یک دهه بازیگری حمید فرخ نژاد در گفت--و--گویی سه ساعته؛

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:
کلیشه کشی تو روز روشن

سینمای ما - شاهین شجری کهن - احسان ناظم بکایی: او در چهار فیلم مهم که هر کدامشان در سال تولیدشان جایزه بهترین فیلم را گرفته اند، بازیگر نقش اصلی بوده،«عروس آتش»ساخته خسرو سینایی،«ارتفاع پست» و «به رنگ ارغوان» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا و «چهار شنبه سوری» کار اصغر فرهادی. اما خودش هیچ وقت سیمرغ نقش اول مرد را نگرفت.او یک دهه قبل با بازی در «عروس آتش» همه را شگفت زدهع. واقعیت این است که فرخ نژاد در قالب مرد جنوبی عصبانی جا افتاده. یعنی همان شخصیتی که ده سال قبل به خاطر خلق آن مورد تحسین عمومی قرار گرفت اکنون به تهدیدی بزرگ برای آینده حرفه ای او در دنیای بازیگری تبدیل شده. معروف است که فرخ نژاد نقش را «باز آفرینی» می کند، یعنی شخصیتی که قرار است بازی کند را از نو می سازد. از آخرین کارهای او که این روزها همچنان بر پرده سینماها ست «دموکراسی تو روز روشن» است. او ستاره این فیلم است اما بیلبوردهای فیلم چیز دیگری می گوید. با او که این روزها سخت درگیر سریال «قلب یخی» محمد حسین لطیفی است یک ده بازیگری او در سطح اول سینمای ایران حرف زدیم.

***

خیلی--ها انتظار داشتند امسال سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول به شما برسد.

خب نرسید دیگر.

همان خیلی--ها باز انتظار داشتند به داوری--ها اعتراض کنید. به--خصوص با آن اتفاقاتی که در شب آخر افتاد...

راستش دیگر زیاد برایم مهم نیست. شاید یک زمانی برای جایزة جشنواره بیشتر از امروز اهمیت قائل بودم. به هر حال هر بازیگری دوست دارد تحسین شود و برای بازی--اش ارزش قائل شوند. ولی الآن برایم فرق چندانی نمی--کند. یک جورهایی به این بازی عادت کرده--ام. گاهی با خودم فکر می--کنم که آیا واقعاً تحسین چنین آدم--هایی و جایزة چنین جشنواره--ای به این--همه کشمکش و هیاهو می--ارزد؟ تقریباً مطمئن شده--ام که با خودم مشکل دارند، نه با بازی--ام.

خب چرا اعتراض نکردید؟ آن هم با اخلاقی که از شما می--شناسیم و این--که همیشه برای رسیدن به حق--تان تلاش می--کنید.

تنها چیزی که ناراحتم می--کند این است که چرا با آن اطمینان اعلام کردند و بعد ناگهان اسم یک بازیگر دیگر را خواندند. رفتار زننده--ای بود. ثانیاً اعتراض کردن در این موارد فقط یک نتیجه دارد و آن هم این است که اسم چند آدم کوچک و متوسط، به تیتر رسانه--ها و مطبوعات تبدیل می--شود. بعد هم برمی--دارند جوابیه می--نویسند و خودشان را مطرح می--کنند. یعنی اعتراض من باعث می--شد یک عده الکی بزرگ شوند. نمی--خواستم زیاد جدی بگیرمشان.

موقعیت حرفه--ای شما نشان می--دهد که نیازی به سیمرغ ندارید، چون بدون جایزه هم سالی هفت هشت نقش اول را در فیلم--های حسابی این سینما بازی می--کنید. ولی انکار نکنید که جایزة جشنوارة فجر برای هر بازیگری مهم است. وگرنه از کجا برای ادامة مسیر انرژی و انگیزه می--گیرید؟

معلوم است که اهمیت دارد. من هم انکار نکردم، فقط گفتم دیگر به این بازی عادت کرده--ام و سعی می--کنم جدی نگیرم. ضمناً مهم--ترین انگیزه برای من این است که کارم را به درستی انجام دهم. گاهی نقدهایی را می--خوانم و خوشحال می--شوم که اگر همه--جا نادیده گرفته شوم، لااقل منتقدان با دقت و حوصله کارهایم را دیده--اند و درباره--اش نوشته--اند. همین نقدها (چه مثبت و چه منفی) در کنار واکنش--های صمیمانة مردم بهترین جایزه هستند. شعار هم نمی--دهم.

ظاهراً اولین تجربة کارگردانی شما چندان خوش--یمن نبوده. تکلیف «سفر سرخ» چه شد؟ امسال هم که در جشنواره نمایش نداشت.

