قفل زمان برپاي پرونده--هاي قضايي

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: دست--هاي لرزانش را كه در برابرم دراز مي--كند، كاغذهايي خيس شده از عرق را نشانم مي--دهد؛ چند ورق كاغذ تا شده به همراه تصويري از يك چك. مبلغش را مي--خوانم؛ 170 ميليون ريال. مبلغ زيادي است. مي--گويد يكي از اقوام نزديكش اين چك را در ازاي 17 ميليون توماني كه قرض گرفته، به او داده است؛ اما وقت سررسيد چك، آمرانه از او خواسته تا چند روزي صبر كند كه او نيز چند ماه براي رسيدن به پولش صبر كرده است.

مرد كاغذهاي درون جيبش را هم بيرون مي--ريزد تا اثبات كند درست مي--گويد. او دستخطي از بدهكار گرفته تا به همه نشان دهد كه او مديون و بدهكار است؛ ولي حالا بدهكار، طلبكار شده است. مرد كه مي--فهمد خبرنگارم، بغضش مي--تركد و از روزهايي مي--گويد كه به خاطر از دست دادن اين پول، او و خانواده--اش دچار فقر شده--اند. مرد كه ديگر نمي--تواند روي دو پا بايستد، روي بلوك--هاي سيماني كنار دادسرا مي--نشيند و تعريف مي--كند اگر 2 سال پيش اشتباه نمي--كرد و بدهكار را به زندان نمي--انداخت، او ديگر از پشت ميله--هاي زندان، او و خانواده--اش را تهديد به مرگ نمي--كرد. رضا س هم كنار ما روي بلوك--هاي سيماني نشسته است و يك كيسه پر از كاغذ به همراه دارد. او نيز يك--سالي مي--شود كه پله--هاي دادگاه را بالا و پايين مي--كند تا ثابت كند كه عده--اي ناشناس يكي از خانه--هاي خالي--اش را به ناحق تصرف كرده--اند.

حالا او تا مدتي نامعلوم بايد صبر كند تا ببيند آيا قاضي پرونده، او را كه سند ملكي--اش مفقود شده است، صاحب اصلي مي--شناسد يا نه. فقط كافي است چند دقيقه--اي روبه--روي در ورودي دادگاه--ها و دادسراها بايستيد تا چند مورد از اين پرونده--ها را كه شاكيانش گرد زمان بر چهره دارند ببينيد؛ همان آدم--هايي كه روند رسيدگي به دعاوي--شان بيش از اندازه طول كشيده است. اين يك واقعيت است كه در كشور ما، رسيدن به حق و حقوق قانوني، روندي زمانبر است؛ به طوري كه دست--اندركاران امر قضا نيز خود منصفانه از اين مساله گله مي--كنند. سال 87 هنوز روزهاي نخستين خود را سپري مي--كرد كه آيت--الله هاشمي شاهرودي از معاون اول قوه--قضاييه و سازمان بازرسي كل كشور خواست تا طرحي را براي تعيين سقف زماني مشخص در رسيدگي به پرونده--ها در محاكم دادگستري، مراكز اداري و اجرايي كشور تهيه و تدوين كنند. اين اظهارنظر نشان مي--دهد مسوولان قضايي بر وجود اطاله دادرسي در اين سه حوزه اذعان دارند هرچند بعضي اوقات فرآيند دادرسي آنقدر به درازا مي--كشد كه اگر حكم صادره به نفع داد--خواه هم باشد، ديگر كار از كار گذشته است.

