح و آشتی، تعظیم و تکریم است. سلام خود یک فرهنگ پویا و حلقه پیوند عاطفی و اجتماعی نزد مسلمانان است. سلام نقطه آغاز و پایان روابط انسانی است. امام علی علیه السلام می.فرماید: هر تازه واردی در محیط نامأنوس حیرت زده می.شود، برای آرامش.ها خاطر سخن خود را به سلام آغاز کنید( غرر الحکم ص 579).
2- احترام گذاشتن:
احترام گذاشتن به افراد از اموری است که باید در مشاوره مورد توجه خاص قرار گیرد. برای این که به اهمیت و چگونگی احترام گذاشتن به دیگران پی ببریم، به ذکر نمونه ای از پیامبر بسنده می.کنیم ؛ رسول اکرم (ص) می.فرماید: کسی که برادر مسلمان خود را با کلمات مودّت آمیز خویش احترام نماید و غمش را بزدانید تا این سجیّه در او باقی است، پیوسته در سایه رحمت خداوند است.(بحار الانوار ج 16 ص 87-4)
3- گوش دادن:
گوش دادن، عملی فعال و ارادی است که به دقت و توجه نیاز دارد و شنیدن، عمل غیرارادی است و به دقت نیاز ندارد. گوش دادن مهم ترین فنی است که مشاور باید در مشاوره به کار ببندد. بدین معنا که مشاور در جلسه ی مشاوره باید به طور کامل و دقیق تمام حواسش را برگفتار مراجع متمرکز سازد و به گفته.های او با دقت گوش فرا دهد. امام صادق علیه السلام می.فرماید: خوش برخوردی و خوب گوش کردن نشان دهنده ی درست اندیشی است. (بحارالانوار ج 77- ص 238)
4) هم دلی کردن:
درک همدلانه بدین معناست که مشاور یا درمان گر، دنیای مراجعان را بدان طریقی که هست، دقیقاً دریابد و با آن همدلی کند. مشاور چنان با دنیای درون مراجع مرتبط می.شود که گویا مشکل متعلق به خود اوست چنین درک همه لانه ای به مراجع امکان می.دهد تا عمیقاً و آزادانه به خودکاوی و مکاشفه بپردازد و شناخت کامل تری از خو.د بدست آورد. پیامبر اسلام (ص) در این باره می.فرماید:
هیچ کس از شما ایمان نیاورده است تا هنگامی.که آن چیزی را برای برادرش دوست بدارد که برای خودش دوست دارد. (حدیث نبوی به نقل از صحیح بخاری)
5) هم سازی:
مشاور مطلوب، کسی است که در جریان روان درمانی، از هماهنگی درونی برخوردار باشد و بین آن چه هست و آن چه که می.گوید اختلافی وجود نداشته باشد. از احساسات خودش کاملاً آگاه باشد و آنها را بپذیرد و با رضایت کامل به هنگام ضرورت این احساسات را در جریان درمان بیان کند. این خصیصه، مبین خود بودن مشاور و نداشتن حالت دفاعی به هنگام مواجهه با مراجع است.
حضرت علی (ع) می.فرماید:
آن کسی که می.خواهد پیشوای مردم باشد و آنان را به دنبال خود به راهی دعوت کند، پیش از آن که می.خواهد به دیگران یاد بدهد، خود را مخاطب کند و به خودش تعلیم و تلقین می.کند و پیش از آن که می.خواهد مردم را با زبان خود تربیت کند. آن کس که خودش را تعلیم و تلقین می.کند و خودش را تأدیب و تربیت می.کند، برای احترام و تکریم شایسته تر است از آن که معلم و مربی دیگران است (نهج البلاغه کلمات قصار)
6- پذیرش
مشاور باید مراجع را به مشابه ی یک انسان، آن طور که هست، خوب یا بد با تمام مشکلات و ناسازگاریهایش بپذیرد.پذیرش، یک نگرش مثبت به فرد است. در این نگرش مثبت، مشاور، مراجع را به منزله موجودی با ارزش و صاحبشأن به حساب می.آورد که حق تصمیم گیری درباره ی خود را دارد. چنین پذیرشی ایجاب می.کند که به مراتع توجه مثبتی مبذول شود تا احساس ارزشمندی کند. نتیجه این که مشاور باید به طور غیر شرطی و بدون هیچ گونه قید و بندی، مراجع را بپذیرد. حضرت علی (ع) درباره ی پذیرش بی قید و شرط به فرزندش محمد حنینه می.گوید: فرزندم ! به تمام انسانها نیکی کن، همان گونه که انتظار داری نسبت به تو نیکی کنند. (وسائل الشیعه ج 8 ص 541)
7- انعکاس گفتار و احساسات:
مشاور باید در جلسه مشاوره از طریق انعکاس به موقع و درست گفته.ها و احساسات مراجع، او را به بحث بیشتر و عمیق تر و جست و جوی راه حل.های مناسب تشویق کند. مراجع در نخستین جلسه مشاوره، خود را در پیدایش مشکل سهیم نمی.داندو دیگران را باعث بروز مشکلاتش می.پندارد، انعکاس گفتار و احساس مراجع، همه یا بخشی از گفته.های مراجع را بدون تغییر بیان می.کند. در حالی که انعکاس گفتار، مشاور علاوه بر بیان گفته.های مراجع در قالب جدید، مراجع را به تفکر و اندیشه بیشتر درباره موضوع تشویق می.کند. مشاور در انعکاس احساسات مراجع همانند آیینه ای عمل می.کند که او می.تواند حالات و عواطف خود را در مشاور بنگرد. در واقع افراد با فضیلت و دانا در جامعه مانند آیینه هستند که زیبایی.ها و زشتی.ها را ارائه می.کنند و حقایق را آشکار می.سازند. کسی که خواستار پاکی و فضیلت است باید خودش را به ایشان عرضه دارد و از افتخارات آن انسانهای پاک استفاده نماید. حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله می.فرماید: مؤمن برای برادر خویش مانند آیینه است که ناملایمات و بدی.ها را از وی دور می.سازد ( علی میرزا آقاجانی – تعلیم و تربیت ج ج 1 ص 72-76)
منبع:وبلاگ استاد عزیزم دکتر عباس امان الهی کد: http://amanelahe.blogfa.com/

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 640]