خودم هم نمی--دانم. این دورة چهارم است که قرار بوده فیلم در جشنواره حاضر باشد. حتی پیش از جشنواره چند نفر از مدیران رده--بالای فرهنگی فیلم را دیدند و پسندیدند و قرار شد اکران شود. دیدید که برای فیلم تبلیغات شد، پروانة نمایش هم برایش صادر شد و در فهرست فیلم--های جشنواره بود. ولی در آخرین روزها تلویزیون که تهیه--کنندة «سفر سرخ» بود فیلم را به جشنواره نرساند و همه--چیز منتفی شد.

اصلاً چرا «سفر سرخ» در جشنوارة سالی که تولید شد حاضر نبود؟

داستانش معروف است. تلویزیون چند فیلم تولید کرده بود که یکی--اش «سفر سرخ» بود. بعد از بین همة این فیلم--ها فقط همین یکی برای نمایش در جشنواره انتخاب شد و مسئولان تلویزیون هم گفتند که وقتی بقیة فیلم--ها قبول نشده--اند این یکی را هم نمی--دهیم. مثل بعضی از قدیمی--ها که می--گفتند تا برای خواهر بزرگتر شوهر پیدا نشود خواهر کوچکتر را شوهر نمی--دهیم! البته این حکایتی بود که تلویزیون روایت کرد.

فیلمتان پروانة نمایش دارد ولی بعد از ده سال هنوز اکران نشده. چرا برای اکرانش اقدام نمی--کنید؟

والا نمی--دانم چه بگویم.

تصمیم نداری فیلم جدیدی کارگردانی کنی؟

من که همیشه مترصد بوده--ام، ولی باید فرصت و شرایط لازم فراهم باشد. قطعاً علاقه دارم باز هم کارگردانی کنم. چند طرح و فیلم--نامه هم ارائه کرده--ام که ظاهراً هنوز هیچ--کدامشان به مذاق دوستان خوش نیامده. باید دید شرایط در آینده چگونه پیش خواهد رفت.

از اکران «به رنگ ارغوان» و بازتاب--هایش راضی هستی؟

به هر حال همین که فیلم از توقیف درآمد، اکران شد و هیچ اتفاق وحشتناکی هم نیفتاد ثابت می--کند که نگرانی و بدبینی مسئولان نسبت به فیلم--های توقیف--شده بی--مورد است. همه دیدند که «به رنگ ارغوان» آن--قدرها هم که می--گفتند حساسیت--برانگیز نیست و اصلاً چیزی نداشت که بخواهد شش سال توقیف باشد. این یک واقعیت است که فیلمی که با زایمان طبیعی به دنیا نیاید فیلم موفقی نخواهد بود. «به رنگ ارغوان» هم اگر شش سال پیش اکران می--شد ممکن بود موفق--تر باشد، ولی از این منظر برایم مهم بود که نشان داد با اکران یک یا ده فیلم هیچ اتفاق منفی و کنترل--ناپذیری در سطح جامعه نمی--افتد.

نظرتان دربارة خود فیلم چیست؟

به نظرم «به رنگ ارغوان» از لحاظ چفت بودن فرم و محتوا بهترین فیلم کارنامة حاتمی--کیا است. بافت ملودرام آن مثل فیلم--های قبلی پررنگ نیست و نگاهی عقلانی و خوددارانه دارد. شاید بتوان گفت متعادل--ترین و کامل--ترین فیلم حاتمی--کیا است.

حتی در مقایسه با «آژانس شیشه--ای» و «روبان قرمز»...؟

قهرمان «آژانس شیشه--ای» نوعی قیصر انقلابی است که در بستر ملودرام رفتاری نمایشی و قهرمانانه دارد. در نوع خودش خوب است ولی تعادل و خودداری «به رنگ ارغوان» را ندارد.

بازی--ات در «دموکراسی...» با جدیت و حتی عصبیت همراه است، اما فضایی کاملاً کمدی ایجاد می--کند. یعنی حتی یک ثانیه هم بامزگی نمی--کنی و رفتارت طوری است که انگار اصلاً قصد نداری تماشاگر را بخندانی. اما در دل همان رفتار عبوس و جدی، کمدی ایجاد می--شود و تماشاگر می--خندد. این دوگانگی از کجا می--آید؟

معتقدم این آدم--ها و بازیگران نیستند که باید بخندانند، بلکه موقعیت و فضای فیلم است که به خلق کمدی منجر می--شود. مثلاً یکی از بهترین کمدی--های تاریخ سینمای ایران «اجاره--نشین--ها» است. در این فیلم هیچ کس لودگی نمی--کند و موقعیت--ها همگی جدی هستند اما به شدت می--خنداند و ضمناً تماشاگر را به فکر فرو می--برد. الآن در سینمای ما کمدی جایش را به بانمک--بازی و لودگی داده. من همیشه دلم می--خواست به جای کمدی فیزیکی و لودگی در فیلم موقعیت کمیک ایجاد کنم. در «آتشکار» هم همین اتفاق افتاده. یعنی خود موقعیت خنده--دار است، نه این--که بازیگر بخواهد زور بزند تا از مردم خنده بگیرد.