پرونده--هاي خانوادگي

اطاله دادرسي در پرونده--هاي قضايي واقعا زياد است. اگر روزي به دادگاه--هاي خانواده سري بزنيد، بي--گمان زن و شوهرهايي را خواهيد ديد كه از طولاني شدن روند رسيدگي به پرونده--شان شكايت دارند. اين در حالي است كه اصل دهم قانون اساسي بر لزوم وجود قوانين، مقررات و برنامه--ريزي--ها در جهت تشكيل آسان خانواده، پاسداري از قداست آن و استواري روابط خانوادگي بر پايه حقوق و اخلاق اسلامي تاكيد دارد، هر چند كه اين روزها در اجرايي-- شدن اين اصل از قانون اساسي ترديد وجود دارد. بي--شك تمامي دست--اندركاران مرتبط با مسائل خانواده و بخصوص قضات محاكم خانواده و كارشناسان بهزيستي و... اذعان دارندكه اختلافات و دعاوي خانوادگي همچنان رو به افزايش است و رشد روز--افزون طلاق در كشور موجب نگراني، تراكم پرونده--ها در دادگاه و صرف هزينه--هاي اقتصادي و اجتماعي فراوان شده است. در اين ميان گرچه قوه قضاييه با ايجاد شوراهاي حل اختلاف و نهادهاي صلح و سازش درصدد برداشتن گام موثري براي رفع اطاله دادرسي است اما اين تلاش--ها نتايج مورد انتظار را نداشته زيرا اختلافات بتدريج تشديد مي--شود و زماني پاي زوجين به محاكم و مراجع قضايي و انتظامي كشيده مي--شود كه ديگر تلاش براي سازش بسيار سخت و حتي غيرممكن است. پيش--بيني ارجاع امر به داوري نيز تاكنون زياد موفق نبوده و بيشتر قضات محاكم خانواده اذعان دارند كه امروز ارجاع امر به داوري كاري تشريفاتي و خالي از فايده است چرا كه داوران در عمل در جهت اهداف طرف خود اقدام و خود را در حد وكيل مدافع آنها تصور مي--كنند از اين روست كه نتيجه داوري در روند فعلي محاكم دادگستري جز اطاله دادرسي و طولاني شدن زمان رسيدگي فايده ديگري ندارد.

وقت--كشي در پرونده--هاي جنايي

اما زمان در پرونده--هايي كه موجب قتل يا صدمه به فرد مي--شود طولاني--تر است. هنوز خاطره قتل لاله سحرخيزان به دست شهلا جاهد و داستان آمنه كه صورتش طعمه اسيد شده در ذهن--ها باقي است. آمنه-- 4سال است كه با چشماني نابينا شده هنوز به دادگاه مي----آيد تا شايد قاضي با راي صادره خود مرهمي بر زخم--هايش باشد. آبان سال 83 وقتي او در راه خانه بود از سوي پسري كه ادعا مي--كرد دوستش دارد، با اسيد مورد حمله قرار گرفت و تمام زيبايي صورتش را از دست داد اما قاضي پرونده با به تعويق انداختن حكم و با اين استدلال كه زيبايي امري نسبي است و در قانون براي از دست رفتنش حكمي بيان نشده، آمنه را آنقدر معطل گذاشت تا چشم--هايش يكي بعد از ديگري عفونت كرده و تخليه شود. او حالا يك زن نابيناست كه اگر چشم--هايش را از دست نمي----داد، معلوم نبود چند سال بايد براي گرفتن حكم قصاص خواستگار دروغي صبر مي--كرد. اما شايد پرونده شهلا جاهد نمونه خوبي براي اطاله دادرسي باشد. او متهم است كه 17 مهر 81 همسر ناصر محمدخاني را با 37 ضربه چاقو از پا در آورده است، اما حالا پس از گذشت 6 سال از آن روزها، هنوز پرونده اين جنايت باز است.

بعضي اوقات فرآيند دادرسي آنقدر به درازا مي--كشد كه اگر حكم صادره به نفع داد--خواه هم باشد ديگر كار از كار گذشته است

البته از نخستين روزي كه قاضي فخر--الدين جعفرزاده در جريان يك محاكمه جنجالي با استناد به علم قاضي و مستندات پرونده، راي به قصاص شهلا داد، شايد كمتر كسي به اين موضوع فكر مي--كرد كه سريال تاييد و نقض اين پرونده اين--نقدر به طول بينجامد. شهلا معتقد است كه نقشي در قتل لاله ندارد و زير شكنجه به اين كار اعتراف كرده است با اين حال حكم اعدام او 3 بار در ديوان عالي كشور و 3 بار در شعبه تشخيص رسيدگي شده و از مجموع 27 قاضي رسيدگي كننده به پرونده 20 نفر از آنان شهلا را گناهكار دانسته و فقط 7 نفر به برائت وي راي داده--اند. البته در اين ميان شهلا مدافعاني نيز دارد، به طوري كه قاضي سابق شعبه 1603 دادگاه جنايي تهران معتقد است بيش از 10 دليل براي بي--گناهي متهم پرونده وجود دارد و رئيس قوه قضاييه نيز 24 بهمن سال گذشته در حكمي كم--سابقه از حق قانوني خود براي نقض احكام قصاص استفاده كرد و راي صادره درباره جنجالي--ترين پرونده جنايي 5 سال اخير را خلاف شرع و قانون دانست.

اطاله دادرسي چرا؟

البته شايد به سبب جنس و ماهيت پرونده--هاي جنايي نسبت به پرونده--هاي عادي است كه زمان بيشتري را براي به سرانجام رسيدن مي--طلبند؛ چرا كه در اين قبيل موارد، كوچك--ترين سستي و شتاب سبب ضايع شدن حق يكي از طرف--ها مي--شود. پس اطاله دادرسي در چنين پرونده--هايي را مي----توان با كمي اغماض ناديده گرفت؛ ولي مشكل اينجاست كه حتي در پرونده--هايي كه اطلاعات آن كامل و روشن است، اطاله دادرسي به چشم مي--خورد.

براي مثال يك سال از زماني كه مردي 70 ساله به سبب تصادف با يك خودرو زخمي شد و پس از چند ماه (به سبب همان جراحت)-- جان باخت مي--گذرد، در حالي كه هنوز بازماندگان در انتظار صدور حكم هستند. البته وضعيت پرونده--هاي مالي از اين نيز وخيم--تر است طوري كه اگر فرد طلبكار چك يا سفته--اي از بدهكار در اختيار دارد بهتر است از راه صلح و سازش به پولش برسد، چرا كه گير كردن در پيچ و خم دادگستري تنها مشكلات را چند برابر مي--كند.

اما اطاله دادرسي در دستگاه قضايي كشور خود معلول عللي چند است كه صاحب--نظران اين علل را بيشتر از 20 مورد ارزيابي مي--كنند.

كارشناسان مي--گويند: فقدان مناظره و بحث--هاي حقوقي، بي--اطلاعي حقوقي، اصحاب دعوي، نبود نظارت لازم بر نحوه ابلاغ ضابطان، بي--اطلاعي عريضه--نويسان و مشرف نبودن آنان به مسائل حقوقي و كيفري، كمبود كادر قضايي و فقدان دانش قضايي روز نزد دادرس، ارسال استعلامات و نيابت--ها با پست عادي، فقدان امنيت شغلي براي متصديان امر قضا، ارجاع خارج از حد استاندارد پرونده--ها به قضات شاغل، محروميت محاكم از دسترسي سريع و فوري به قوانين، نبود سرعت در دستورات و تصميمات قضايي، نبود شرايط مطلوب براي محاكم و قضات و تخصصي نبودن شعبات و محاكم از مهم--ترين دلايل اطاله دادرسي در كشورمان است، اما به نظر مي--رسد از ميان تمامي علل ياد شده چند مورد نقش بيشتري در به درازا كشيدن زمان دادرسي دارند. هم--اكنون دستگاه قضايي بشدت از كمبود قاضي رنج مي--برد. هنگامي كه قاضي به تعداد مورد نياز در دستگاه قضايي وجود نداشته باشد، در نتيجه تعداد محاكم محدود خواهد شد و تراكم بيش از حد پرونده--ها منجر به طولاني شدن فاصله زماني ميان محاكم مي--شود. اين در حالي است كه سيستم استعلام--ها نيز دچار مشكل است. گاه لازم است كه درخصوص احراز درستي ادعاها، اظهارات و مدارك صاحب دعوي از ادارات مربوطه استعلام شود كه گاهي اين روند به هفته--ها و ماه--ها زمان نياز دارد در نتيجه طرفين دعوي تا رسيدن استعلام--ها بلاتكليف مي--مانند.

از سوي ديگر سيستم ابلاغ--ها هم با مشكل روبه--روست به طوري كه به نظر مي--رسد دقت نكردن ماموران ابلاغ يا تاخير در ابلاغ اخطاريه--ها و احضاريه--ها به اصحاب دعوي يا تاخير در رساندن استعلام دادگاه به مرجع مورد استعلام باعث تجديد وقت دادرسي و در نهايت به درازا كشيدن روند دادرسي مي--شود. در اين ميان وضعيت كارشناسي--ها و طولاني-- شدن مسير آن نيز پرونده--ها را با وقت--هاي مرده مواجه مي--كند و در نتيجه رسيدگي به يك پرونده تا ماه--ها و حتي سال--ها به طول مي--انجامد.

به دليل همين مسائل است كه گفته مي--شود اگرچه اين مشكلات براي برطرف شدن به وقت و حوصله زيادي احتياج دارند، اما با بالا رفتن سطح دانش حقوقي افراد جامعه اين نقايص تا حدي جبران مي--شود، چراكه اگر مردم افرادي آگاه باشند، طوري در محاكم قضايي طرح دعوي مي--كنند تا با كم--ترين مانع روبه--رو شوند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 373]