*شما نقش اول «فيلم دموكراسي تو روز روشن» هستيد اما اثري از شما در بيل--بوردها نيست. همه جا عكس و پوستر گلزار وجود دارد. از اين اتفاق ناراحت نيستيد؟

يك واقعيت وجود دارد و آن هم بازار است و بخش تجاري سينما. اين واقعيت كتمان--ناپذير است كه رضا گلزار از نظر تجاري در جايگاه بالاتري از من قرار دارد و من به تهيه--كننده حق مي--دهم براي كسب گيشه اين كار را بكند اما در عين حال موافق گول زدن مخاطب نيستم؛ يعني اينكه ما تبليغاتي بكنيم كه تماشاچي به هواي ديدن گلزار بيايد اما حميد فرخ--نژاد را ببيند اخلاقی نیست. رضا گلزار دوست عزيز من است و من به شخصيت او احترام مي--گذارم و خود گلزار هم در اين قضيه بي--تقصير است ولي اين كاري است كه مجریان تبلیغات فیلم-- كرده--اند تا فيلمش بفروشد. من در چهارچوب قرار دادم دربارة جاي اسامي در تيتراژ پيش--شرطي داشتم كه رعايت شد. من هر چيزي را كه در چهارچوب قانوني فيلم بود گرفتم و هيچ حرفي ندارم. اين بحث را هم كه مي--گوييد، من حق مي--دهم به تهيه--كننده. اما بايد در نظر گرفت كه تماشاگر هم ممکن است احساس کند که فریب خورده است. یعنی تماشاگری که برای دیدن گلزار می--آید راضی از سینما بیرون نمی--رود.

*اما مخاطب در تبلیغات بیرون از سالن گلزار را مي--بيند، ولی وقتی که وارد سالن مي--شود شما را مي--بيند.

كاريش نمي--شود كرد. در خيلي از كارهايي كه بوده--ام اين--طور بوده. طرف روبه--رويم را طوري انتخاب مي--كردند كه از نظر تجاري بتواند مخاطب را جذب كند. من نه تأیيد مي--كنم نه تكذيب. بعضي مواقع جواب مي--دهد بعضي مواقع نه. بعضی از تهيه--كننده--ها از حربه--هاي تبليغاتي مثل شایعة توقيف فیلم استفاده می--كنند، اما این نوع شیوه--ها تا يك جايي جواب مي--دهد؛ مثل همين «به رنگ ارغوان» كه بعد از شش سال اكران شد اما ماجراي توقيفش نهايتا 50 ميليون تومان به--ش كمك كرد. ما بايد تبليغاتمان سمت و سوي درست--تري پيدا كند. فيلم خوب مسيرش را پيدا مي--كند نه پوسترش. تبليغات همان--طور كه مي--تواند كمك كند. مي--تواند هم مخرب باشد.

*به «به رنگ ارغوان» اشاره كرديد. شما در اين فيلم هم بازي خوبي داشتيد. به نظرتان چرا در اكران شكست خورد؟

يك واقعيت وجود دارد؛ هر فيلمي كه از روال زايمان طبيعي--اش خارج شود اين--طور مي--شود،-- پيرامونش افسانه--هايي به وجود مي--آيد كه در فيلم نيست و وقتي تماشاگر فيلم را مي--بيند در فیلم به دنبال شنیده--هایش می--گردد و چون آن--ها را نمی--یابد سرخورده مي--شود. نصف فروش فيلم وقتي است كه تماشاگر مي--بيند و نصف ديگرش تماشاچياني هستند كه تماشاچي----هاي قبلي آنها را با تبليغ دهان به دهان مي--آورند. ما در كشوري زندگي مي--كنيم كه فرمول فروش مشخص است. چه بخواهيم چه نخواهيم فيلم--هاي صاحب--فكر كمتر مي--فروشند چون تماشاچي ما دنبال پيام و شعار عميق در فيلم نيست؛ يك جامعة كسل داریم-- كه مي--آيد تا بخندد و حال كند. آن--قدر در تلويزيون و اين--ور و آن--ور نصيحت-- كرده--اند كه حوصله نصيحت شنيدن ندارد. يك واقعيت ديگر اين است كه جامعه شادي نيستيم. با اين نگاه، فيلم--هاي كمدي ما هرچند ضعيف و سخيف با فروش خوبي روبه--رو مي--شوند. خيلي مهم است سازنده تكليفش را بداند. راستش فيلمي مثل دموكراسي... مضمونش با پوسترش فرق مي--كند. وقتي فيلم را مي--بينيد داعيه فيلم معنوي را دارد اما پوسترش فيلمي تجاري را نشان مي--دهد. اينها با هم نمي--خواند. اين--طوري تماشاگري كه مي--آيد يك فيلم دختر پسري خوش--آب--ورنگ را ببيند با چيز ديگري روبه--رو مي--شود و از سالن كه بيرون مي--رود حس می--کند فيلم خوبي نبود. اين، خودش را نشان مي--دهد.

*اما فيلم--هايي مثل «درباره الي» هم هستند كه فروش ميلياردي دارند.

اين نوع سينما كه نوع سوم است خيلي هم مطلوب است اما جريان--ساز نيست، موردي است. آرزوي هر سینماگری است كه فيلمي عميق بسازد كه المان--هاي عامه--پسند را داشته باشد و مردم ببينند ولي در عمل اين اتفاق نمي--افتد. ما در سال 70 تا فيلم مي--سازيم و الان داريم درباره حالت كلي حرف مي--زنيم نه درباره استثناها.

*شما، هم فيلم اكران نشده داريد و هم فيلم--هايي كه بعد از يك مدت از توقيف درآمده--اند. اين ماجرا تاثيري رويتان نگذاشته؟

مهم اتفاقي است كه مي--افتد. وقتي تو در جايگاه بازيگر يا كارگردان، فيلمي درست و محترم مي--سازي، از آن به بعد از حيطه تو خارج است. اينكه توقيف مي--شود يا بقيه چه نظري دارند به تو ربطي ندارد، تو كارت را كرده--اي. اگر قرار باشد مدام به خط قرمزها و سانسورها فكر كني دیگر نمی--توانی خلق کنی. اين خط قرمزها زياد است. معضل اصلي مسائل اصلي نيست. اتفاقا كارگردان--ها اينها را مي--دانند. معضل مسائل ريز و بعضي عقده--گشايي--هاست. همه خطوط قرمز و اخلاقي را مي--دانيم. اگر بخواهيم مدام به مميزي--ها فكر كنيم، معلوم است كه سر از كجا درمي--آوريم.

*خيلي--ها مي--گويند شما يك بازيگر غريزي هستيد و عكس--العمل--ها و كنش--هاي زيادي داريد كه در لحظه اتفاق مي--افتد مثل تيك زدن و جويده حرف زدن.

ببينيد، بازيگر برای خلق یک بازی دو مرحله را طی می--کند: يكي تكنيك و منطق و يكي هم احساس. بحث منطقي شامل انواع شيوه--هاي ارائه نقش است كه در كتاب--ها هم هست. بحث احساسي هم براساس داده--هاي شخصيت و مسائل جامعه--شناسي و روان--شناسی و اقليم مخاطب ايجاد مي--شود. تو اينها را از كانال خودت عبور مي--دهي. تو بايد اين دو مرحله را يك--جوري با هم بياميزي كه مخاطب به راحتي تو را بپذيرد.

هركس براي خودش يك روش دارد. بعضي--ها فقط حس دارند و تكنيك ندارند و برعكس. بازيگري تكميل است كه اين دو را با هم دارد و طوري ارائه مي--هد كه مخاطب بدون حس کردن هر دو این روش--ها، حاصل آن را باور کند. من همیشه به تکنیک بازی نابازیگران گرایش داشته--ام؛ به نحوی که انگار همه--چیز در لحظه اتفاق مي--افتد. البته شرايط در هر كاري متفاوت است، مثل كارهاي تاريخي و منظوم. ولي انتخاب--هايم تا حالا طوري بوده كه بتوانم از اين ويژگي استفاده كنم. وقتي ضريب باورپذيري يك نقش بالا مي--رود اين نشانه موفقيت بازيگر است. اتفاقي كه در بازي من افتاده، اسمش غريزي نيست، اسمش تكنيك بازي نابازيگرانه است؛ تكنيكي كه برخلاف تكنيك--هاي رايج و كلاسيك سعي مي--كند از بازي--اي استفاده كند كه به زبان مخاطب نزديك است و باورپذيرش مي--كند. اگر تو نقشت را باورپذير كردي، بردي.

* يعني همه حركاتتان كنترل شده است؟

همه--اش! اما در عين حال هيچ كدم از برداشت--هايم شبيه هم نيست. اين مشكلي است كه من با صدابردارها سر قضيه تكرار يك ديالوگ دارم. در چهارچوب هر نقش بايد چيزي را رو كني كه حس كهنگي نداشته باشد. تلفيق اين دوتا مشكل است. همزمان با اينكه تو بايد ري اكشن بازيگر مقابل و جاي كات را بداني، در عين حال از تكنيك--هايي استفاده كني كه تماشاگر فكر كند اين اتفاق دارد در همان لحظه مي--افتد. اين اتفاق باعث جلب اعتماد مخاطب مي--شود و وقتي اعتماد مخاطب را جلب كردي حتی مي--تواني به سمت اغراق بروي. وقتي شما تماشاگر را به باور رسانديد بقيه كارها ساده مي--شود. اين خيلي مهم است كه در زمان كوتاه يك فيلم، بتواني اعتماد مخاطب را جلب كني، بعدش خيلي كارها مي--تواني بكني. خيلي مهم است وقتي مخاطب من را در دموكراسي... مي--بيند ديگر آن پسرعموي عصبي عروس آتش و هواپيمارباي ارتفاع پست را نبيند و سردار ستوده را ببيند و بتوانم 10-5 دقيقه اول اين را به مخاطب بقبولانم. شما اگر كار اولتان باشد همان--قدر كه سخت است خودتان را به تماشاگر نشان بدهيد، همان--قدر آسان است چون مخاطب هيچ پيش--زمينه ذهني درباره شما ندارد و يك برگه سفيد هستي و سابقه ذهني در تماشاچي نداري. يك بازيگر هرچقدر جلوتر مي--رود از يك جهاتي خيالش راحت است اما از جهات ديگر سخت است كه شبيه نقش--های قبلي نشود و نگويند اينكه شبيه نقش قبلي--اش است!

* يعني شما اينها را در كارگاه--هاي آموزش بازيگري--تان درس مي--دهيد؟

نه، من كلاس ندارم. به هر شهرستاني که برای کار یا فیلم--برداری مي--روم ورك--شاپ مي--گذارم. بچه--هايي كه از مركز دورند و دسترسي ندارند اين--طوري آشنا مي--شوند؛ مثلا در فیلم «شب واقعه» در آبادان از شهرام اسدي (كارگردان)، امير كريمي (فيلم--بردار)، جلال معيريان (چهره--پرداز) خواهش كردم بيايند ارتباطات در سينما را درس بدهند. در آبادان بچه--هاي سينماي جوان را جمع كردم و قبل از اينكه مفاهيم را بگويم چيزهاي ساده مثل ارتباط عوامل، ارتباط كارگردان و گريمور را به--شان گفتم. ما درباره اين كليات حرف مي--زنيم. در مشهد هم سر فيلم شب و قسم به دلتنگی به کارگردانی رسول صدر عاملي با بچه--هاي حوزه هنري جلسه گذاشتيم. من با خودم اين قرار را گذاشته--ام كه هر جا بروم از اين جلسات بگذارم اما كلاس ثابت بازيگري ندارم. اين كار معلمي مي--خواهد كه من بلد نيستم. قرار نيست هر بازيگری معلم خوبي هم باشد اما ورك--شاپ مي--گذارم تا از این طریق بتوانم به جوانانی که امکان دسترسی به مرکز را ندارند کمکی کرده باشم.

* خود شما چگونه وارد سینما شدید و کارتان را از کجا شروع کردید؟

من هنرهاي زيبا خوانده--ام. يكي از افتخارات من اين است كه سينما را با خسرو سينايي شروع كردم؛ كسي كه سينما برايش مهم و محترم است. با آدم--هاي حسابي زيادي كار كرده--ام. افتخارم گرفتن جايزه از جشنواره--هاي خارجي و فجر نيست، بزرگ--ترين افتخارم اين است كه با سينايي كارم را شروع كرده--ام. من سال 1368 تئاتر را در هنرهاي زيبا خوانده--ام. همان--جا با سميرا سينايي دختر خسرو سينايي همكلاس بودم. در ترم دوم پيشنهاد ساخت يك فيلم را دادم كه آقاي سينايي قبول كرد و باعث ساخت «دركوچه--هاي عشق» شد. در كنار اين، دستيار كارگرداني سريال--هاي رده پايين را انجام دادم كه البته در كنار درس--هاي آكادميك خيلي كمك كرد. ببينيد، سينماي ما مثل مملكتمان با خيلي--ها متفاوت است و خاص است و همين--ها در كنار هم كمك كرد چون سر كلاس چيزي را مي--خواني كه در واقعيت اجرا نمي--شود. سينايي به--م ياد داد سينما را جدي دنبال كنم.

* فكر مي--كرديد بازيگر شويد؟

نه! الان هم فكر نمي--كنم بازيگرم. بارها گفته--ام دغدغه--ام كارگرداني است. حالا نمي--دانم چطور شده دارم در اين رشته كار مي--كنم ولي به محض اينكه بتوانم، مي--روم فيلم خودم را مي--سازم. شايد چون بحث كارگرداني خيلي از بازيگري مهم--تر است اين--طور مانده--ام.

* الان چي براي فيلمسازي، فيلمنامه و قصه داريد؟

آره دارم اما چندتايش را براي بقيه تعريف كردم. گفتند قربونت نمي--خواد بقيه--اش را تعريف كني. يك فيلمنامه بهرام بيضايي برايم نوشت به اسم «سند»--كه حوزه هنري سرمايه نوشتنش را داد، بعد هم خودش توقيفش كرد و گفت صلاح نيست ساخته شود.

*خب، يك فيلم كم هزينه جمع و جور بسازيد؛ فيلمي كه خودتان همه كارش را بكنيد.

اقتضاي قصه به تو مي--گويد يك فيلم را در يك اتاق با يك نابازيگر بسازي يا با 10هزار سياهي لشكر و دكور عظيم؛ مهم انجام كار درست است. يك فيلمنامه درباره افغانستان داشتم كه سه چهار تا دولت بايد با هم همكاري كنند تا امكان ساختنش فراهم شود. فيلمنامه مفصل هم دارم كه طرحش را به هر كي مي--گويم فرار مي--كند.

*خب، تو چهارچوب بنويسيد. چرا همه فرار مي--كنند؟

يك سري چيزها برايم جذاب است اما همين--ها براي خيلي--ها جزء اسرار مگو است. ما سينمايمان پر از فيلم--هاي تكراري است. نمي--گويم نمي--شود كار متفاوت كرد اما ایده--های من به گونه--ای است که خیلی--ها آمادگی پذیرش آن را ندارند. تهيه--كننده--هاي خصوصي كه فرار مي--كنند، البته به--شان حق مي--دهم. چيزهايي براي من جذاب است كه فعلا شدني نيست. حالا اين حرف--ها را مي--زنم، بعد مي--بينيد آخرش يك فيلم معمولي ساختم. راستش دلم نمي--آيد با كارگرداني شوخي كنم. شايد در كارنامه بازيگري--ام كار متوسط داشته باشم اما در كارگرداني اين را نمي--خواهم، چون آنجا خود خودم هستم. تو بازيگري مي--تواني ضعف--ها را بيندازي گردن كارگرداني و تدوين و قصه اما در كارگرداني نمي--شود اشتباه كرد.

*شما در جشنواره پارسال، هفت، هشت تا فيلم داشتيد. دو تا نقش كوتاه در «بيداري روياها» و «شكلات داغ». چرا اين نقش--ها را قبول كرديد؟

درباره نقش--هاي كوتاه در شكلات داغ به حامد كلاهداري (كارگردان) گفتم به اين شرط مي--آيم كه ديالوگ--هايش را حذف كنيد در بيداري روياها هم خوشم آمد چون يك فيلم كوتاه بود كه ربطي به قصه اصلي نداشت و تاثيرگذاري در هر دو طوري است كه ديده مي--شوند. اگر باز هم از اين نقش--ها به-- من پيشنهاد شود قبول مي--كنم اما يك متاسفانه--اي اينجا وجود دارد كه آدم--هاي بازيگر را وقتي مي--آورند كه نقش--ها خوب پرداخت نشده؛ مي--آورند تا براساس گذشته آدم بلافاصله نتيجه بگيري. در فيلمنامه نيامده فلاني بدجنس است اما چون تو قبلا از او نقش--هاي بدجنس ديده--اي بلافاصله مي--گويي پس او بدجنس است. در حقيقت با تكيه بر حافظه تماشاگر اين نقش و ضعف فيلمنامه را مي--پوشانند. نهايتا در يك فيلمنامه به نقش--هاي اول پرداخته مي--شود و نقش--هاي فرعي در حاشيه مي--مانند. با اين وضع كمتر پيش آمده نقش كوتاه خوبي را ببينم ولي اگر نقش كوتاه خوبي پيشنهاد بشود باز هم انجام مي--دهم به شرط آنكه بفهمم اين نقش براي سازنده مهم است. اتفاقا درآوردن اين نقش--ها سخت--تر است؛ اينكه بتواني در سه، چهار دقيقه نقش را نشان بدهي يك جور ضرب شست است.

* شما كلي نقش متفاوت داريد. نقشي هست كه بازي نكرده باشيد؟

آره، ما در سينمايمان كم پيش مي--آيد به يك بازيگر طنز، نقش جدي پيشنهاد بدهند اما اگر بتواند از عهده هر دو بر بيايد مي--توانيم بگوييم كامل--تر است. از اين منظر، من خودم سعي كردم در ژانر جنگي، كودك، اجتماعي و... تجربياتي داشته باشم. به نظرم يك بازيگر كامل مثل يك كارگردان كامل بايد بتواند در ژانرهاي مختلف بازي كند؛ يعني هم جدي كار كند، هم كودك، هم تاريخي. به همين خاطر مي--گويم مهرجويي كامل--ترين كارگردان سينماي ماست، چون هم فلسفي ديديم ازش، هم كمدي، هم ملودرام و تو همه--اش هم موفق بوده. اين براي يك بازيگر هم بايد باشد. نقش تاريخي بازي نكرده--ام. خود مختار «مختارنامه» پيشنهاد شد. همان موقع داشتيم به رنگ ارغوان را كار مي--كرديم كه به هر شکل شرایط فراهم نشد. اين طيف متفاوت بازي مد نظرم است و اتفاقا متفاوت--ترين نقشم در آتشكار بود. خيلي دوست دارم اين فیلم محسن اميريوسفي ديده شود. به نظرم اين نوع نگاه مهم است. در بازيگري از يك جا به بعد كه همه شناختندت، اين كشف است كه تو را نو نگه مي--دارد. اينكه نقش را دربياوري. در حالي كه همه تو را با لهجه جنوبي مي--شناسند با لهجه «سدهی» حرف بزني، در حالي كه همه تو را به اسم يك شخصيت زورگو، تنومند و تندخو مي--شناسند، اما حالا در «آتشكار» يك منفعل توسري--خور زن--ذليل باشي. در آوردن اين تغيير و رو كم كني خودت مهم است. همين تنوع در كارنامه بازيگري چه براي بقيه و چه براي خودت است كه جذاب است. من منتظر نقش--هاي عجيب--تر هستم مثلا در سريال «حلقه سبز» هم يك روح بودم؛ روحي بودم كه شبیه آن را در سینمای خودمان نداشتيم. يا بسيجي «طبل بزرگ زير پاي چپ» یا پليس «صحنه جرم ورود ممنوع» که قبلاً نمونة آن----ها را نداشتیم.

*اين چقدر به خودتان ربط دارد، چه قدر به فيلمنامه؟

خيلي به خودم ربط دارد.

*اما هر كارگردان روش خودش را دارد؛ بعضي--ها سفت و سخت هستند.

من با سرسخت--ها كار كرده--ام. بهشان گفتم كه اجازه بدهيد كارم را بكنم والا خوب نخواهد شد. اعتمادشان را جلب كردم. جواب هم مي--گيرند. هيچ مورد حادي هم نبوده. صحبت قبل از آغاز كارم هميشه اين بوده كه بگذارند خودم نقش را بخوانم و بازنويسي بكنم. البته بعضي--ها هم هستند كه مي--گويند اين و لاغير. من اقرار مي--كنم آدم اينجور فيلمسازي--ها نيستم. من آدمي هستم كه شخصيت را خودم مي--پردازم و مي--نويسم و تا حالا تجربه گفته كه درست درآمده. هيچ وقت هم نترسيدم كه كارهايم شبيه هم بشود؛ مثلا من سه تا كار كردم پشت سر هم «عروس آتش»، «ارتفاع پست» و «چهارشنبه سوري». هر سه تا نقش عصبي بود اما نترسيدم هر سه تا عين هم شود چون مهم متن است و اينكه مخاطب باور كند نقش را. اين سه تا كار آن--قدر ارزش داشت كه در كنار هم بازي كنم اما مهم لانگ--شات است كه بعدا همه بفهمند و يادشان باشد من مي--توانم آنها را بترسانم، بخندانم، بگرايانم. من نترسيدم از اينكه نقش--هاي عصبي را پشت سر هم بازي كردم. هر كس ديگر هم بود اين نقش را اين جور بازي مي--كرد تا موفق باشد. يك آدم--ربا در آن وضع عصبي است يا يك پسرعمو در شرايط عشيره كه مي--فهمد دارد اشتباه مي--كند اما درگير سنت و عقل است هم همين--طور. اما من از اين مقطع نترسيدم. مهم اين بود كه مي-- دانستم وقت هست كه يك آدم منفعل در «آتشكار» يا يك پدر آن--چنانی در «همبازي» شوم. يك مقطعي اين انتقادها را به-- من مي--كردند اما برايم مهم نبود و رد مي--شدم. بايد ببينيم فيلمنامه چه مي--خواهد و آن را درست انجام بدهيم.

*اين موضوع فيلم «دموكراسي تو روز روشن» درباره چيست؟ ريا، تظاهر، برزخ؟

اين فيلمنامه را من پنج – شش سال قبل خوانده بودم براي ساخت، اما نشد. مدام رفت و آمد و شد و نشد تا اينكه در اين مقطع به عنوان بازيگر بازي كردم. به نظرم به دلیل دست به دست شدن زیاد، يك كمي بوي چندسليقگي و تغييرات پي--درپي مي--دهد. مي--گفتند اصل قصه درباره سعيد حجاريان بوده كه تير خورد، بعد اعمال--نظرهاي افراد مختلف و بازنويسي--هاي مداوم، آن را به جايي رسانده كه سليقه--هاي مختلف در آن داده شده.

*جالب اينجاست هر جا شما هستيد، فيلم جان مي--گيرد.

اين چيزي است كه شما داريد مي--بينيد من چه بگويم. خب هست ديگر. من هنر كنم بتوانم از كار خودم دفاع كنم. علی عطشانی یک کارگردان جوان با حسن نیت و دوست--داشتنی است، ولی یک واقعیت مهم وجود دارد: اينكه بخواهيم هم حرف معنوي بزنيم و هم فروش اخراجي--ها را داشته باشيم، باعث مي--شود يك--سري اتفاقات نامتجانس به وقوع بپيوندند. البته اين «دموكراسي...» با همه اين حرف--ها مي--تواند پايه--اي براي فيلم--هايي باشد كه هم حرف معنوي مي--زنند و هم پرفروش هستند.

*شما معمولا ارتباط خوبي با نقش مقابلتان داريد و حتي باعث مي--شويد طرف بیشتر از همیشه ديده شود.

من خودم خيلي به تمرين و بحث و گفت--وگو با طرف مقابلم اعتقاد دارم. اگر با هم هماهنگ شويم جواب خوبي گرفته--ايم. بعضي موقع--ها هم این--طور نبوده.

*اين سنت تئاتر است؛ تمرين قبل از كار و روخواني؟

ببين يك--سري نكات در تئاتر هست كه به درد سينما نمي--خورد اما يك--سري چيزها دارد كه به درد مي--خورد؛ مثل تمرين و جلسات دورخواني كه اصغر فرهادي اين كار را مي--كند. من سعي كرده--ام در كار خودم با نفر روبه--رو اين اتفاق بيفتد تا بر اثر تمرين زياد بدانيم مي--خواهيم سر صحنه چه بگوييم.

*خيلي جالب است يك بازيگر پركار نقش اول اين--قدر پايبند به تمرين است.

من پركار نيستم. ببين من 20 تا فيلم بیشتر ندارم. يك بار سرچ كن. امسال هفت تا فيلم تو جشنواره بوده. سه تاش از سال--هاي قبل بوده (آتشكار، به رنگ ارغوان و همبازي) دو تایش يك سكانس بوده (بيداري روياها، شكلات داغ) و دوتا فيلم هم كامل داشتم (شب واقعه و دموكراسي...) امسال يك دفعه اين--جور شد.

*دستمزدتان چطور است؟ زياد مي--گيريد لابد.

من هميشه مي--گويم هر چقدر كار بهتر باشد دستمزد كمتري مي--گيري. ببين يك بازيگر از دو جهت مي--تواند به فيلم كمك كند يكي از جنبه مالي يكي از جنبه ارزشي. چرا رضا گلزار 90 ميليون نگيرد؟ وقتي حضورش در يك فيلم اين--قدر در فروش موثر است چرا نگيرد؟ چرا سهم نداشته باشد؟ منطقي است. من مي--توانم بگويم من براي فلان فيلم يك ميليارد مي--گيرم. مي--گويند نمي--دهيم به همين راحتي. وقتي به يك بازيگر اين--قدر مي--دهند تهيه--كننده كه از پشت كوه نيامده، مي--داند حضور اين آدم با اين قيمت سه برابر بازگشت سرمايه دارد. چرا نبايد بگيرد؟ بايد خوب هم بگيرد. بازيگري كه مي--آيد و ضعف--هاي فيلمنامه را مي--پوشاند هم بايد پول بگيرد اما نه به اندازه بازيگر تجاري.

*تا حالا شده طرف و نقش مقابلتان را خودتان انتخاب كنيد؟

هيچ--وقت! من چه كار دارم كي هست، او بايد خودش را به من برساند. خوشحال مي--شوم كه يك نفر كه كار برايش مهم است روبه--رويم باشد در حد مشاوره گفته--ام اما تعيين تكليف، هيچ--وقت.

*نقشي بوده كه دلتان خواسته بازي كنيد؟

آره، آرزو مي--كردم ناصر تقوايي، كليدر را بسازد و من نقش گل--محمد را بازي كنم يا يك--بار بهروز افخمي به من پيشنهاد داد مي--خواهد تنگسير را بسازد و تو زار--محمد من باش. من هنوز چشمم به در است كه فیلم--نامه--اش را برایم بفرستند؛ هميشه بوده از اين آرزوها.

*نسل جديد سينما را چطور مي--بينيد؟

اتفاقا با جوان--ها خيلي كار كرده--ام. ما وقتي رفتيم دانشگاه، ترم بالايي--ها مي--گفتند پيف--پيف اين شهرستاني--ها آمدند دانشگاه را خراب کرده--اند.، ما هم به سال پاييني--ها همین--ها را گفتيم اما واقعیت این است که اين--قدر استعداد مي--آيد بهتر و كامل--تر از نسل قبل. اقتضاي نسل است. كارگردان و بازيگر خوب مي--آيد. يك زمان شرايط فراهم بود و بهترين آثار پديد آمد. هيچ وقت كور نمي--شود. فرهادي و كاهاني آمده--اند. محسن تنابنده كه به نظرم يكي از بهترين بازيگرهاي ايران است آمده. حامد بهداد آمده كه واقعاً بازيگر خوبی است. اينها چند سال ديگر آدم گنده--هاي اين نسل مي--شوند. جايگزين مي--شوند با نقش و نگاه خاص خودشان. موسيقي پاپ ما يك دوره--اي از بين رفت اما حالا خيلي فعال است. اين رودخانه هست و جريان دارد. اتفاقا ويژگي هنر در نوآوري است، حسن سانسور اين است كه باز كردن فكر را در پي دارد.

*جديدترين فيلمي كه ديده--ايد چي بوده؟

«جايي براي پيرمردها نيست» را ديدم. بازي خاوير باردم فوق--العاده بود. اسكار هم گرفت و پادشاه اسپانيا هم جشن عمومي در کشور اعلام کرد. راستی، به نظر شما اگر یک ایرانی اسکار بگیرد ما برایش جشن عمومی می--گیریم؟! این هم برای خودش سوالی است.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 303]